Dezenformasyon
Dezenformasyon, yanlış veya doğruluğu bulunmayan ve kasıtlı olarak yayılan bilgi; bilgi çarpıtma anlamına gelir.[1] Sosyal alanda bireyleri ve toplumları yönlendirmek amacıyla, yanlış bilgi ve haber vermek için kullanılan en önemli araçlardan biridir. Yanlış bilgi üretme ve yayma yoluyla yapılabileceği gibi mevcut bir bilgiyi kötü maksatla kullanma ve çarpıtarak verme yöntemi de uygulanabilir.
Dezenformasyon, “yanlış olduğu bilinen bilgilerin kasıtlı olarak oluşturulması ve paylaşılması” anlamına gelmektedir. Kökeni Rusçada “dezinformatsia” sözcüğüne dayanan dezenformasyon, ilk olarak kapitalist ülkelerin 1920'li yıllarda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'ne(SSCB) yönelik ideolojik kampanyalarını nitelemek için kullanılmıştır [2] Batı Dünyasında 2. Dünya Savaşı ile birlikte kullanılmaya başlanan dezenformasyon kelimesi Webster sözlüğünde “Kamuoyunu etkilemek ya da bir gerçeği gizlemek için kasti ve ekseriyetle de örtülü biçimde yayılan yanlış haber” olarak ifade edilmektedir.[3] Türk Dil Kurumu sözlüğünde ise bilgi çarpıtma olarak tanımlanmaktadır.[4] Dezenformasyon sadece şahsi sorunlardan kaynaklı, kasıtlı yanlış bilgiler vererek zarar verme süreci değildir.[5] Toplumu yanıltarak topluma zarar verme, toplumu manipüle etme hedefi bulunmaktadır. Özellikle doğal afetler, savaş, yapılan eylemler gibi toplumsal hassasiyetin yüksek olduğu bir konuda yapılan dezenformasyon insanlarda öfkeye sebep olmaktadır. Sosyal medya veyahut haber kanallarında toplum tarafından tanınırlığı yüksek kişilerin yaptığı asılsız açıklamalar ve paylaşımlar ile toplum yanlış yönlendirilmektedir.
Medya kuruluşlarının içerisinde bu elemanların olacağı gibi satın alınabilecek çalışanların olması muhtemeldir. Toplumu manipüle etmek için para yoluyla dezenformasyon yapılması da mümkündür. Tüm bunların dışında kalan medyada gördüğü veya okuduğu bilgiyi araştırmadan doğru olarak algılayıp günlük hayatında haberleştiren kişiler de farkında olmadan dezenformasyona hizmet edebilmektedir. Gerçek bilginin dezenformasyona uğratılması için -bireyleri ve toplumları yönlendirmek amacıyla- yanlış bilgi ve haber vermek için kullanılan sahte belge, el yazısı, sayısal veya analog her çeşit bilgi iletim aracı ile fabrikasyon bilgilerin duyurulması gibi çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.[3] Gerçek bilginin sadece bir kısmının verilerek yanlış yorumlarla bilginin dağıtılması, gerçek bilgileri ve gözlemlerin bazı yanlış yorumlar ve yalanlarla karıştırılması günümüzde rastlanılan yaygın dezenformasyon teknikleridir [6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Dezenformasyon". TDK. 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ (Aşkın, 2015, s.4)
- ^ a b Arslan, Ş. (2022). Sosyal Medya ve Dezenformasyon Tehdidinde Gazetecilik. Aksaray İletişim Dergisi, 4(2), 107-134. https://doi.org/10.47771/aid.1102392
- ^ Ilgın, H.O. (2021). SOSYAL MEDYADA DEZENFORMASYON VE HALKLA İLİŞKİLER İLİŞKİSİ, İletişim Çalışmaları Dergisi, 7(2), 303-322.
- ^ Geneş, M., & Taydaş, O. (2024). Dezenformasyon ile Algı Yaratmak ve Bilgi Kontrolü: İsrail – Filistin Savaşı Örneği.İletişim Ve Diplomasi(12), 5-24. https://doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1487823
- ^ (Montgomery, 2006).
