Vatan (gazete, 1923)
| Tür | Günlük gazete |
|---|---|
| İmtiyaz sahibi | Ahmet Emin Yalman |
| Kuruluş tarihi | 26 Mart 1923 |
| Dil | Türkçe |
| Son yayım tarihi | 12 Ağustos 1925 |
| Genel merkez | İstanbul, Türkiye |
Vakit gazetesinin sahibi Ahmet Emin Yalman Vakit'in çok başarılı bir işe devam etmesi ve o dönemde öncü ve akıncı rol oynamasına rağmen, ortağı Mehmet Asım'in kardeşi Hakki Tarik Bey'le gazete işlerinde bazı ihtilaflar üzere ve gazetenin yazı işleri müdürü Enis Tahsin'in gazetenin siyasi yazarı Ahmed Şükrü ile beraber Vakit'den ayrılmaları dolayında, hissesini 12.000 Lira'ya Mehmet Asım'e satarak 26 Mart 1923'te Vatan gazetesini çıkardı.[1]
Ahmet Emin Yalman Vatan'ı çıkarmak için, Sabah gazetesinin İstanbul matbaası kiraladı ve babası, kardeşi, Enis Tahsin, Ahmed Şükrü ve akrabalarından birkaç kişi dahil olmak üzere bir komandit şirket kurdu.[1] İlk yazı işler müdürü Enis Tahsin oldu. Gazetelerin matbaalarında Avrupa'da eskitilmiş çürüğe çıkmış makinalar bulunmuş devirde, Vatan ilk olarak Türkiye'ye yeni ve modern bir rotatif makine sokmuştu.[2] Türkiye'nin ilk "İş Aracılığı Merkezi" da 1923'te Vatan matbaasında kuruldu.[3] Vatan gazetesi orduya bir uçak hediye etti ve Tayyare Cemiyeti'ne o zamanki gazete ölçüleriyle büyük para sayılan beş yüz lira iane verdiği için bir altın madalya almıştır.[4]
Halk Partisi'nin kurulmasına ve Mustafa Kemal Paşa'nin partinin başında bulunabileceğine tenkit etmesi ve 1924'te kurulmuş Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nı desteklemesi üzere, Vatan gazetesi Atatürk'ün etrafında bulunanların düşmanlığına uğradı.[5]
13 Şubat 1925'te çıkan Şeyh Said İsyanı sonrasında İsmet Paşa (İnönü) önderliğinde kurulan yeni hükûmet, Takrir-i Sükun yasasını çıkarmıştı. Takrir-i Sükun yasası ile kurulan İstiklal Mahkemesi tarafından birçok İstanbul gazetelerin "hükûmetin manevi nüfuzunu yıpratarak isyana imkan hazırlamak" isnadıyla 11 Temmuz 1925'te kapanmaları dolayı, Vatan gazetesi beş aydan fazla bir müddet tek müstakil gazete kaldı. Neticeten, gazetenin satışı birden bire yedi binden on beş bin gibi o zaman için çok yüksek sayılan dereceye çıkti, ilanlar da ona göre arttı. Ama Hükûmetin Terakkiperver Parti'nin kapanması kararını haklı gösterir bir makale neşretmemekten üzere, Ankara'da Vatan'ı destekleyenler gazeteden el çektiler. Bazı tevkife uğramış gazetecilerin Vatan'ın "istisna yollu muamele görmediğinden" şikâyetçi bulunmasının bir İstiklal Mahkemesi üyesinin Ahmet Emin Yalman'a düşmanlığı ile beraber 12 Ağustos 1925'te Vatan'ı mahkeme tarafından müddetsiz surette tatil edildiğine ve Ahmet Emin ile Ahmet Şükrü'nü tutuklu olarak o zamanda Elazığ'da bulunan İstiklal Mahkemesi'ne gönderildiğine sevk etti.[4] Mahkemenin verdiği beraat hükmüne rağmen, gazetenin açılmasına izin verilmedi. Vatan'ın rotatif makinası ve diğer tesisleri altmış bin liralık bir bedel üzerinde çıkarılmaya hazırlanan Milliyet gazetesine satılmıştır. Bankada bulunan birikmiş para ile beraber Vatan'ın sermayesi doksan bin liraya ulaşmıştır.[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Yalman 1997, ss. 834-835.
- ^ Yalman 1997, s. 872.
- ^ Yalman 1997, s. 861.
- ^ a b Yalman 1997, ss. 999-1003.
- ^ Yalman 1997, ss. 876-897.
- ^ Yalman 1997, ss. 1022-1024.
- Yalman, Ahmet Emin (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 3 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.