Safevi ordusu
| Safevi Ordusu | |
|---|---|
 Çaldıran Muharebesinde Şah İsmail ve Safevi ordusu, Tarikh-i Jahangusha-yi Khaqan Sahibqiran (Sahipkıran Han'ın Dünya Fethinin Tarihi), 1680'ler | |
| Kuruluş | 1501 |
| Lağvediliş | 1736 |
| Birimler |
|
| Karargâh | Tebriz, Kazvin, İsfahan |
Safevi İmparatorluğu'nun ordusu, 1501-1736'da varlığını sürdürmüş olan Safevi İmparatorluğu'nun ordusunu anlatır. Safevi ordusunun temeli devletin kuruluşundan önce Türkmen Kızılbaşlar tarafından atılmıştır. 1499'da, Safevi tarikatının genç lideri İsmail, iktidarı ele geçirmek için Lahican'dan ayrılıp Erdebil'e gitti. 1500 yazında; Anadolu, Suriye ve Kafkasya'nın yerel Türkmen kabilelerinden oluşan yaklaşık 7.000 Kızılbaş, İsmail'in etrafında birleşti ve 30.000 kişilik Akkoyunlu ordusunu Şerur Meydan Muharebesinde yendi. Bu olay Safevi Devleti ve Safevi ordusunun kuruluşu olarak kabul edilir.[1][2][3] Safevi tarikatı zamanından beri var olan ordu sistemi; devletin kuruluş sürecinin başlamasına, devletin kurulmasına, güçlenmesine ve yayılmasına paralel olarak zamanla reformize edilmiştir. Safevi ordusunda Şah Abbas I döneminde köklü bir reform yapılmıştır. Yıllar içinde yapılan ordu reformlarının temel amaçları: Kızılbaş emirlerinin keyfî davranışlarını önlemek, tek merkezden yönetilen güçlü bir ordu oluşturmak ve kaybedilen toprakları geri almaktı.[4]
Genel özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk Safevi şahları döneminde ortada düzenli bir ordu yoktu. Savaş sırasında ordu, eyalet hakimleri ve icra memurlarından oluşan ayrı, düzensiz feodal birimlerden (birliklerden) oluşuyordu. Birlikler, askerleri bizzat toplayıp savaşa yönlendiren Türkmen emirlerinin süvari birliklerinden oluşan bir gruptan ibaretti. Toplanan bu ordunun tedariki ve bakımı, onları getiren emirler tarafından sağlanırdı. Bu, kabile reislerinin ve çeşitli emirlerin savaş sırasında bile serbestçe hareket etmelerini mümkün kıldı. Şah ordunun komutanı olarak kabul ediliyordu, eğer şah herhangi bir nedenle orduya katılmazsa, adı verilen Kızılbaş emirlerinden biri şah tarafından komutan olarak atanıyordu. Kızılbaş veya Safevi ordusu başlangıçta bu özellikleriyle kendisinden önce bölgeye hakim olan Akkoyunlu devletinin ordusuna benziyordu.[4]
Savaş sırasında Safevilerin topladığı ordu sayısı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Sayının feodal emirlerin savaşa katılım derecesine bağlı olarak dinamik olduğu varsayılabilir. Bu az sayıda kaynak tarafından da doğrulanıyor. İtalyan gezgin ve diplomat Alessandri, Safevi ordusunun mevcudunun savaş sırasında 60.000 kişiye ulaştığını belirtmiştir. Bu konuda dönemin Venedik'in Halep elçisi Minadoi de bilgi vermektedir. Minadoi, farklı eyaletler tarafından savaşa gönderilen feodal birliklerin sayısını belirtmiştir. Örneğin İsfahan vilayetinden 8.000, Kaşan - 4.000, Sava - 1.000, Sultaniye - 1.000, Kazvin - 12.000, Erdebil - 1.000, Şiraz - 8.000, Tebriz - 4.000, Kum - 2.000, Gence 4.000 olmak üzere orduya bu mevcudiyetlerde atlı vermektedirler. Bu listede eksikler bulunmaktadır çünkü Safevilerin Horasan, Şirvan, Meşhed, Kirman vb. bir dizi önemli bölgesini kapsamamaktadır. Minadoi, "Safevilerin savaşa 60.000 kadar süvari gönderebileceği" görüşünü dile getirerek, tüm vilayetlerin emirlerinin birlikte hareket etmesi halinde Safevilerin savaşa 130.000 kişilik bir ordu gönderebileceğini varsayımında bulunmuştur.[4]
Safevi İmparatorluğu'nun erken tarihinde orduda, Azerbaycan Türklerinin yanı sıra bulunan diğer etnik grup Gürcülerdi. Çeşitli Venedikli tüccarların anılarında bununla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Venedikli tüccar Morati Augurioto'da Gürcü askerlerin özellikle Tebriz'de bulunduğunu yazdı.[4]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Roger M. Savory, Encyclopaedia of Islam, "Safawids", Online Edition, 2005
- ^ Sümer, Faruk (1976). Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. Ankara
- ^ Woods, J. E. (1976). The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire. Minneapolis and Chicago.
- ^ a b c d Zandiyeh, Hassan (1 Ocak 2022). "Floor, Willem. Safavid Government Institutions". Journal of Safavid Studies. 11 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi11 Eylül 2024.