Büyük ikame komplo teorisi
Yer değiştirme teorisi veya büyük yer değiştirme teorisi olarak da bilinen Büyük İkame, (Fransızca: grand remplacement) (İngilizce: Great Replacement)[1][2][3] literatüre Fransız yazar Renaud Camus tarafından kazandırılmış olup çürütülmüş,[4] [5] beyaz milliyetçisi,[6] aşırı-sağ komplo teorisidir.[3][7][8][9] Camus'un teorisi, "ikame yanlısı" elitlerin yardakçılığı veya iş birliği ile büyük göçler, demografik büyüme ve beyaz Avrupalıların düşük doğum oranı ile etnik olarak Fransız ve beyaz Avrupalı nüfusların yerini —özellikle Müslüman çoğunluklu ülkelerden— beyaz olmayan nüfusların almasını ifade etmektedir.[7] [10][11][12]O zamandan beri, başta ABD olmak üzere diğer ulusal bağlamlarda benzer iddialar ileri sürülmüştür.[13] Ana akım akademisyenler, demografik istatistiklerin yanlış anlaşılmasından kaynaklanan ve bilimsel olmayan, ırkçı bir dünya görüşüne dayanan "ikameci" elitlerin komplosuna ilişkin bu iddiaları reddettiler.[14][15][16]
Benzer temalar 19. yüzyılın sonlarından bu yana çeşitli aşırı-sağcı teorileri tanımlarken bu terim Camus tarafından Le Grand Remplacement adlı 2011 çıkışlı kitabında popüler hâle getirilmiştir. Kitap, Fransa'daki müslümanların varlığını, tehlikeyle ve Fransız kültürü ile medeniyetinin yok edilmesiyle ilişkilendirmektedir. Camus ve diğer komplo teorisyenleri, Avrupa'daki son demografik değişiklikleri, Fransa Hükümeti, Avrupa Birliği veya Birleşmiş Milletler içindeki küresel ve liberal elitlerin ("ikameciler") geliştirdiği kasıtlı politikalara bağlamaktadır; bunu "yer değiştirerek soykırım" olarak tanımladılar.[7]
Bu komplo teorisi, Avrupa'da destek bulmuştur ve Batı'nın diğer bölgelerindeki göçmen-karşıtı ve beyaz milliyetçisi hareketler arasında popüler hale gelmiştir; bu teorinin birçok destekçisi “göçmenlerin, beyaz nüfusu kendi ülkelerinde azınlık haline getirmek, hatta yerli nüfusu yok etmek amacıyla beyazların çoğunlukta olduğu ülkelere akın ettiklerini” savunmaktadır.[12] Bu teori, antisemitik söylemlerin İslamofobi ile değiştirilmesi dışında, daha geniş kapsamlı beyaz soykırımı komplo teorisi[12] ile uyumludur (ve bunun bir parçasıdır). [17][18][19]Bu yer değiştirme, basit ve her şeyi kapsayan sloganların kullanımıyla birlikte, pan-Avrupa bağlamında daha geniş bir çekiciliğin nedenlerinden biri olarak gösterilmiştir,[17] [20] [21] ancak bu kavram birçok beyaz milliyetçi harekette, özellikle (ama sadece değil) Amerika Birleşik Devletleri'nde antisemitizme dayalı olmaya devam etmektedir.[22][23]
Camus, beyaz milliyetçisi şiddeti alenen kınamasına rağmen akademisyenler,[24][25]beyaz olmayan göçmenleri beyaz nüfusa yönelik varoluşsal bir tehdit olarak tasvir etmesinde Camus'un şiddet çağrılarının örtülü olduğunu ileri sürdüler.[21][26] 2019 Christchurch camisi saldırısı, 2019 El Paso saldırısı, 2022 Buffalo saldırısı ve 2023 Jacksonville saldırısı dahil olmak üzere birçok aşırı-sağcı terörist, "Büyük ikame" teorisine atıf yapmışlardır. Charlie Kirk, Tucker Carlson ve Laura Ingraham dahil olmak üzere Amerikalı muhafazakar medya kişilikleri ikame fikirlerini benimsemişlerdir.[3]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Renaud Camus, 2010 ve 2011 yılında yayınladığı iki kitapta, önceki on yılda halk arasındaki artan göçmen-karşıtı söylemlerin bağlamı üzerine komplo teorisini geliştirmiştir.[27] Avrupa, 2000-2010'lu yıllarda İslamcı terör saldırılarını tecrübe etti[28] ve 2015-2016 yıllarında bir göçmen krizi yaşadı.[29] Bu durum gerilimleri tırmandırdı ve kamuoyunu Camus'un komplo teorisini kabul etmeye hazırladı.[30] [10] İkincisi olarak, bir veya iki nesil gibi kısa bir sürede gerçekleşeceği söylenen bir nüfus değişimi tasvir ettiğinden göçmen krizi Camus'un fikirlerinin yayılmasına özellikle elverişliydi, terör saldırıları ise bu dünya görüşünü paylaşanların arasında göçmenlerin varoluşsal bir tehdit olarak algılanmasını hızlandırdı.[10]
Camus'un Avrupa kültürü ve medeniyetinin gelecekteki çöküşü teması, 2010'larda yayınlanan birkaç çok satan kitapta da görüldüğü gibi, dönemin Avrupalı entelektüelleri arasında görülen “kültürel karamsarlık” ve İslam karşıtı eğilimle de paralellik göstermektedir. Bu kitaplar: Thilo Sarrazin'in Germany Abolishes Itself (2010), Éric Zemmour'un The French Suicide (2014) ve Michel Houellebecq'in Submission (2015)[31]
Renaud Camus'un konsepti
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
"Büyük ikame" komplo teorisi, ilk olarak Fransız yazar Renaud Camus tarafından 2010 yılındaki L'Abécédaire de l'in-nocence ("Abecedarium of no-harm")[32] adlı kitabında ve sonraki yıldaki aynı adı taşıyan Le Grand Remplacement (introduction au remplacisme global) adlı kitabında geliştirilmiştir. Camus, Grand Remplacement adının “neredeyse tesadüfen, belki de 18. yüzyılda Akadyalıların Grand Dérangement'ına bilinçsizce atıfta bulunarak [ona] ilham geldiğini” iddia etmiştir.[33] Camus, daha sonraki kitabının başlığına Bertolt Brecht'in hiciv şiiri Die Lösung'dan bir alıntı seçmiştir: Halkının güvenini kaybetmiş bir hükümetin yapabileceği en kolay şey, yeni bir halk seçmektir.[34]
Camus'a göre, “Büyük İkame” “sanayileşme”, ‘ruhaniyetsizleşme’ (sekülarizasyon) ve “kültürel yozlaşma” [35][36] tarafından beslenmiştir; materyalist toplum ve küreselleşme, “ulusal, etnik veya kültürel özgüllüğü olmayan, değiştirilebilir bir insan” yaratmıştır, ki Camus bunu “küresel değiştiricilik” olarak adlandırmaktadır.[37] [38] Camus, “büyük ikame”nin bir tanıma ihtiyaç duymadığını, çünkü bu terimin onun görüşüne göre bir ‘kavram’ değil daha çok bir “fenomen” olduğunu iddia etmektedir.[39][20]
Camus'un teorisinde, yerli Fransız halkı (“yerine geçilenler”) demografik olarak, “yerine geçen [halklar]” olarak adlandırılan, çoğunlukla Afrika veya Orta Doğu'dan gelen beyaz olmayan nüfuslar tarafından, “ikameci güç” tarafından teşvik edilen bir “nüfus göçü” süreciyle yerinden edildiği şeklinde tanımlanmaktadır.[7][40]
Camus, Nazi işgali altındaki Fransa dönemiyle (1940-1945) ilgili terim ve kavramları sıklıkla kullanır. Örneğin, Avrupa'da yaşayan Avrupa kökenli olmayan insanları “sömürgeciler” veya ‘işgalciler’ olarak nitelendirir[24][41] ve “ikameci elitler” olarak adlandırdığı kesimi “işbirlikçi” olarak reddeder.[26] Camus, 2017 yılında, İkinci Dünya Savaşı Ulusal Direniş Konseyi'ne (1943-1945) açık bir gönderme yaparak "Avrupa Direniş Ulusal Konseyi" (National Council of European Resistance) adlı bir örgüt kurdu.[42] Nazizme karşı Fransız Direnişi ile yapılan bu benzetme, Camus'un “işgalciler, yani göçmenler” olarak nitelendirdiği kesime karşı nefret, doğrudan eylem ve hatta şiddet çağrısı olarak tanımlanmıştır.[26] Camus ayrıca Büyük İkame'yi ve Avrupa halklarının sözde “ikame yoluyla soykırımı”nı Holokost ile karşılaştırmıştır.[43]
İddia edilen etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Camus, 2011 tarihli kitabı The Great Replacement'ın son sözünde iki nüfuzlu kişiden alıntı yapar. Bu iki alıntı: İngiliz siyasetçi Enoch Powell'ın 1968 tarihli “Kan Nehirleri” (Rivers of Blood) konuşmasında ifade ettiği, gelecekteki ırk ilişkilerine dair kıyametçi vizyonu ve Fransız yazar Jean Raspail'in 1973 tarihli romanı The Camp of the Saints'te, Üçüncü Dünya'dan gelen göçmenlerin ezici “tsunami”sinin Batı'nın çöküşünü nasıl tetiklediğini anlattığı tasviridir.[18][44]
Camus ayrıca 2016 yılında The Spectator dergisine verdiği röportajda, “Büyük İkame”yi anlamanın anahtarının 2002 yılında yayınlanan Du Sens adlı kitabında bulunabileceğini belirtmiştir.[45] Bu kitapta, Charles Maurras'ın “yasal” ve “gerçek ülke” arasındaki ayrıma benzer bir kratilizmle, ‘Fransa’ ve “Fransız” kelimelerinin yasal bir gerçeklikten ziyade doğal ve fiziksel bir gerçeklikle eşdeğer olduğunu yazdı.[46] Aynı röportajda Camus, komplo teorisini 1996 yılında, Güney Fransa'daki Hérault departmanı hakkında bir rehber kitap düzenlerken hayal etmeye başladığını belirtti: “Aniden fark ettim ki, çok eski köylerde [...] nüfus da tamamen değişmişti [...] işte o zaman böyle yazmaya başladım.”[45]
Benzer fikirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz soykırımı komplo teorisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kendi özellikleri ve kavramlarına rağmen “Büyük İkame” daha büyük ve daha eski bir “beyaz soykırımı” komplo teorisinin bir parçasıdır.[47] Bu teori, ABD'de neo-Nazi David Lane tarafından 1995 yılında yayınlanan Beyaz Soykırımı Manifestosu'nda (White Genocide Manifesto) popüler hale getirilmiştir. Lane, bu manifestoda Batı ülkelerindeki hükümetlerin beyazları “nesli tükenmiş türler” haline getirmeyi amaçladığını iddia etmiştir.[48] [49]Akademisyenler, bu temayı ilk ortaya atan kişi olmasa da Camus'un “Büyük İkame” terimini bir slogan ve kavram olarak icat ettiği ve sonunda 2010'larda bu terimin ün kazanmasına yol açtığı konusunda genel olarak hemfikirdir.
Düşmanca bir elit kesimin rehberliğinde “ikame” fikri, özellikle Édouard Drumont'un antisemitik en çok satan La France juive (1886) adlı eserinde, Yahudilerin ırk karışımı yoluyla Avrupa'yı yok etme komplosu kurduklarını öne süren İkinci Dünya Savaşı öncesi antisemitik komplo teorilerine kadar uzanabilir.[50] Bu benzerlik üzerine yorum yapan tarihçi Nicolas Lebourg ve siyaset bilimci Jean-Yves Camus, Renaud Camus'un katkısının antisemitik unsurları Müslümanlar ve Avrupalılar arasındaki medeniyetler çatışmasıyla değiştirmek olduğunu öne sürmektedir.[18] Ayrıca 19. yüzyılın sonlarında, emperyalist politikacılar Fransa'nın düşük doğum oranı ile Asya ülkelerinin yüksek doğum oranlarını olumsuz bir şekilde karşılaştırırken Péril jaune (Sarı Tehlike) kavramını kullanmışlardır. Bu iddiadan, göçmen işçi Asyalıların yakında Fransa'yı “istila edeceği” yönünde yapay, kültürel bir korku doğdu. Bu tehlikeye ancak Fransız kadınların doğurganlığının artırılmasıyla başarılı bir şekilde karşı konulabileceği düşünülüyordu. Böylece Fransa, Asya'dan gelecek göçmen akınını engelleyecek kadar yeterli sayıda askere sahip olacaktı.[51] Maurice Barrès'in o dönemdeki milliyetçi yazıları da “Büyük İkame”nin ideolojik kökeninde yer almaktadır. Barrès, hem 1889 hem de 1900'de, göç ve doğum oranındaki düşüşün birleşik etkisiyle Fransa'da yerli nüfusun ikame edilmesinin gerçekleştiğini savunmuştur.[52][53]
Akademisyenler ayrıca, savaş sonrası dönemin Avrupa'daki neo-faşist ve neo-Nazi düşünürleri, özellikle Maurice Bardèche, René Binet ve Gaston-Armand Amaudruz[54][55] ile 1960'lardan itibaren Fransız Nouvelle Droite tarafından ortaya atılan kavramlarla modern bir benzerlik olduğunu vurgulamaktadır.[56] [57]İngiliz yazar Bat Ye'or'un 2005 yılında aynı adlı kitabında yayınladığı, bununla ilişkili ve daha yeni bir komplo teorisi olan “Avrabiya”, Camus'un “Büyük İkame” teorisine ilham kaynağı olarak sıklıkla gösterilmektedir.[58] [59][60]Avrabiya teorisi de, hem Fransız hem de Arap güçlerinin liderliğindeki küreselci oluşumların, Müslümanların göç ve yüksek doğum oranları yoluyla kıtayı ele geçirerek Avrupa'yı İslamlaştırmak için komplo kurduklarını öne sürmektedir.[61] Avrabiya, göçmenleri işgalciler veya yozlaşmış siyasi elitler tarafından kıtaya davet edilen beşinci kol olarak tasvir etmektedir.[62][63]
Analiz
[değiştir | kaynağı değiştir]Demografik istatistikler
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci Dünya Savaşı sonrası göçün etkisiyle Fransa'nın etnik demografisi değişmiş olsa da, akademisyenler genel olarak “büyük ikame” iddialarını, göç istatistiklerinin abartılması ve bilimsel olmayan, ırkçı ön yargılara dayandığını öne sürerek reddetmişlerdir.[64] Coğrafyacı Landis MacKellar, Camus'un “üçüncü ve dördüncü nesil ‘göçmenlerin’ bir şekilde Fransız olmadıkları” varsayımına dayanan tezini eleştirmiştir.[65] Araştırmacılar, Fransa'nın Müslüman nüfusunu 2017 yılında %8,8 ile %12,5 arasında, 2001 yılında ise %1'in altında olarak tahmin etmişlerdir,[66] [67]bu da MacKellar'a göre bir “ikame” olasılığını düşük kılmaktadır.[65]
Irksal çağrışımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Akademisyen Andrew Fergus Wilson'ın sözleriyle, İslamofobik Büyük İkame teorisi, paralel antisemitik beyaz soykırımı komplo teorisinden ayırt edilebilirken, “aynı referans terimlerini paylaşırlar ve her ikisi de David Lane'in sözde ‘14 words’[68] ile ideolojik olarak uyumludur. 2021 yılında, Anti-Defamation League, “birçok beyaz üstünlükçü, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri'ndekiler, beyaz olmayanların ABD'ye göçünü Yahudilere yükledikleri için” Büyük İkame teorisinin giderek antisemitizmle ilişkilendirildiğini ve beyaz soykırımı komplo teorisiyle birleştirildiğini yazdı.[22] [69]Akademisyen Kathleen Belew, Büyük İkame teorisinin “düşman seçerken fırsatçılığa izin verdiğini” ancak “aynı zamanda, dışarıdaki düşman ne olursa olsun, içerideki şeyi [yani beyaz ırkın korunması ve doğum oranını] korumak olan temel motivasyon mantığını izlediğini” savunmuştur.[70]
Avustralyalı tarihçi A. Dirk Moses'a göre, büyük yer değiştirme teorisi, yerli halkların ortadan kaldırılması ve yerleşimci toplumlar tarafından yer değiştirilmesini içeren yerleşimci-sömürgeci projeleri hayata geçiren Avrupalıların, bunun tersinin kendilerine de olabileceğinden korktukları bir tür psikolojik yansıtma biçimidir.[71]
Alman söylemlerinde, Avusturyalı siyaset bilimci Rainer Bauböck, komplo teorisyenlerinin “nüfus ikamesi” veya ‘değişim’ (Bevölkerungsaustausch) terimlerini kullanmasını sorguladı. Ruth Wodak'ın sloganın tarihsel bağlamında değerlendirilmesi gerektiği yönündeki analizini kullanan Bauböck, komplo teorisinin Nazi ideolojisi Umvolkung'un (“etnik dönüşüm”) yeniden ortaya çıkışı olduğu sonucuna varmıştır.[72]
Popülerlik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Camus'un ifadelerindeki basitlik ve her şeyi kapsayan sloganların kullanımı — “bir halkınız var ve bir nesil içinde farklı bir halkınız oluyor”[20] — ve orijinal neo-Nazi “beyaz soykırımı” komplo teorisinden antisemitizmi çıkarması, Avrupa'da “Büyük İkame”nin popülaritesine katkıda bulunduğu şeklinde yorumlanmıştır.[21][73]
Ifop'un Aralık 2018'de yürüttüğü bir ankette Fransızların %25'i bu komplo teorisine katılıyor; yanıt verenlerin %46'sı kendilerini "Sarı Yelekliler" (Sarı Yelekli protestocular) olarak tanımladı.[74] Harris Interactive tarafından Ekim 2021'de yapılan başka bir ankette, Fransızların %61'i “Büyük İkame”nin Fransa'da gerçekleşeceğine inanıyordu; ankete katılanların %67'si bu konuda endişeliydi.[75]
Bu teori, Fransa dışındaki aşırı sağcı ve beyaz milliyetçi çevrelerde de etkili hale gelmiştir.[76] Bu komplo teorisi, Kanadalı aşırı sağcı siyasi aktivist Lauren Southern tarafından Temmuz 2017'de yayınlanan aynı adlı bir YouTube videosunda da alıntılanmıştır.Southern'ın videosu 2020 yılında 686.000'den fazla izlenme sayısına ulaştı[77] ve bu komplo teorisinin yaygınlaşmasına katkıda bulunduğu kabul ediliyor.[78] Karşı cihatçı Norveçli blog yazarı Fjordman da bu teorinin yayılmasına katkıda bulunmuştur.[79] Bu teori, aşırı sağcı Falun Gong ile bağlantılı bir gazete olan The Epoch Times'ın Almanca baskısı tarafından da desteklenmiştir.[80][81]
"Gates of Vienna", "Politically Incorrect" ve "Fdesouche" gibi önde gelen aşırı sağcı web siteleri, blog yazarlarına “Büyük İkame” teorisini yaymak ve popülerleştirmek için bir platform sağlamıştır.[82] Bu teorinin başlıca destekçileri arasında, gevşek bir şekilde birbirine bağlı beyaz milliyetçi hareketlerden oluşan geniş bir ağ, özellikle Avrupa'daki Kimlikçi hareket (Identitarian movement)[83][84] ve Almanya'daki PEGIDA gibi diğer gruplar da bulunmaktadır.[85]
Siyasi etkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Avrupa
[değiştir | kaynağı değiştir]Fransa
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük İkame (Fransızca: Grand Remplacement) komplo teorisi söyleminin Avrupa'da yaygınlaşmasının büyük bir kısmı, bu söylemin Fransız ulusal söylemlerinde ve medyasında yaygın olmasından kaynaklanmaktadır. Fransa'daki milliyetçi sağcı gruplar, yerli Fransız nüfusunun “İslamla değiştirilmesi” sürecinin devam ettiğini iddia ederek Fransa'daki Müslümanların varlığını potansiyel tehlike ve Fransız kültürü ile medeniyetinin yok olmasıyla ilişkilendiriyorlar.[86][11][87]
2011 yılında Marine Le Pen, Fransa'nın “düşmanlarının” ülkeye ahlaki ve ekonomik bir savaş açtığını, görünüşte “nüfusumuzun organize bir şekilde değiştirilmesi yoluyla ülkeyi batırmak” için olduğunu iddia ederek bu teoriyi gündeme getirdi.[88] 2013 yılında, tarihçi Dominique Venner'in Notre-Dame de Paris'te intihar etmesi ve “halkımızın ikame edilmesinin suçunu" özetleyen bir not bırakması, aşırı sağcı Iliade Enstitüsü'nün Büyük İkame adlı ana ideolojik ilkesine ilham verdiği bildirildi.[89] Komplo teorisine atıfta bulunan Marine Le Pen, Venner'i kamuoyunda överek onun “son hareketi, son derece politik bir hareket olarak, Fransız halkını uyandırmaya çalıştığını” iddia etti.[88]
2015 yılında Guillaume Faye, Stockholm'daki İsveç Ordusu Müzesi'nde bir konuşma yaptı ve bu konuşmada, Avrupalılara karşı sözde Büyük İkame'yi gerçekleştirmek için üç toplumsal unsurun kullanıldığını iddia etti: kürtaj, eşcinsellik ve göç. Müslümanların doğum oranlarını demografik bir silah olarak kullanarak beyazların yerini aldığını iddia etti.[90]
2017 yılının Haziran ayında, BuzzFeed News tarafından yapılan bir araştırma, milletvekili seçimleri öncesinde üç Ulusal Birlik adayının komplo teorisine inandığını ortaya çıkardı.[91] Bunlar arasında, Büyük İkame'nin Fransa'da çoktan başladığını iddia eden Senatör Stéphane Ravier'in kişisel asistanı da vardı.[92] Ravier'in asistanı, “Beyaz soykırımına hayır deyin” başlığıyla sarışın bir kızın fotoğrafını yayınlayarak “Ulusal Birlik ya da istila” yazarak bu kavramı siyasi olarak daha da güçlendirdi.[93]
.jpg)
Eylül 2018'de Fréjus'da düzenlenen bir toplantıda Marine Le Pen, Büyük İkame söylemini yineledi. Fransa'dan bahsederken, “insanlık tarihinde, Fransız toplumunun ”seyreltme veya ikame yoluyla ortadan kalkmasına, kültürünün ve yaşam tarzının yok olmasına“ neden olacak ”geri dönüşü olmayan bir dalgalanma“ düzenleyen bir toplum görmedik” dedi.[88] Christchurch cami saldırılarının ardından Le Pen, bu teoriyi bilmediğini yalanlayarak inkar etti.[94]
Le Pen ailesinin genç üyesi olan eski Ulusal Meclis milletvekili Marion Maréchal da bu teorinin savunucularından biridir.[95] Mart 2019'da ABD'ye yaptığı bir gezide Maréchal, “Fransa'nın İslam ülkesi olmasını istemiyorum” diyerek bu teoriyi gündeme getirdi.[96] Büyük İkame'nin "saçma olmadığı" konusunda ısrar ederek, görünüşe göre 2040 yılına kadar azınlık olma tehlikesiyle karşı karşıya olan "yerli Fransız" halkının artık "ülkelerini geri" istediğini açıkladı.[78]
Maréchal'ın teyzesi/halası olan Ulusal Birlik'in görevdeki başkanı Marine Le Pen, Büyük İkame teorisinden büyük ölçüde etkilenmiştir. Frankfurter Allgemeine Zeitung, komplo teorisinin yaratıcısı Renaud Camus'u Le Pen'in “fısıldayıcısı” olarak tanımlamıştır.[97] Mayıs 2019'da, Ulusal Birlik sözcüsü Jordan Bardella'nın, Nathalie Loiseau ile televizyonda yayınlanan bir tartışma programında, Fransa'nın Afrika'dan gelen göçün demografik bombasından “musluğu kapatması” gerektiğini savunduktan sonra bu komplo teorisini kullandığı bildirilmiştir.[98]
2019 yılının Haziran ayında, gazeteci ve yazar Éric Zemmour, Kosova Savaşı ile karşılaştırarak bu kavramı öne sürdü ve “1900 yılında Kosova'da %90 Sırp ve %10 Müslüman vardı, 1990 yılında ise %90 Müslüman ve %10 Sırp vardı, ardından savaş çıktı ve Kosova bağımsızlığını kazandı” dedi.[99] The French Suicide kitabının yazarı Zemmour, “birkaç on yıl içinde ülkemizin tarihi nüfusunun, büyük çoğunluğu Avrupalı olmayan göçmenler tarafından kademeli olarak ikame edilmesini" defalarca dile getirdi.[100] Aynı ayın ilerleyen günlerinde Marion Maréchal, Zemmour'a katılarak Balkan bölgesi ile ilgili Büyük İkame'yi gündeme getirdi ve “Fransa'mın Kosova'ya dönüşmesini istemiyorum” dedi. Fransa'nın değişen demografik yapısının “bizi tehdit ettiğini” ve bunun giderek daha açık hale geldiğini belirtti.[99] Zemmour, 2022'de cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday oldu ve kampanyası boyunca bu teoriyi yoğun bir şekilde desteklemeye devam etti. Seçimlerin ilk turunda %7,07 oy alarak dördüncü sırada yer aldı.[101]
Avusturya
[değiştir | kaynağı değiştir]Identitarian (Kimlikçi) hareketinin Avusturya kolu Identitäre Bewegung Österreich (IBÖ), sözde tersine çevrilmesi gereken bir “büyük değişim” veya nüfus değişimi gerekçesiyle bu teoriyi savunmaktadır.[102] Nisan 2019'da, 2019 Avrupa Parlamentosu seçiminde partisi FPÖ için kampanya yapan Heinz-Christian Strache, bu komplo teorisini desteklemiştir.[103] Avusturya'daki "nüfus yer değişimi"nin gerçek tehdit olduğunu iddia etti, "Ülkemizde azınlık olmak istemiyoruz" diye de belirtti.[104] Ayrıca bu teoriyi destekleyen vatandaş Martin Sellner, Strache'nin büyük ikameyi siyasi olarak kullanmasını tebrik etti.[105][106]
Belçika
[değiştir | kaynağı değiştir]Eylül 2018'de aşırıcı Flaman gençlik örgütü olan Schild & Vrienden'in, bu komplo teorisini desteklediği rapor edildi. Örgüt, Avrupa'nın yerli nüfusunun göçmenler ile değiştirildiğini iddia etti; tüm göçün sona erdirilmesini, beyaz olmayanların zorla sınır dışı edilmesini ve etnik devletlerin kurulmasını teklif etti.[107] Ertesi ay, VRT, örgütün gizli sohbet kanallarında büyük ikameyi nasıl konuştuğunu ve Flaman etnik kimliğini yüceltmek için bu komplo teorisini nasıl kullandığını ayrıntılı olarak anlattı.[108]
Mart 2019'da, Vlaams Belang partisinin Flaman milliyetçisi üyesi Dries Van Langenhove, Belçika'da Flaman halkının “yerine başka bir halkın geçtiğini” defalarca dile getirerek sosyal medyada büyük ikame teorisini destekleyen iddialar yayınladı.[109][110]
Danimarka
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük İkame, (Danca: Store Udskiftning) komplo teorisinin kullanımı, Danimarka'nın sağ siyasi söyleminde yaygın hale gelmiştir. Nisan 2019'da, büyük ikame ile yakından ilişkilendirilen Stram Kurs Genel Başkanı Rasmus Paludan, 2040 yılında etnik Dan halkının, Danimarka'da Müslümanlar ve torunları tarafından sayı üstünlüğünü kaybedip azınlık haline geleceğini iddia etti.[111][112] 2019 Avrupa Parlamentosu seçimleri için yapılan bir tartışma sırasında Paludan, bu kavramı Müslüman göçünü yasaklama ve ülkedeki tüm Müslümanları sınır dışı etme önerisini haklı çıkarmak için kullandı. Le Monde gazetesi bunu Paludan'ın “büyük ikame teorisini telkin etmesi” olarak nitelendirdi.[113]
2019 yılının Haziran ayında, Pia Kjærsgaard (Danimarka Halk Partisi) Danimarka Parlamentosu Başkanı olarak görev yaparken bu komplo teorisini gündeme getirdi. Müslüman toplulukların Sosyal Demokratlar için “kırmızıya oy verin” şeklinde teşvik edildiği iddia edildikten sonra Kjærsgaard, “Ne olacak? Danimarka halkının yerini başka bir halk mı alacak?” diye sordu.[112]
Finlandiya
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşırı-sağcı Finns Partisi vekilleri ve bakanları yazılarında “büyük ikame” (Fince: Väestönvaihto) ifadesini kullanmışlardır. [114]Finns Partisi Parlamento Başkanı Jussi Halla-aho ve parti lideri ve Başbakan Yardımcısı Riikka Purra da bu teoriyi desteklemiştir. Halla-aho, “büyük ikamenin gerçekleşmediğini, hızlı olmayacağını ve devam etmesine izin verildiği sürece devam etmeyeceğini söylemek dürüstçe değildir” demiştir.[115] Riikka Purra ise “Her halükarda, ben de büyük ikame terimini kullanıyorum çünkü bu aktif olarak sürdürüldüğü sürece durum budur” diye yazmıştır. “Göç politikası aktif olduğu ve göçü teşvik ettiği sürece Fin nüfusu başka bir nüfusla değiştirilecektir.”[116] Ekim 2023'te dört erkek terör amaçlı suçlardan mahkum edildi. Savcıya göre, sanıklar, hükümetin ve Yahudi halkının yerli nüfusu ikame etmek için komplo kurduğu fikriyle hareket etmişlerdi. Polis, saldırının potansiyel hedeflerinin siyasi karar vericiler olduğunu söyledi.[117]
Almanya
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski SPD'li siyasetçi Thilo Sarrazin'in, büyük ikamenin en etkili destekçilerinden biri olduğu bildirildi. Bu konu hakkında birkaç kitap yayımlamıştır. Örneğin: Germany Abolishes Itself yüksek tirajlıdır. Sarrazin, Almanya'da çok fazla göçmen olduğunu ve göçmenlerin Almanlar'dan daha az IQ'su olduğunu ileri sürdü. Almanya'nın demografik yapısı ile ilgili olarak, yüz yıl içinde etnik Almanların sayısının 25 milyona, 200 yıl içinde sekiz milyona ve 300 yıl içinde üç milyona düşeceğini iddia etmiştir.[118]
Mayıs 2016'da Almanya için Alternatif (Almanca:Alternative für Deutschland, AfD) Genel Başkan yardımcısı Beatrix von Storch kitlesel nüfus değişimi (“Massenaustausch der Bevölkerung”) planlarının uzun zamandır yapıldığını iddia ederken bu teoriyi anımsatan bir dil kullandı.[119]
Nisan 2017'de, AfD'nin liderliğini üstlenmeden birkaç ay önce, Alexander Gauland mültecilerin aile birleşimi konusuyla ilgili bir basın açıklaması yayınladı ve bu açıklamada “Almanya'da nüfus değişimi tüm hızıyla devam ediyor” iddiasında bulundu.[120][121] Ekim 2018'de, Beatrix von Storch'un öncülüğünde, Bundestag üyesi Petr Bystron, Küresel Göç Mutabakatı'nin Almanya'da sistematik bir nüfus değişikliği yaratma komplosunun bir parçası olduğunu söyledi.[121]
Mart 2019'da Vice Germany, AfD milletvekili Harald Laatsch'ın, “Büyük İkame” teorisiyle bağlantılı olarak Christchurch cami saldırılarını haklı göstermeye ve suçlamaya çalıştığını, saldırganın eylemlerinin göçmenlerin “aşırı nüfus artışı” ve onlara karşı “iklim koruma” çabalarından kaynaklandığını iddia ederek bildirdi. Laatsch ayrıca, “iklim paniği yayıcıları” olarak nitelendirdiği iklim hareketinin katliamda “ortak sorumluluğu” olduğunu iddia etti ve aktivist Greta Thunberg'i özellikle hedef aldı.[122]
Benzer şekilde, sağcı yayıncı Martin Lichtmesz, Anders Behring Breivik'in 2011 tarihli manifestosunun, “beyaz soykırım” anlatısının Avrabiya varyantına atıfta bulunmasının ya da Brenton Tarrant'ın 2019 tarihli The Great Replacement manifestosunun bu teoriyle herhangi bir bağlantısı olduğunu reddetti. Lichtmesz, bunun aslında bir komplo teorisi olmadığını iddia ederek hem Breivik hem de Tarrant'ın gerçek bir fenomene tepki gösterdiğini, insanların “Büyük Değişimi”nin “tarihsel olarak benzersiz bir deneyimi” olduğunu söyledi.[122]
Macaristan
[değiştir | kaynağı değiştir]Başbakan Viktor Orbán ve partisi Fidesz, birkaç yıl boyunca Macaristan'da bu komplo teorisi ile ilişkilendirildi.[123][124] The Sydney Morning Herald, Orbán'ın Büyük İkameye olan inancını ve bunu desteklemesini, Avrupa'nın modern sağ siyasetinin merkezinde yer alan bir unsur olarak ayrıntılı bir şekilde ele aldı. Aralık 2018'de, "Avrupa'nın Hristiyan kimliği"nin kurtarılması gerektiğini iddia etti ve Avrupa'ya seyahat eden mültecileri "Müslüman işgalciler" olarak yaftaladı.[78] Bir konuşmasında, Orbán şunu savundu: "Eğer gelecekte Avrupa'nın, Avrupa dışı insanlar tarafından nüfusu doldurulursa ve biz bunu bir gerçek ve doğal olarak görürsek, o zaman nüfusun değiştirilmesine, yani Avrupa nüfusunun değiştirildiği bir sürece fiilen rıza göstermiş olacağız".[125]
Ayrıca şunu belirtmiştir: “Avrupa'nın her yerinde çocuk sayısı giderek azalıyor ve Batı'nın buna verdiği cevap göç.” Sonuç olarak, “Biz Macarlar farklı bir düşünce yapısına sahibiz. Sadece sayı değil, Macar çocukları istiyoruz.” "ThinkProgress", bu yorumları teorinin bir versiyonunu destekleyen yorumlar olarak nitelendirdi.[126] Nisan 2019'da "Radio New Zealand", Orban'ın geniş Macar aileler için vergileri düşürme planlarının büyük ikame korkusuyla bağlantılı olabileceğine dair bir analiz yayınladı.[127]
İzlanda
[değiştir | kaynağı değiştir]2025 yılında, Merkez Parti (Centre Party) Milletvekili Snorri Másson, büyük ikame teorisinin "istatistiksel gerçek" olduğunu iddia etmiştir.[128]
İrlanda
[değiştir | kaynağı değiştir]2019 yılında yayınlanan ve beyaz bir İrlandalı kadın ile Afro-Brezilyalı partneri ve melez ırk oğullarını bulunduran bir Lidl reklamı, eski gazeteci Gemma O'Doherty tarafından “Büyük İkame” girişiminin bir parçası olarak hedef alındı. Çevrim içi tacize uğradıktan sonra aile İrlanda'yı terk etme kararı aldı.[129][130][131] “Büyük İkame” terimi, İrlanda'da da sığınmacıları barındırmak için kullanılan doğrudan yardım merkezlerine karşı çıkmak için kullanılmıştır.[132]
2020 yılında yazdığı yazısında Richard Downes, "Bazı yeni milliyetçiler, burada yaşayan ve hayatlarını sürdüren İrlandalı olmayanların sayısındaki artışı modern bir Avrupa ülkesinin normal bir parçası olarak görmek yerine bunu İrlanda'yı yabancılarla doldurmak için yapılan bir komplo olarak görüyorlar. Birçoğu için bu komplonun arkasında İrlanda hükümeti, STK'lar, AB ve BM de yer alıyor. Bu kuruluşların İrlandalıları yurt dışından gelen kahverengi ve siyah tenli insanlarla değiştirmek istediklerini düşünüyorlar." demiştir.[133]
“Büyük ikame” terimi, RTÉ News'in 2020 yılında doğan ilk üç bebeği, Polonyalı, Siyah ve Hint annelerden doğan bebekleri haber yaparken de kullanıldı; gazeteci Fergus Finlay, “Kaba hakaretler umurumda değil, ancak bu nefret tohumları ekicilerin, tek suçları ten rengi veya dinleri olan insanlara karşı başkalarını nefrete ve şiddete teşvik ettiklerinde yargılanmaları gerektiğine gerçekten inanıyorum” dedi.Ve şunları ekledi: "Devletin, ifade özgürlüğü adı altında istedikleri her şeyi söyleyebileceklerini düşünen bu acımasız ideologlara karşı neden henüz harekete geçmediğini anlamakta zorlanıyorum. Şu anda sayıları az olabilir ve yüzeysel olarak sadece deli gibi görünebilirler ancak daha önce de benzer durumlarla karşılaştık. Siyasi hareketler, diğerlerine duyulan nefret üzerine kurulmuştur ve bunların neden olduğu zararı biliyoruz."[134]
Garda Commissioner (ulusal polis şefi) Drew Harris, 2020 yılında aşırı sağcı gruplar hakkında konuşarak, “büyük ikame teorisine inanan İrlandalı grupların” “önemli devlet kurumlarını ve altyapısını bozma planları olduğunu” söyledi. Bunlar arasında Dublin Limanı, Dublin'deki Grafton Street gibi yüksek profilli alışveriş bölgeleri, Dáil Éireann ve devlet daireleri yer alıyordu.[135][136][137]
Hermann Kelly ve Derek Blighe gibi 2022-2023 İrlanda göçmen karşıtı protestolarına katılan bazı katılımcılar, büyük ikame teorisini desteklemekte ve göçmen akınını bir “istila” ve “plantasyon” olarak nitelemektedir.[138][139]
2024 yılında, Red C tarafından yapılan bir ankette, katılımcıların %22'si, iktidarın beyazları beyaz olmayan göçmenlerle değiştirdiğini ve seçilmiş yetkililerin itaatkar seçmenler kazanmak için daha fazla göçmen istediklerine inandığını ortaya koydu. Bu, büyük ikame teorisiyle bağlantılıdır.[140]
İtalya
[değiştir | kaynağı değiştir]_(cropped).jpg)
Şu anki İtalya Başbakanı Giorgio Meloni, Büyük ikame ideolojisini desteklemiştir. [141]İtalya Başbakan yardımcısı Matteo Salvini (2018-2019) tekrar tekrar büyük ikame temasını benimsemiştir.[123] Mayıs 2016'da, göreve seçilmesinden iki yıl önce, Sky TG24 ile yaptığı röportajda İtalya'da “etnik değiştirme sürecinin devam ettiğini” iddia etti. “Çiftlik köleleri” olarak adlandırdığı işçileri ithal ettikleri için isimsiz, iyi finanse edilen kuruluşları suçlayarak İtalyanlara yönelik “kârlı bir soykırım girişimi” olduğunu belirtti.[142][143]
Nisan 2023'te Tarım, Gıda ve Orman Bakanı Francesco Lollobrigida bir sendika konferansında “İtalyanlar daha az çocuk sahibi oluyor, böylece onları başkalarıyla değiştiriyoruz. Doğumlara yardım etmeye evet, etnik değiştirmeye hayır diyoruz. İlerleme yolu bu değil” dedi.[144]
Hollanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Nisan 2015'te, yayıncılık sitesi GeenStijl'de yazan İslam uzmanı Hans Jansen, Büyük İkame söylemini kullanarak, Avrupa Birliği'nin yönetici elitleri arasında Avrupalıların “iyi olmadıkları ve daha iyileriyle değiştirilebilecekleri” konusunda ortak bir fikir birliği olduğu gerçeğinin “tartışmasız” olduğunu öne sürdü.[145] Mayıs 2015'te, Özgürlük Partisi (PVV) Hollanda milletvekili Martin Bosma, "Minority in their own land" (Kendi ülkesinde azınlık) adlı kitabını yayınladı. Komplo teorisine atıfta bulunan Bosma, görünüşte “ırkçılık sonrası çokkültürlü kurtuluş devleti”ne yol açan, giderek büyüyen “yeni bir göçmen nüfusu” hakkında yazdı.[145]
Mart 2017'de, sağcı Demokrasi Forumu (FvD) partisinin lideri Thierry Baudet, “ulusal nefret” konulu bir konuşmasında, ülkenin güya elit kesiminin Hollanda nüfusunu kasıtlı olarak “homeopatik olarak seyrelttiğini” iddia ederek bu teoriyi destekledi. Etnik Hollandalıları “dünyanın tüm insanlarıyla” ırksal olarak karıştırmak için bir komplo olduğunu ve böylece “bir daha asla Hollandalı olmayacağını” söyledi.[145]
Ocak 2018'de, PVV temsilcisi Martin Bosma, Rotterdam'da düzenlenen bir PVV gösterisinde Renaud Camus ile görüştükten ve desteğini Twitter'da paylaştıktan sonra, Büyük İkame teorisini ve bu teorinin en önemli savunucularından birini desteklediğini açıkladı. Protestonun yapıldığı gün Camus ile görüşmek üzere Hollanda'ya gelen Flaman ayrılıkçısı Vlaams Belang partisinin önde gelen üyelerinden Filip Dewinter, Camus'u medyaya “vizyoner bir adam” olarak tanıttı.[146]
Hollanda'da Özgürlük Partisi'nden Geert Wilders, Avrupa'da Büyük İkame kavramını desteklemektedir.[147][148] Ekim 2018'de Wilders, Hollanda'nın “Batılı olmayan İslam ülkelerinden gelen kitlesel göçle değiştirildiğini” ve Rotterdam'ın “Avrabiya'nın limanı” olduğunu iddia ederek komplo teorisini gündeme getirdi. Wilders, yarım yüzyıl içinde çoğunluğu Müslüman olan 77 milyon göçmenin Avrupa'ya girmeye çalışacağını ve durdurulmadıkları takdirde beyaz Avrupalıların yok olacaklarını iddia etti.[78] 2019'da The New York Times, Camus'un demografik temelli alarmist teorilerinin Wilders ve Özgürlük Partisi'nin yerli halkı destekleyen kampanyasına nasıl katkıda bulunduğunu yazdı.[2]
Eylül 2018'de Hollandalı yazar Paul Scheffer, Büyük İkame ve bunun siyasi gelişmelerini analiz ederek Demokrasi Forumu ve Özgürlük Partisi'nin komplo teorisi merceğinden Hollanda'nın demografisiyle ilgili politika oluşturduğunu öne sürdü.[149]
İspanya
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşırı-sağ Vox partisi, bu teoriyi, İspanyolların göçmenlere kıyasla düşük doğum oranlarını söylev olarak kullandığı şeklinde tanımlanmıştır.[150] El Diario'dan gazeteci Antonio Maestre'ye göre bu ideoloji Vox ile İspanyolca konuşanların yerini almasından korkan bazı aşırı Katalan milliyetçileri arasında ortak bir görüş olarak paylaşılmaktadır.[151]
Birleşik Krallık
[değiştir | kaynağı değiştir]Cambridge Üniversitesi'nin Kasım 2018 tarihli araştırmasına göre, Brexit seçmenlerinin %31'i komplo teorisine inanmakta olup Brexit'e karşı çıkan Britanyalıların ise %6'sı inanmaktadır.[152]
Temmuz 2019'da solcu İngiliz müzisyen ve aktivist Billy Bragg, şarkıcı-söz yazarı Morrissey'i bu teoriyi desteklemekle suçlayan bir basın açıklaması yayınladı. Bragg, “Morrissey'in, Christchurch camisi saldırısındaki katilin ilham kaynağı olan bu fikrin yayılmasına yardımcı olduğu şüphesizdir” dedi.[153][154]
2024 Birleşik Krallık genel seçimleri öncesinde, Londra'da beyaz olmayan insanların bulunduğu ve "Burası İran değil" başlıklı videolar sosyal medyada yayıldı. Hope not Hate araştırmacısı Patrik Hermansson, videoları, izleyicileri komplo teorisine açıkça atıfta bulunmadan yönlendiren dil ve görseller kullandıkları için, satır arasına gizlenmiş mesaj kullanımının en iyi örnekleri olarak nitelendirdi. Dedi ki, [Videolar] tehlikeli çünkü genellikle denetimden kaçınırlar ve gerçekliği sunma biçimlerinde tarafsız görünerek kabul edilebilir gibi görünürler”.[155]
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ, teorinin Türk versiyonunu kullanmaktadır. Kemal Kılıçdaroğlu'nun 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmaması halinde Türkiye'nin "Göçmenistan" olacağını savunmuştur.[156]
Kuzey Amerika
[değiştir | kaynağı değiştir]Kanada
[değiştir | kaynağı değiştir]Kanadalı YouTuber Lauren Southern, bu komplo teorisini büyütmeye yardımcı oldu.[78][157] 2017'de Southern, Büyük ikame için bir video yayınladı ve video silinmeden önce kanalında yarım milyondan fazla izlenme aldı.[20][158][159] 2018 Toronto belediyesi adayı Faith Goldy, açıkça ikame teorisini benimsedi.[160][161] 2019'da, Yeni Zelanda Christchurch'teki Christchurch camisi saldırısından sonra Vice Goldy'yi, tetikçinin Büyük İkame manifestosunda bulunan doğum oranı düşüklükleri ve beyazların ikame edilmesi fikirlerini düzenli olarak savunmakla suçladı.[162] Beyaz milliyetçisi Paul Fromm, 1967 öncesindeki Kanada ulusal bayrağı olan Kanada Kırmızı Bayrağı'nı benimsediğinde, onu “gerçek Kanada'nın bayrağı, 1965 göçmenlik politikalarıyla getirilen hain Avrupa'yı değiştirme planlarından önceki Avrupa Kanada'nın bayrağı” olarak nitelendirdi.[163]
Haziran 2019'da köşe yazarı Lindsay Shephard, Batı'da "beyazların azınlık hale geldiğini" iddia edip iddiasını "nüfus ikamesi" olarak tanımlamıştır.[164] Kanada milletvekili Colin Fraser, Avam Kamarası adalet komitesinde bu kavramı kınamadığı için Shephard'ı eleştirdi. Nathaniel Erskine-Smith ise Shepherd'ı bu komplo teorisini açıkça benimsemekle suçladı.[165][166]
Siyaset yorumcusu Mathieu Bock-Côté, siyasi ideolojileriyle Büyük İkame teorisini (Fransızca: Grand Remplacement) ana akım medyada sık sık yaygınlaştırmasıyla tanınır.[167][168][169][170]
ABD
[değiştir | kaynağı değiştir]ABD'de büyük ikame, ırksal azınlıkların geleneksel beyaz Amerikalı nüfusun yerini aldığı ve milletin kontrolünü ele geçirdiği, beyaz milliyetçisi aşırı-sağcı komplo teorisinin Amerikan versiyonudur. Teorinin versiyonları ABD'deki Cumhuriyetçi Parti'de "sıradan hale geldi" ve siyasi tartışmalarda büyük sorun haline gelmiştir. Ayrıca katliamlar da dahil olmak üzere şiddetli tepkileri de tetikledi.[171] Avrupa'daki büyük ikame teorisine benzer olup kökenleri 1900 civarındaki Amerikan nativizmine dayanmaktadır.[2] Erika Lee'ye göre, 1894 yılında Göçmenlik Kısıtlama Birliği'nin eski Yankee üst sınıf kurucuları, “Anglo-Sakson geleneklerinin, halklarının ve kültürünün Güney ve Doğu Avrupa'dan gelen ırksal olarak aşağı yabancıların akını altında boğulduğuna” inanıyorlardı.[172]
Yahoo! News ve YouGov'un Mayıs 2022 tarihli anketine göre 2020 ABD Başkanlık Seçimleri'nde Donald Trump'a oy verenlerin %61'i, "bu ülkedeki bir grup insanın, Amerika'da doğanların yerine, kendi siyasi görüşlerini paylaşan göçmenleri ve beyaz olmayan insanları yerleştirmeye çalıştığına" inanmaktadır.[173]
Okyanusya
[değiştir | kaynağı değiştir]Avustralya
[değiştir | kaynağı değiştir]Avustralya'daki medya, Queensland Senatörü Fraser Anning'ten ve büyük ikame komplo teorisine desteğinden bahsetti.[174] Nisan 2019'da Reuters, Anning'in Müslümanların "bizi çok hızlı bir şekilde geride bırakacağını" öne sürerek ikame teorisini nasıl genişlettiğini bildirmişti.[175] Mayıs 2019'da Anning, eğer beyaz Avustralyalıların "etno-kültürel kimliğini" korumazlarsa "hızla azınlık haline" geleceğini iddia etti.[176]
Yeni Zelanda
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşırı-sağ neo-Nazi gençlik grubu Action Zealandia, Yeni Zelanda'daki Avrupalı kimliğinin ekonomik nedenlerle gelen beyaz olmayan göç nedeniyle tehlike altında olduğunu iddia ederek büyük ikame komplo teorisini desteklemiştir.[177] İlaveten, grup sözde-tarihsel fikir olan yerel Māori halkından önce beyaz insanların Yeni Zelanda'ya yerleştiği fikrini desteklemiştir.[178] Gazeteci Marc Daalder'e göre Action Zealandia, 2019 Christchurch camisi saldırısının ardından faaliyetlerini durdurmuş olan aşırı-sağcı grup Dominion hareketinin ardılıdır.[179]
Asya
[değiştir | kaynağı değiştir]Hindistan
[değiştir | kaynağı değiştir]1920'lerin başlarında ortaya çıkan Hindu milliyetçisi fikir akımı ve iktidardaki BJP'nin ideolojisi olan Hindutva destekçileri, Hindu'ların Müslümanlar tarafından demografik olarak ortadan kaldırlacağı korkularını sıklıkla körüklemiştir. Müslümanların, diğer Hint topluluklarına kıyasla daha yüksek doğum oranları olduğunu ve zorunlu din değişimlerinin Hinduların sayısının azalttığını iddia ettiler. 2022'de, Hindu milliyetçisi Yati Narsinghanand, nefret söylemi sebebiyle tutuklandı ve 2029'da Müslüman başbakan tehlikesi hakkında konuştu, bunun ölümlere ve zorla Hindu'ların din değiştirmesine yol açacağını söyledi. Hint parlamentosunun üyeleri ve Hint televizyon kanalları, Hindu'lara demografik tehdit iddialarını yaygınlaştırmışlardır. Hindistan'ın önceki Hindistan Seçim Komisyonu başkanı S.Y. Quraishi, BJP'nin iktidara geldiği 2014 genel seçimlerinden beri, Hindu çoğunluğa yönelik tehdit korkusunun arttığını söyledi.[180]
Malezya
[değiştir | kaynağı değiştir]Malezya'daki aşırı sağcı muhafazakarlar, çoğunluğu Tamil kökenli olan, yerel Hint topluluklarının, Malezya'da şu anda çoğunluğu oluşturan Malay Müslümanlarını yerini alabileceklerinden endişe duyduklarını ifade ettiler. Bu korkular, Sri Lanka İç Savaşı, Hindu Hakları Eylem Gücü'nün faaliyetlerine karşı tepkiler ve Hindistan'daki Hindu milliyetçiliği nedeniyle daha da arttı. Siyasi aktörler, Malezya'nın en önemli yerinde oy kazanmak ve Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme'nin onaylanmasına karşı muhalefeti harekete geçirmek için bunu istismar ettiler.[181]
Afrika
[değiştir | kaynağı değiştir]Tunus
[değiştir | kaynağı değiştir]Şubat 2023'te Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said, Tunus'a Afrikalı göçü hakkında yorumda bulundu ve ülkeyi "safkan Afrikalı" hale getirmek amacıyla demografik düzeni değiştirdiklerini söyledi.[182][183] [184][185][186]Bu, seçmenlerin dikkatini hükümetin politik başarısızlıklarından uzaklaştırma girişimi olduğu iddia edilen büyük ikame komplo teorisinin Tunus (veya Arap) versiyonu olarak yorumlandı.[187][188]
Beyaz milliyetçi terörizm üzerindeki etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiddete çağrı iması
[değiştir | kaynağı değiştir]Camus'un Avrupalı olmayan göçmenleri ve onların çocuklarını tanımlamak için “sömürgeciler” ve ‘işgalciler’ gibi güçlü terimler kullanması, dolaylı olarak şiddete çağrı olarak nitelendirilmiştir.[24] [41][26] Jean-Yves Camus gibi akademisyenler, “Büyük İkame” komplo teorisinin, beyaz olmayan göçmenlerin zorla sınır dışı edilmesini ifade eden “geri göç” kavramıyla büyük benzerlik gösterdiğini savunmuştur.[21] [32]Camus, 2019 yılında Avrupa Parlamentosu seçimleri için siyasi gündemini tanımlamak üzere “Avrupa'yı terk etmeyeceğiz, Afrika'yı Avrupa'dan kovacağız” diye yazmıştır.[41] Ayrıca, geri göçü ifade etmek için “Büyük Geri Dönüş” gibi başka bir örtmece terim de kullanmıştır.[189]
Tarihçi Nicolas Bancel ve Pascal Blanchard ile sosyolog Ahmed Boubeker'e göre, “iç savaşın ilanı, ‘büyük ikame’ teorisinde örtük olarak yer almaktadır [...] Bu tez aşırıdır ve herkesin anlayabileceği kadar basittir, çünkü ulusun ırksal tanımını geçerli kılar.”[21] Camus'un ikinci veya üçüncü nesil göçmenleri “artık göç etmiyorlar, onlar Fransız” şeklinde tanımlamasına şüpheyle yaklaşan demograf Hervé Le Bras, onların Fransa'da beşinci kol veya “iç düşman” olarak nitelendirilmesine de eleştirel yaklaşmaktadır.[37]
İlham alan saldırılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyaz ırkın yok olma korkusu ve özellikle de yer değiştirme teorisi, 2018, 2019 ve 2022 yılları arasında katliamların faili olarak suçlanan birçok kişi tarafından dile getirilmiştir. Camus, kendi felsefesinin şiddet içermeyen bir felsefe olduğunu belirtse de, Southern Poverty Law Center'dan Heidi Beirich gibi analistler, beyaz soykırımı fikrinin Amerikan beyaz üstünlükçülerini “şüphesiz etkilediğini” ve potansiyel olarak şiddete yol açabileceğini söylüyorlar.[190][191]
Ekim 2018'de, bir silahlı saldırgan, Pennsylvania eyaletinin Pittsburgh kentindeki Tree of Life sinagoguna düzenlediği saldırıda 11 kişiyi öldürdü ve 6 kişiyi yaraladı. Saldırgan, Yahudilerin beyaz ırka karşı bir komplo kapsamında kasıtlı olarak beyaz olmayan göçmenleri Amerika Birleşik Devletleri'ne getirdiğine inanıyordu.[192][193]
15 Mart 2019'da Yeni Zelanda'nın Christchurch kentindeki Al Noor Camisi ve Linwood İslam Merkezi'nde 51 kişinin ölümüne ve 49 kişinin yaralanmasına neden olan katliamın sorumlusu Avustralyalı terörist Brenton Harrison Tarrant, manifestosuna Camus'un kitabına atıfta bulunarak “Büyük İkame” adını verdi.[24] [194]Buna karşılık Camus, şiddeti kınarken beyaz olmayan nüfusun artmasına yönelik bir “karşı isyan” arzusunu yeniden teyit etti.[24]
2019 yılında Stratejik Diyalog Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırma, Christchurch saldırılarından önceki ayda sosyal medyada Büyük İkame ile ilgili 24.000'den fazla paylaşım olduğunu gösterirken, Nisan 2012'de bu sayı sadece 3.431 idi. Bu terimin kullanımı, Christchurch cami saldırısının ardından Nisan 2019'da zirveye ulaştı.[195]
2019 El Paso saldırısının şüphelisi Patrick Crusius, saldırıdan dakikalar önce “Büyük İkame”ye atıfta bulunan ve “Christchurch saldırganına” destek veren “Rahatsız Edici Gerçek” (The Inconvenient Truth) başlıklı bir manifesto yayınladı.[190] [196]Manifesto, saldırının gerekçesi olarak “Teksas'ın Hispanik istilası”nın “kültürel ve etnik değişim”e yol açtığını (Reconquista'ya atıfta bulunarak) belirtiyordu.[190][197][198]
2022 Buffalo saldırısında suçlanan şüpheli, saldırıdan önce yayınladığı manifestoda Büyük İkame'yi listelemişti.[199] [200][201]Şüpheli kendini faşist, beyaz üstünlükçü ve antisemit olarak tanımlamıştı.[202]
Destekçiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Elon Musk[203][204][205][206][207][208]
- Charlie Kirk[209][210][211]
- Tucker Carlson[212][213][214][215]
- Davor Domazet-Lošo[216]
- Mark Finchem[217]
- Matt Gaetz[218][219]
- Jussi Halla-aho[220]
- Laura Ingraham[221]
- Ron Johnson[222]
- Hermann Kelly[223]
- Steve King[224][225]
- Giorgia Meloni, İtalya Başbakanı[141]
- Robert Ménard[226]
- Jean Messiha[227]
- Viktor Orbán, Macaristan Başbakanı[228]
- Riikka Purra[116]
- Wendy Rogers[229]
- Lauren Southern[230][231][232]
- John Waters, İrlandalı yazar[233]
- Éric Zemmour[234]
- Kays Saïd, Tunus Başkanı[187][188]
- Paul Golding[235]
- Michel Houellebecq[236]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karşı-cihat – Müslüman karşıtı aşırı-sağ hareket
- Çöküş – Bir şeyin kötüye gittiği inancı
- Demografik mühendislik– Bir bölgenin etnik dengesini değiştirmeye yönelik kasıtlı çabalar
- Avrabiya– Aşırı-sağ İslamofobik komplo teorisi
- Kalergi Planı komplo teorisi – Aşırı-sağ antisemitik komplo teorisi
- Aşk Cihadı komplo teorisi– İslamofobik komplo teorisi
- Irk intiharı – 20. Yüzyılın başlarındaki öjenikçilerin teorisi
- Reconquista (Güneybatı ABD) – Meksika milliyetçilerinin, ABD'den kaybedilen bölgelerini geri almaya çalışan irredantist görüşü
- The Protocols of the Elders of Zion – 1903 çıkışlı antisemitik metin
- The Rising Tide of Color Against White World-Supremacy – Lothrop Stoddard tarafından yazılan kitap
- Beyazların demografik çöküşü – Beyazların toplam nüfusa oranla nüfusunun azalması
- Sarı Tehlike (Yellow Peril) – Irkçı renk metaforu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bracke, Sarah; Hernández Aguilar, Luis Manuel (Eylül 2020). ""They love death as we love life": The "Muslim Question" and the biopolitics of replacement". The British Journal of Sociology (İngilizce). 71 (4): 680-701. doi:10.1111/1468-4446.12742. ISSN 0007-1315.
- ^ a b c "'Replacement Theory,' a Racist, Sexist Doctrine, Spreads in Far-Right Circles (Published 2019)" (İngilizce). 18 Mart 2019. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ a b c "Replacement theory | Definition, Conspiracy Theory, Renaud Camus, & Facts | Britannica". Encyclopedia Britannica (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ (PDF) https://scholars.uky.edu/ws/portalfiles/portal/266329882/Media%20_%20Vigilante%20Violence_%20The%20Formula%20for%20American%20Atrocity.pdf. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Ferral, Katelyn. "Undocumented immigrants are not proof of conspiracy". @politifact (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ Feola, Michael (Ağustos 2021). ""You Will Not Replace Us": The Melancholic Nationalism of Whiteness". Political Theory (İngilizce). 49 (4): 528-553. doi:10.1177/0090591720972745. ISSN 0090-5917.
- ^ a b c d https://books.google.com.tr/books?id=guYJCwAAQBAJ&pg=PT71&redir_esc=y. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Toxische Narrative: Monitoring rechts-alternativer Akteure. Berlin: Amadeu Antonio Stiftung. 2017. ISBN 978-3-940878-29-8.
- ^ https://books.google.com.tr/books?id=fvWODwAAQBAJ&pg=PT176&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ a b c https://books.google.com.tr/books?id=L1AoDQAAQBAJ&pg=PT29&redir_esc=y. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ a b Froio, Caterina (Eylül 2018). "Race, Religion, or Culture? Framing Islam between Racism and Neo-Racism in the Online Network of the French Far Right". Perspectives on Politics (İngilizce). 16 (3): 696-709. doi:10.1017/S1537592718001573. ISSN 1537-5927.
- ^ a b c French writer Jean-Claude Carrière’s creative life has encompassed novels, plays, cartoons, poems, and short films. But it is his screenplays that have most assuredly cemented his position as one of the century’s great writers. Receiving his start in cinema in the mid-1950s by writing book adaptations of director Jacques Tati’s Mr. Hulot’s Holiday (1953) and Mon Oncle (1958), Carrière eventually teamed up with comic filmmaker Pierre Étaix on two short films, including the Oscar-winning Happy Anniversary (1962). From there, he began a long and fruitful collaboration with director Luis Buñuel, a 13-year partnership that resulted in six films: Diary of a Chambermaid (1964), Belle de Jour (1967), The Milky Way (1969), The Discreet Charm of the Bourgeoisie (1972), The Phantom of Liberty (1974), and That Obscure Object of Desire (1977). He has proved equally confident with original screenplays and adapted works, and he has received three Academy Award nominations for his scripts. Highlights of his filmography include The Tin Drum (1979), which won the Best Foreign Language Film Oscar, The Return of Martin Guerre (1982), which earned him and co-writer Daniel Vigne a César for Best Original Screenplay, his adaptation of The Unbearable Lightness of Being (1988), and his acclaimed Cyrano de Bergerac (1990) with Gérard Depardieu. A recipient of the Laurel Award for Achievement from the Writers Guild Of America, Carrière remains a prolific writer, contributing to the screenplays of both Birth (2004) and The White Ribbon (2009), which won the Palme d’Or at the Cannes Film Festival. “I’m writing every day,” he says at age 80. “When I’m not working on a script or on a play or on a book, I’m writing notes in the subway or in taxis. I’m working constantly.”, Routledge, 17 Aralık 2013, ss. 61-6227 Kasım 2025
- ^ Alba, Richard (1 Eylül 2020). The Great Demographic Illusion: Majority, Minority, and the Expanding American Mainstream. Princeton University Press. doi:10.1515/9780691202112 archived 11 july 2024 at the wayback machine
|doi=değerini kontrol edin (yardım). ISBN 978-0-691-20211-2. - ^ Jenkins, Cecil. https://books.google.com.tr/books?id=UjreDQAAQBAJ&pg=PT342&redir_esc=y. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ "Inside the data that debunks the 'Great Replacement' theory". The Independent (İngilizce). 16 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ Rogers, Kaleigh (26 Mayıs 2022). "The Twisted Logic Behind The Right's 'Great Replacement' Arguments". FiveThirtyEight (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ a b The Expulsion of the Ethnic German Population from Hungary, Routledge, 5 Temmuz 2017, ss. 173-20627 Kasım 2025
- ^ a b c Cosentino, Gabriele (2020), From Pizzagate to the Great Replacement: The Globalization of Conspiracy Theories (İngilizce), Springer International Publishing, ss. 59-86, doi:10.1007/978-3-030-43005-4_3. isbn 978-3-030-43005-4. s2cid 216239634. "while the great replacement is at its core an islamophobic belief, lane's ideology is anti-semitic."
|doi=değerini kontrol edin (yardım)27 Kasım 2025 - ^ Soyer, François (20 Şubat 2019), 2 Forged Documents and the Fear of Jewish Infiltration: the Jewish World Plot and the Early Modern Iberian World 54, BRILL, ss. 54-9227 Kasım 2025
- ^ a b c d https://www.newyorker.com/magazine/2017/12/04/the-french-origins-of-you-will-not-replace-us
- ^ a b c d e [Boubeker, Ahmed; Bancel, Nicolas; Blanchard, Pascal (2015). Le Grand Repli (in French). La Découverte. ISBN 978-2707188229. Boubeker, Ahmed; Bancel, Nicolas; Blanchard, Pascal (2015). Le Grand Repli (in French). La Découverte. ISBN 978-2707188229.]
|url=değerini kontrol edin (yardım). Eksik ya da boş|başlık=(yardım) - ^ a b https://www.adl.org/resources/backgrounder/great-replacement-explainer. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Ekman, Mattias (1 Ağustos 2022). "The great replacement: Strategic mainstreaming of far-right conspiracy claims". Convergence (İngilizce). 28 (4): 1127-1143. doi:10.1177/13548565221091983. ISSN 1354-8565.
- ^ a b c d e https://www.washingtonpost.com/world/europe/new-zealand-suspect-inspired-by-far-right-french-intellectual-who-feared-nonwhite-immigration/2019/03/15/8c39fba4-6201-4a8d-99c6-aa42db53d6d3_story.html
- ^ Byman, Daniel (1 Aralık 2025). "The Global Roots of the Buffalo Shooting". Foreign Policy (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ a b c d "Le grand déménagement du monde". France Culture (Fransızca). 24 Haziran 2017. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ Croucher, Stephen M. (Mart 2013). "Integrated Threat Theory and Acceptance of Immigrant Assimilation: An Analysis of Muslim Immigration in Western Europe". Communication Monographs (İngilizce). 80 (1): 46-62. doi:10.1080/03637751.2012.739704. ISSN 0363-7751.
- ^ "EU Terrorism Situation & Trend Report (EU TE-SAT) – Reviewing the terrorism phenomenon". Europol (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ "Migrant crisis: Migration to Europe explained in seven charts". BBC News (İngilizce). 2 Eylül 2015. Erişim tarihi: 27 Kasım 2025.
- ^ Bergmann, Eirikur (2018), The Eurabia Doctrine (İngilizce), Springer International Publishing, ss. 123-149, doi:10.1007/978-3-319-90359-0_6. isbn 978-3-319-90358-3. lccn 2018939717.
|doi=değerini kontrol edin (yardım)27 Kasım 2025 - ^ Polakow-Suransky, Sasha (2017). Go back to where you came from: the backlash against immigration and the fate of Western democracy. Londra: Hurst & Company. ISBN 978-1-84904-909-2.
- ^ a b Annie_Mathieu (20 Ağustos 2017). "D'où vient l'expression «remigration»?". Le Soleil (Fransızca). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "Le grand déménagement du monde". France Culture (Fransızca). 24 Haziran 2017. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Leconte, Cécile (24 Eylül 2019). "La carrière militante du « grand remplacement » au sein du milieu partisan de l'Alternative pour l'Allemagne (AfD):". Politix. n° 126 (2): 111-134. doi:10.3917/pox.126.0111. ISSN 0295-2319.
- ^ Camus, Renaud (24 Nisan 2013). Vue d'oeil: Journal 2012 (Fransızca). Fayard. ISBN 978-2-213-67289-2.
- ^ Traverso, Enzo; Meyran, Régis (2019). The new faces of fascism: populism and the far right. London ; Brooklyn, NY: Verso. ISBN 978-1-78873-046-4.
- ^ a b "Le fantasme du « grand remplacement » démographique" (Fransızca). 23 Ocak 2014. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "(PDF) The politics of displacement: the Far Right narrative of Europe and its 'others'". ResearchGate (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Albertini, Dominique. "Le «grand remplacement», totem extrême". Libération (Fransızca). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "Le «Grand Remplacement», cauchemar de l'extrême droite - Le Temps" (Fransızca). 9 Temmuz 2020. ISSN 1423-3967. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ a b c "Européennes: l'écrivain Renaud Camus en tête de liste". Le Figaro (Fransızca). 9 Nisan 2019. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Sapiro, Gisèle (20 Eylül 2018). Les écrivains et la politique en France - De l'affaire Dreyfus à la guerre d'Algérie (Fransızca). Editions du Seuil. ISBN 978-2-02-140215-5.
- ^ Sapiro, Gisèle (20 Eylül 2018). Les écrivains et la politique en France - De l'affaire Dreyfus à la guerre d'Algérie (Fransızca). Editions du Seuil. ISBN 978-2-02-140215-5.
- ^ Polakow-Suransky, Sasha (2017). Go back to where you came from: the backlash against immigration and the fate of Western democracy. Londra: Hurst & Company. ISBN 978-1-84904-909-2.
- ^ a b "Non! | Spectator Life". Spectator Life (İngilizce). 3 Kasım 2016. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "The Gay French Poet Behind the Alt-Right's Favorite Catch Phrase". Tablet Magazine (İngilizce). 27 Ağustos 2019. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Bergmann, Eirikur (2018), The Eurabia Doctrine (İngilizce), Springer International Publishing, ss. 123-149, doi:10.1007/978-3-319-90359-0_6. isbn 978-3-319-90358-3. lccn 2018939717.
|doi=değerini kontrol edin (yardım)29 Kasım 2025 - ^ Berger, J. M. (16 Eylül 2016). "How 'The Turner Diaries' Changed White Nationalism". The Atlantic (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Dessem, Matthew (27 Aralık 2016). "Drexel University, Apparently Unfamiliar With White Supremacist Lingo, Censures Prof For "White Genocide" Tweet". Slate (İngilizce). ISSN 1091-2339. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Koller, Sylvie (23 Şubat 2016). "Patrick Weil - Le sens de la République - Avec Nicolas Truong. Grasset, 2015, 175 pages, 17 €". Études. Mars (3): XXX-XXX. doi:10.3917/etu.4225.0115ad. ISSN 0014-1941.
- ^ Andersen, Margaret Cook (1 Ocak 2015). Regeneration through Empire. UNP - Nebraska. ISBN 978-0-8032-6525-7.
- ^ Kauffmann, Grégoire (1 Eylül 2016). Le Nouveau FN. Les vieux habits du populisme: Les vieux habits du populisme (Fransızca). Editions du Seuil. ISBN 978-2-02-130030-7.
- ^ Koller, Sylvie (23 Şubat 2016). "Patrick Weil - Le sens de la République - Avec Nicolas Truong. Grasset, 2015, 175 pages, 17 €". Études. Mars (3): XXX-XXX. doi:10.3917/etu.4225.0115ad. ISSN 0014-1941.
- ^ "Le « Grand Remplacement » et le polypier géant". Au coeur de l'antiracisme (Fransızca). 3 Kasım 2014. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "« En Europe, une partie de l'extrême droite revient à l'action violente »" (Fransızca). 6 Eylül 2018. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Leconte, Cécile (24 Eylül 2019). "La carrière militante du « grand remplacement » au sein du milieu partisan de l'Alternative pour l'Allemagne (AfD):". Politix. n° 126 (2): 111-134. doi:10.3917/pox.126.0111. ISSN 0295-2319.
- ^ François, Stéphane (2021). La nouvelle droite et ses dissidences: identité, écologie et paganisme. Documents. Lormont: le Bord de l'eau. ISBN 978-2-35687-760-4.
- ^ Ait Abdeslam, Abderrahim (3 Temmuz 2018). "The vilification of Muslim diaspora in French fictional novels: ' Soumission ' (2015) and ' Petit Frère ' (2008) as case studies". Journal of Multicultural Discourses (İngilizce). 13 (3): 232-242. doi:10.1080/17447143.2018.1511717. ISSN 1744-7143.
- ^ Liogier, Raphaël (1 Mayıs 2014). "Le mythe de l'invasion arabo-musulmane". Le Monde diplomatique (Fransızca). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "Réacosphère : "Le conspirationnisme est au coeur de la dynamique"". Le Nouvel Obs (Fransızca). 22 Eylül 2012. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Marján, Attila; Sapir, André (2010). Europe's destiny: the old lady and the bull. Washington: Woodrow Wilson center press. ISBN 978-0-8018-9547-0.
- ^ Ganesh, Bharath (28 Mart 2019). "How the swarm of white extremism spreads itself online". The Spinoff (İngilizce). Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Yassin-Kassab, Robin (3 Nisan 2014). "The Muslims Are Coming!: Islamophobia, Extremism, and the Domestic War on Terror – review". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Jenkins, Cecil (13 Temmuz 2017). A Brief History of France, Revised and Updated (İngilizce). Little, Brown Book Group. ISBN 978-1-4721-4027-2.
- ^ a b MacKellar, Landis (Haziran 2016). "La République islamique de France? A Review Essay". Population and Development Review (İngilizce). 42 (2): 368-375. doi:10.1111/j.1728-4457.2016.00130.x. ISSN 0098-7921.
- ^ Author, No (29 Kasım 2017). "Europe's Growing Muslim Population". Pew Research Center (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Héran, François (30 Mart 2017). Avec l'immigration. La Découverte. ISBN 978-2-7071-9024-6.
- ^ "Fear-Filled Apocalypses: The Far-Right's Use of Conspiracy Theories". Oxford Research Group (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Jones, Dustin (16 Mayıs 2022). "What is the 'great replacement' and how is it tied to the Buffalo shooting suspect?". NPR (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Nast, Condé (15 Mayıs 2022). "Making Sense of the Racist Mass Shooting in Buffalo". The New Yorker (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Moses, A. Dirk (3 Nisan 2019). ""White Genocide" and the Ethics of Public Analysis". Journal of Genocide Research (İngilizce). 21 (2): 201-213. doi:10.1080/14623528.2019.1599493. ISSN 1462-3528.
- ^ m.b.H., STANDARD Verlagsgesellschaft. "Bevölkerungsaustausch oder Umvolkung? Erklären Sie den Unterschied, Herr Strache!". derStandard.at. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ m.b.H., STANDARD Verlagsgesellschaft. "Bevölkerungsaustausch oder Umvolkung? Erklären Sie den Unterschied, Herr Strache!". derStandard.at. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ JDD, Le. "Sondage : les Gilets jaunes sont plus sensibles aux théories du complot". lejdd.fr (Fransızca). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "67% de Français inquiets par l'idée d'un «grand remplacement», selon un sondage". Le Figaro (Fransızca). 21 Ekim 2021. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ ""You will not replace us": a French philosopher explains the Charlottesville chant". Vox. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ The Great Replacement (İngilizce)1 Aralık 2025
- ^ a b c d e Miller, Nick. "'The Great Replacement': an idea now at the heart of Europe's politics". The Sydney Morning Herald (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "'White genocide' theorists worm their way into the West's mainstream". Le Monde diplomatique (İngilizce). 25 Mart 2019. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "The Obscure Newspaper Fueling the Far-Right in Europe". The New Republic (İngilizce). 17 Eylül 2019. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "A key source for Covid-skeptic movements, the Epoch Times yearns for a global audience - Coda Story". Coda Story (İngilizce). 10 Mart 2022. Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ Rydgren, Jens (1 Şubat 2018). The Oxford Handbook of the Radical Right (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-064418-5.
- ^ "Far-right group is sending UK recruits to military-style training camps in Europe". The Independent (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "Typepad | Network Solutions". www.networksolutions.com (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ (www.dw.com), Deutsche Welle. "How dangerous are Austria's far-right hipsters? | DW | 28.08.2018". DW.COM (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Aralık 2025.
- ^ "Marine Le Pen adviser found guilty of inciting hatred against Muslims". The Independent (İngilizce). 25 Nisan 2017. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ La-Croix.com (26 Ocak 2018). "Une campagne pour déconstruire les discours complotistes sur Internet". La Croix (Fransızca). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ a b c Rastier, François (16 Haziran 2019). "Politiques identitaires et mythe du « grand remplacement »". The Conversation (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "At the Iliade Institute, French far-right intellectuals rewrite European history". Southern Poverty Law Center (İngilizce). 17 Nisan 2018. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Finnsiö, <img class="byline__image" alt="Byline headshot" src="https://expo se/wp-content/uploads/expo_migration/morgan_finnsjo-brodtext jpg">Morgan. "Myten om det stora utbytet" (İsveççe). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Racisme, homophobie: ce que l'on trouve sur les comptes des candidats FN". FranceSoir (Fransızca). 6 Haziran 2017. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Point.fr, Le (6 Haziran 2017). "Législatives - Front national : des candidats pas si présentables..." Le Point (Fransızca). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Le FN en PACA : des propos à caractère raciste et islamophobe des candidats aux législatives". France 3 Provence-Alpes-Côte d'Azur (Fransızca). 6 Temmuz 2017. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Double Check: What Is the Great Replacement Theory?" (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "The Notre Dame wildfire that can't be put out". POLITICO (İngilizce). 22 Nisan 2019. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Meet Marion Maréchal, the next voice of French nationalism". The Economist. ISSN 0013-0613. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Anschlag in Neuseeland: Die Verschwörungstheorie des Todesschützen". Der Tagesspiegel Online (Almanca). ISSN 1865-2263. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Jordan Bardella évoque le "Grand remplacement" sans le nommer | FranceSoir". www.francesoir.fr (Fransızca). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ a b "Grand remplacement et Kosovo: le fantasme de Zemmour et Marion Maréchal | FranceSoir". www.francesoir.fr (Fransızca). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Sowerwine, Charles (2018). France Since 1870: Culture, Politics and Society. 3rd ed. Londra: Macmillan Education UK. ISBN 978-1-137-40611-8.
- ^ "French far-right candidate Zemmour endorses Le Pen for runoff". France 24 (İngilizce). 11 Nisan 2022. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Agencies, News. "Austria's Strache backs far-right 'population replacement' claim". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ AFP (1 Mayıs 2019). "Austria far-right leader panned for use of 'population replacement' term". The Times of Israel (İngilizce). ISSN 0040-7909. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Staff, Reuters. "Austrian far-right sticks by 'population exchange' rhetoric". U.S. (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Oltermann, Philip (29 Nisan 2019). "Austrian deputy leader endorses far-right term 'population replacement'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Gady, Franz-Stefan (22 Aralık 2025). "Conservatism's Wunderkind Is Getting Swallowed by the Far-Right". Foreign Policy (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ NWS, VRT (5 Eylül 2018). "Wat moet je doen om "strijder" of "veteraan" van Schild & Vrienden te worden en wat is het einddoel? | VRT NWS: nieuws". VRTNWS (Felemenkçe). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ NWS, VRT (2018-09-05). "Van "redpill" tot "normies: dit zijn de basisbegrippen van Schild & Vrienden | VRT NWS: nieuws". VRTNWS (Felemenkçe). Erişim tarihi: 2025-12-04.
- ^ Davey, Jacob. "We Analyzed How Dangerous Far Right Ideas Spread Online". TIME (İngilizce). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). www.isdglobal.org. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Hauge, Hans. "Fra klimaet til Koranen: Valgkampen handler om en fjern fremtid, vi ikke kommer til at opleve". Kristeligt Dagblad (Danca). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ a b "Detektor: Forudsigelser om Den store Udskiftning er 'noget værre vrøvl'". DR (Danca). 20 Haziran 2019. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Rasmus Paludan, le visage danois de l'extrême xénophobie" (Fransızca). 31 Mayıs 2019. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Ministeri Ville Tavio puhuu TS:lle "väestönmuutosprosessista" – Kansanedustajat järkyttyivät". www.iltalehti.fi (Fince). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Hyvönen, Ari-Elmeri; Pyrhönen, Niko, (Ed.) (15 Haziran 2023). Salaliittoteorioiden politiikat – Yhteiskuntatieteellisiä näkökulmia. Vastapaino. ISBN 978-952-397-137-0.
- ^ a b ""Suomalaista väestöä vaihdetaan toiseen" – Näin kirjoittaa poliitikko Riikka Purra blogissaan". www.iltalehti.fi (Fince). Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ "Rikosepäilyt | Useita syytteitä terrorismirikoksista: Epäillyt valmistautuivat aseelliseen konfliktiin väestöryhmien välillä". Helsingin Sanomat (Fince). 31 Ağustos 2023. Erişim tarihi: 4 Aralık 2025.
- ^ Hauge, Hans. "Fra klimaet til Koranen: Valgkampen handler om en fjern fremtid, vi ikke kommer til at opleve". Kristeligt Dagblad (Danca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Unger, Joana Nietfeld und Christian (23 Mart 2019). "Innenministerium warnt vor rechtsextremer Rhetorik". www.waz.de (Almanca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Anschlag in Neuseeland: Die Verschwörungstheorie des Todesschützen". Der Tagesspiegel Online (Almanca). ISSN 1865-2263. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b Unger, Joana Nietfeld und Christian (23 Mart 2019). "Innenministerium warnt vor rechtsextremer Rhetorik". www.waz.de (Almanca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b Boeselager, Matern (19 Mart 2019). "Rechtsextreme versuchen gerade verzweifelt, das Christchurch-Massaker umzudeuten". VICE (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b "Conspiracy theory linked to Christchurch attack at risk of entering mainstream: report". SBS News (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Orbán backs away from Weber". POLITICO (İngilizce). 6 Mayıs 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ O'Malley, Nick (15 Eylül 2019). "Tony Abbott's European holiday with a racist demagogue". The Sydney Morning Herald (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Twitter, Luke Barnes (13 Mayıs 2019). "Americans seeing double as Hungary's Viktor Orban visits Trump at the White House" (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Manifesto ban divides media". RNZ (İngilizce). 26 Mart 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Kjartansson, Kjartan (14 Kasım 2025). "Byrjað að daðra við rasíska samsæriskenningu - Vísir". visir.is (İzlandaca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025. 32. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi soft hyphen character içeriyor (yardım) - ^ Ryan, Órla (9 Ekim 2019). "Twitter defends response to 'absolutely abhorrent' abuse directed at Ryan family". TheJournal.ie (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Michael, Neil (16 Kasım 2019). "No denying there is a new era of hatred". Irish Examiner (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Correspondent, Kitty Holland Social Affairs. "Couple in ad campaign left 'shaking and fearful' after online abuse". The Irish Times (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Deegan, Gordon. "'We are against direct provision and how it was forced on us'". The Irish Times (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Downes, Richard (25 Haziran 2020). "The 'New Nationalists'" (İngilizce).
- ^ Finlay, Fergus (6 Ocak 2020). "Fergus Finlay: It's high time hatemongers were prosecuted for inciting others". Irish Examiner (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Security, Conor Lally; Editor, Crime. "Irish far right groups trying to disrupt key State institutions, says Garda Commissioner". The Irish Times (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Garda Commissioner won't allow protesters to 'stampede' down main streets - Extra.ie" (İngilizce). 23 Ekim 2020. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Creamer, Nora (23 Ekim 2020). "Drew Harris says gardaí have stepped up investigations to identify organisers of anti-lockdown protests". TheJournal.ie (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Roche, Barry. "The making of a far-right agitator: From Irish emigrant to anti-refugee extremist". The Irish Times (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Connor, Ciarán O' (4 Aralık 2022). "Ireland's far-right pushes its 'invasion' propaganda". Irish Examiner (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ O'Carroll, Conor (31 Temmuz 2024). "Almost a third of Irish voters believe in a version of the Great Replacement conspiracy theory". TheJournal.ie (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b Rome, Tom Kington (27 Eylül 2022). "Giorgia Meloni is first west European leader to believe Great Replacement conspiracy theory". www.thetimes.com (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Poggioli, Sylvia (22 Mayıs 2019). "Italy's Matteo Salvini Hopes To Lead Nationalist Wave In Upcoming European Elections". NPR (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Migranti, Salvini a Sky TG24: "E' in corso una sostituzione etnica" | Sky TG24" (İtalyanca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Nadeau, Barbie Latza (19 Nisan 2023). "Italian minister sparks fury for saying immigration leads to 'ethnic replacement'". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b c . s. Schulte, Addie (2019). De strijd om de toekomst: Over doemscenario's en vooruitgang [The struggle for the future: On doom-scenarios and progress] (in Dutch). Cossee Publishers. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Vermaas, Peter Vermaas Chef Chef Verslaggeverij en commentator Profiel Peter; Vermaas, Peter Vermaas Chef Chef Verslaggeverij en commentator Profiel Peter (22 Ocak 2018). "'Omvolking' komt uit een Frans kasteel". NRC (Felemenkçe). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Analysis | Austria's deputy leader pushes extremist argument to warn against immigration". The Washington Post (İngilizce). 28 Nisan 2019. ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Wildman, Sasha Polakow-Suransky, Sarah (22 Aralık 2025). "The Inspiration for Terrorism in New Zealand Came From France". Foreign Policy (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Column | Het doemscenario van 'minderheid in eigen land'". NRC (Felemenkçe). 18 Eylül 2018. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ https://blogs.elconfidencial.com/sociedad/espana-is-not-spain/2020-08-15/separatismo-cultural-bisagra-derecha-izquierda_2714716/. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ Maestre, Antonio (13 Şubat 2021). "El lepenismo asoma en Cataluña". ElDiario.es (İspanyolca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Brexit and Trump voters more likely to believe in conspiracy theories, survey study shows | University of Cambridge". www.cam.ac.uk (İngilizce). 23 Kasım 2018. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Snapes, Laura (8 Temmuz 2019). "Billy Bragg claims it is 'beyond doubt' that Morrissey is spreading far-right ideas". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Billy Bragg accuses Morrissey of sharing white supremacist video about Stormzy". The Independent (İngilizce). 8 Temmuz 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "'Welcome to Londonistan': the Great Replacement theory gone visual ahead of the U.K. election". www.logicallyfacts.com (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Bodette, Meghan (2 Haziran 2023). "What do Turkey's election results mean for the Kurds?". Kurdish Peace Institute (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Bodette, Meghan (2 Haziran 2023). "What do Turkey's election results mean for the Kurds?". Kurdish Peace Institute (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "New Zealand Terrorist Manifesto Influenced by Far-Right Online Ecosystem, Hatewatch Finds". Southern Poverty Law Center (İngilizce). 15 Mart 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Twitter, Luke Barnes (5 Mayıs 2019). "Trump promotes far-right conspiracy advocate to defend 'censored' conservatives" (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "King of the Low Road". The Weekly Standard (İngilizce). 8 Kasım 2018. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Staff, JI. "Jewish Insider's Daily Kickoff: November 9, 2018". Haaretz.com (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Lamoureux, Mack (15 Mart 2019). "Accused New Zealand Shooter Had Canadian Mass Murderer's Name On Weapon". VICE (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ https://nationalpost.com/news/canada/former-canadian-flag-the-red-ensign-gets-new-darker-life-as-far-right-symbol. Eksik ya da boş
|başlık=(yardım) - ^ PressProgress (4 Haziran 2019). "Conservative Witness for 'Online Hate' Hearing Was a Recent Guest on a White Nationalist's YouTube Channel". PressProgress (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "House justice committee votes to expunge words of Christchurch shooter from record after Tory MP reads from manifesto". The Globe and Mail (İngilizce). 4 Haziran 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Lamoureux, Mack (4 Haziran 2019). "Canadian Conservatives Are Having a Bad Time at the Online Hate Hearings". VICE (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Le grand n'importe quoi du « grand remplacement »". Les Jours (Fransızca). 8 Şubat 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Press, The Canadian (10 Nisan 2023). "'Culture of Solidarity': Premier Legault's 'Catholicism' tweet sparks controversy". CTVNews (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Cyr, Marc-André (23 Kasım 2020). "Fragilité blanche et pâle analyse". Ricochet Média (Fransızca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Bérard, Frédéric (5 Nisan 2023). "Quand MBC défend Trump". Journal Métro (Fransızca). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "A Fringe Conspiracy Theory, Fostered Online, Is Refashioned by the G.O.P. (Published 2022)" (İngilizce). 16 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Richter, Eva (19 Ağustos 2021). "America for Americans: A History of Xenophobia in the United States by Erika Lee". Radical Teacher. 120: 102-104. doi:10.5195/rt.2021.962. ISSN 1941-0832.
- ^ Jones, Ja'han (31 Mayıs 2022). "Alleged ideology of Buffalo shooting suspect believed by most Trump voters, poll says". MS NOW (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Anning's minor party enters election race". news (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Byron Kaye and Tom Allard. "As Australia agonises over accused mosque gunman, new clues of..." AF (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Inside Fraser Anning's bizarre party". NewsComAu. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Critic Te Arohi journalist goes undercover to reveal insider information from within neo-Nazi group Action Zealandia - and this is what they found". Newshub (İngilizce). 9 Ağustos 2021. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Daalder, Marc (10 Ağustos 2019). "White supremacists still active in NZ". Newsroom (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Daalder, Marc (12 Mart 2020). "Action Zealandia linked to Dominion Movement". Newsroom (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Kasturi, Charu Sudan (30 Mayıs 2022). "The truth behind Indian extremists' anti-Muslim 'great replacement theory'". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Mustaffa, Munira (14 Aralık 2022). "Rage Clicks, Hatebomb and the New World Order: How Hard-Right Politics and Conspiracy Theories Overlapped to Undermine Malaysia's Elections". GNET (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Cordall, Simon Speakman (23 Şubat 2023). "Tunisia's president calls for halt to sub-Saharan immigration amid crackdown on opposition". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Tunisian president says influx of sub-Sahara African migrants must end". France 24 (İngilizce). 22 Şubat 2023. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Racist rhetoric by Tunisian president sparks fear among migrants and Black Tunisians". The Washington Post (İngilizce). 23 Şubat 2023. ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "African Union condemns Tunisia's 'hate speech' against migrants". Al Jazeera (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Crackdown on Black Africans Fuels Attacks and Rebuke in Tunisia". Bloomberg.com (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b "Tunisia's autocratic ruler adopts the "Great Replacement" theory". The Economist. ISSN 0013-0613. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b Kimball, Sam (8 Mart 2023). "The African Country That's Embracing the Racist 'Great Replacement' Theory". VICE (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Parti de L'In-nocence - Communiqués". www.in-nocence.org. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ a b c "The El Paso Screed, and the Racist Doctrine Behind It (Published 2019)" (İngilizce). 7 Ağustos 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Popli, Nik. "How the 'Great Replacement Theory' Has Fueled Racist Violence". TIME (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Murphy, Dakin Andone,Jason Hanna,Joe Sterling,Paul P. (27 Ekim 2018). "Hate crime charges filed in Pittsburgh synagogue shooting that left 11 dead". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Pennsylvania man, Robert Bowers, charged with federal hate crimes, murder in shooting at Pittsburgh synagogue". Southern Poverty Law Center (İngilizce). 1 Kasım 2018. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Access Restricted". www.telegraph.co.uk. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Ganley, Elaine (16 Mayıs 2019). "Taboos fall away as far-right EU candidates breach red line". AP News (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Minutes Before El Paso Killing, Hate-Filled Manifesto Appears Online (Published 2019)" (İngilizce). 4 Ağustos 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Access Restricted". www.telegraph.co.uk. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Minutes Before El Paso Killing, Hate-Filled Manifesto Appears Online (Published 2019)" (İngilizce). 4 Ağustos 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "10 People Killed and 3 Wounded in Shooting at a Buffalo Supermarket (Published 2022)" (İngilizce). 14 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Buffalo suspect allegedly inspired by racist theory fueling global carnage". The Washington Post (İngilizce). 15 Mayıs 2022. ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "The Buffalo shooting suspect apparently posted a manifesto citing 'Great Replacement' theory". NBC News (İngilizce). 15 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Vera, Shimon Prokupecz,Christina Maxouris,Dakin Andone,Samantha Beech,Amir (15 Mayıs 2022). "What we know about Buffalo supermarket shooting suspect Payton Gendron". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Ecarma, Caleb (16 Kasım 2023). "Another Day, Another Antisemitic Conspiracy Theory for Elon Musk and X". Vanity Fair (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "X Races to Contain Damage After Elon Musk Endorses Antisemitic Post (Published 2023)" (İngilizce). 16 Kasım 2023. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Klee, Miles (5 Ocak 2024). "Elon Musk All but Endorses the Great Replacement Conspiracy Theory". Rolling Stone (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Valle, Gaby Del (25 Mart 2024). "Elon Musk has fully bought into the 'great replacement'". The Verge (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Elon Musk Pushes a Vile, Toxic Hate Video—and Exposes His Own Scam". The New Republic. ISSN 0028-6583. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Elon Musk curses out advertisers who left X over antisemitic content". Reuters (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Instagram". www.instagram.com. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Ferral, Katelyn. "Undocumented immigrants are not proof of conspiracy". @politifact (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Staff, Editorial (10 Haziran 2025). "Charlie Kirk Goes Full 'Great Replacement Theory' In Rant Against Anti-ICE Protesters In Los Angeles". Hot 100.9 (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Miller-Idriss, Cynthia (2020). Hate in the Homeland: The New Global Far Right. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-22294-3.
- ^ "Tucker Carlson faces calls to resign after promoting white supremacist 'replacement' theory". The Independent (İngilizce). 9 Nisan 2021. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Haltiwanger, John. "Tucker Carlson peddled a white supremacist conspiracy theory while attacking Biden over the Haitian migrant crisis". Business Insider (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Walsh, Joan (7 Ekim 2021). "Tucker Carlson's Nightly Toxicity Is Poisoning His Brain" (İngilizce). ISSN 0027-8378. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Benačić, Ana (21 Ekim 2019). "Domazet Lošo širi teoriju zavjere koja u svijetu inspirira masovne ubojice". Faktograf.hr (Hırvatça). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Trump-Backed Conspiracy Theorist Vies to Take Over Arizona Elections (Published 2022)" (İngilizce). 1 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "A Fringe Conspiracy Theory, Fostered Online, Is Refashioned by the G.O.P. (Published 2022)" (İngilizce). 16 Mayıs 2022. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Sales, Ben (26 Eylül 2021). "Matt Gaetz calls the ADL 'racist' after it again calls on Tucker Carlson to step down for promoting white supremacist conspiracy theory". Jewish Telegraphic Agency (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Hyvönen, Ari-Elmeri; Pyrhönen, Niko, (Ed.) (15 Haziran 2023). Salaliittoteorioiden politiikat – Yhteiskuntatieteellisiä näkökulmia. Vastapaino. ISBN 978-952-397-137-0.
- ^ "Laura Ingraham: Vote GOP Or Democrats Will Replace You With Immigrants". HuffPost (İngilizce). 17 Ekim 2018. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Sen. Johnson may offer insight into GOP's 2022 positioning". AP News (İngilizce). 25 Nisan 2021. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Abortion is 'stain' that 'should be removed' – Hermann Kelly | The Irish Freedom Party". The Irish Freedom Party (İngilizce). 5 Ekim 2019. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Reints, Renae. "Congressman Steve King Responds to Backlash Over 'White Supremacy' Remarks". Fortune (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Before Trump, Steve King Set the Agenda for the Wall and Anti-Immigrant Politics" (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Robert Menard, far-right French mayor, 'to be tried on hate charges'". BBC News (İngilizce). 22 Aralık 2016. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Messiha, un haut fonctionnaire en charge du projet de Marine Le Pen". Le Point (Fransızca). 4 Şubat 2017. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Garamvolgyi, Flora; Borger, Julian (18 Mayıs 2022). "Orbán and US right to bond at Cpac in Hungary over 'great replacement' ideology". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Peter Aleshire Special to the Independent. "Sen. Rogers tweets "we are being replaced"". White Mountain Independent (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Williams, Thomas Chatterton (27 Kasım 2017). "The French Origins of "You Will Not Replace Us"". The New Yorker (İngilizce). ISSN 0028-792X. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Wilson, Jason (9 Ağustos 2020). "Lauren Southern is on the comeback trail, and Australian conservatives are all too happy to help". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Greene, Richard; Robison-Greene, Rachel (7 Ocak 2020). Conspiracy Theories: Philosophers Connect the Dots (İngilizce). Open Court Publishing. ISBN 978-0-8126-9483-3.
- ^ "According to John". DRB (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "From TV to the French Presidency? A Right-Wing Star Is Inspired by Trump (Published 2021)" (İngilizce). 17 Eylül 2021. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ "Britain First leader Paul Golding convicted of terror offence". The Independent (İngilizce). 20 Mayıs 2020. Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.
- ^ Albert, Dénes (1 Aralık 2022). "Michel Houellebecq says Great Replacement is 'fact': 'I was very shocked that it was called a theory. It's not a theory, it's a fact.'". Remix News (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Aralık 2025.