Uldız
| Uldız | |
|---|---|
 The Martyrdom of Saint Ursula, Caravaggio, 1610 | |
| Avrupa Hun İmparatorluğu Hanı | |
| Hüküm süresi | ?-y. 410 |
| Önce gelen | Balamir |
| Sonra gelen | Karaton, Oktar |
| Ölüm | y. 410[1] |
Uldız veya Uldin, (ö. y. 410) Hun İmparatorluğunun Balamir'in yerine geçen hükümdarı. Uldız, Marcellinus Comes’un kroniğinde “Huldin” ve Orosius’un yazılarında “Uldin” olarak anılır. 400 yılında Uldin, Olt Nehri'nin doğusundaki günümüz Romanya'sı olan Muntenia'da hüküm sürüyordu.[2] Krallığının kuzeye ve doğuya doğru genişlediği bilinmemektedir, ancak batıda muhtemelen Hunların 378-380'den beri kamp kurduğu Tuna kıyılarına ulaşmıştır. Eski magister militum praesentalis olan Gainas, Got takipçileriyle birlikte sınırı geçerek kendi ülkesine kaçtığında, Uldin "kendi ordusuna sahip bir barbarın Tuna'nın öte yakasında yerleşmesine izin vermeyi güvenli bulmamış" ve ona saldırmıştır. Uldin galip gelmiş, Gainas'ı öldürmüş ve başını Konstantinopolis'teki İmparator Arcadius'a göndermiş[2] ve bu hizmeti karşılığında büyük bir ödül almıştır.[3]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Adı, Sozomenos tarafından Ουλδης (Ouldes), Orosius tarafından Uldin ve Marcellinus Comes tarafından Huldin olarak kaydedilmiştir.[4] Latince varyantlara dayanarak, Omeljan Pritsak ve Otto J. Maenchen-Helfen ismin -s ile değil, -n ile bittiğini savunurlar.[5][4] Buna karşın Hyun Jin Kim, -in ekinin isme sonradan eklenmiş bir Grekçe son ek olduğunu öne sürer.[6]
Maenchen-Helfen, adı Türk kökenli olarak kabul eder.[7] Ultinzur ve Uldach adlarıyla karşılaştırarak bu ismin *uld veya *ult köküne, küçültme eki olan *-ïn’in eklenmesiyle oluştuğunu öne sürer.[8] Ancak *uld/*ult kökü için herhangi bir etimoloji sunmaz.
Pritsak, sözcüğün kökünü *öl- fiilinden türetir; bu kök Moğolcada *olje, ol-jei (“uğur, mutluluk, iyi talih”) şeklinde varlığını sürdürmüştür.[4]
Hyun Jin Kim, bu adın kökenini, Türk dillerinde “altı” anlamına gelen yaygın *alti sözcüğüne dayandırır ve bunu Çuvaşçadaki *ultta biçimiyle karşılaştırır.[6]
Hun politikası
[değiştir | kaynağı değiştir]Uldız, Hunların Attila döneminin sonlarına kadar izleyecekleri dış politikanın esaslarını belirlemiştir. Buna göre Doğu Roma İmparatorluğu sürekli baskı altında tutulacak, Batı Roma İmparatorluğu ile ise iyi ilişkiler sağlanacaktı.[1] Çünkü Doğu Roma İmparatorluğunun baskı altında tutulması ilk öncelikti. Batı Roma İmparatorluğuyla iyi ilişkilerin kurulmasının sebebi ise gerek Avrupa Hunlarının, gerekse de Batı Roma İmparatorluğunun ortak düşmanı olan ve sınırlara saldırıp zarar veren barbar toplumlar karşısında birlikte hareket etmekti.
Ama sonraki dönemlerde Cermen kabilelerini önderliği altında toplayan (yardımcı kavimler olarak nitelendirilmekteydiler) Attila Avrupa'nın birçok bölümünü ele geçirmiştir. Attila'nın ölümünün ardından ise Cermen kabileleri Hun önderliğni reddetmiş, Hunlara karşı ayaklanmışlardır.
Batı Roma İmparatorluğu ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Uldız'ın politikasına göre Vandallar, Vizigotlar ve diğer barbar halklara karşı Batı Roma İmparatorluğu ile işbirliği yapılacaktı. Feasuale (Floransa'nın güneyinde bir şehir, Fiesole) Savaşında Hun ordusunu bizzat kumanda eden Uldız, Romalıların korkulu rüyası barbar Radagais'i destek Roma ordularıyla birlikte yendi. Ardından Radagais idam edildi (Ağustos 406). Bu olayla beraber Uldız Roma'nın geleceğini kurtarmış oluyordu.
Doğu Roma İmparatorluğu ile ilişkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Uldız'ın genellikle Batı Roma İmparatorluğu ile ilişkileri hakkında bilgiler olsa da Doğu Roma İmparatorluğu ile ilişkiler hakkında da bazı bilgiler mevcuttur. Tuna Nehrini geçerek özellikle 409'da Doğu Roma İmparatorluğuna Hun tehdidinin eksilmediğini göstermiştir. Ayrıca Yunan kaynaklarına göre kendisi ile barış yapmaya gelen Trakya valisine "Güneşin battığı yere kadar her şeyi zaptedebilirim." dediği söylenmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ahmetbeyoğlu, Ali (1995). Grek Seyyahı Priskos'a Göre Avrupa Hunları. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ss. 9-10. ISBN 978-975-498-096-7.
- ^ a b Maenchen-Helfen, Otto J. (1973). The World of the Huns: Studies in Their History and Culture. University of California Press. ISBN 9780520015968.
- ^ Zosimos 5,22.
- ^ a b c Pritsak 1982, s. 436.
- ^ Maenchen-Helfen 1973, s. 380.
- ^ a b Kim 2015, s. 77.
- ^ Maenchen-Helfen 1973, s. 441.
- ^ Maenchen-Helfen 1973, s. 405.
 | Hükümdar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |