Süleyman Fikri Erten
Süleyman Fikri Erten | |
|---|---|
| Doğum | 1876 Bosna, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm | 8 Kasım 1962 (86 yaşında) |
| Meslek | Öğretmen, müzeci, yazar |
| Tanınma nedeni | Antalya Müzesi'nin kurucusu |
Süleyman Fikri Erten (1876, Bosna, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, - 8 Kasım 1962), Antalya Müzesi'nin kurucusu olan Boşnak öğretmen, müzeci.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra İtalyan işgaline uğrayan Antalya'da 1919'dan itibaren eski eserleri Kaleiçi'nde bir ufak mescitte toplayarak, İtalyanların eline geçmesine engel oldu ve Antalya Müzesi'nin temelini attı. 1922'de müzenin resmen kurulması ile müzenin müdürü ola Erten, 1941'de emekli olana kadar bu görevi sürdürdü. Antalya tarihi ile ilgili eserler verdi.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1876'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altındaki Bosna Vilayeti'ne bağlı Brcko kasabasının Rahiç nahiyesinde doğdu. Babası, ataları Budin’den Bosna’ya göçmüş İmamzade ailesinden Hacı Numan Efendi; annesi ise Sipahi Mustafa Bey’in kızı Ayşe Hanım'dır.[1] Ailesinin on sekiz çocuğundan birisidir.[2]
Öğrenim görmek için 1894'te İstanbul'a gitti; Gazanferağa Medresesi'ne kaydoldu.[2] Türkçeyi bilmediği için sıkıntı çekti medresedeki ikinci senesinin sonunda Türkçeyi öğrenebildi.[1] 1898'de Darülmuallim'e kaydoldu, bir yandan da medrese derslerini takip etti. 1905’te Nasuhzade Mustafa Efendi’den İcâzetnâme-i Dârülmuallimîn, Edebiyat Şubesi’nden Şahâdetnâme aldı.
1906’da Bolu İdadisi'ne atandı; coğrafya, geometri, ziraat ve resim öğretmenliği yaptı.[2] Bir sene sonra Lazkiye İdadisi’nde tarih ve coğrafya muallimliği ve müdür muavinliği görevine atandı. Eylül 1910’da Antalya İdadisi’nde resim ve Türkçe öğretmeni olarak göreve başladı. Bu tarihten itibaren öğretmenlik yaşamına Antalya’da devam etti. Bu şehirdeki İdadi, Sultani, Darülmuallimin ve Rum Mektebi’nde Farsça, Türkçe, coğrafya, tarih, hendese ve resim dersleri verdi.[1]
İlk eseri olan "İlm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî’ Hülâsası" başlıklı kitabı 1913'te yayımlandı. Eserde kısaca söz sanatlarından bahsetmiş ve bunlarla ilgili örnekler vermiştir.
Bu kitapta klasik Türk edebiyatının retoriğini ve Türkçe belagat sanatının inceliliklerini ele aldı.[1] Bu eserden sonra Antalya tarihi ile ilgili eserler verdi.
Antalya Müzesi'nin kuruluşu ve müze müdürlüğü
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Dünya Savaşı'ndan sonra İtalyan işgaline uğrayan Antalya'da işgal kuvvetleri kent ve çevresindeki eski eserleri İtalya konsolosluk binasına taşımaya başlayınca are Süleyman Fikri Bey şehirde bir müze kurulması ve eserlerin orada toplanmasını sağlamak üzere harekete geçti. Mutasarrıfılığa başvurarak kendisini fahri eski eserler müdürü tayin ettirdi. Kaleiçi'nde Tekeli Mehmed Paşa Camii’nin karşısında bulunan, Selçuklu devrine ait ufak bir mescidi müze kabul etti. lAntalya merkezinde bulunan dağınık eski parçaları toplayarak Antalya Müzesi'nin temelini attı. İtalyanların serbestçe eski eserleri toplamasına engel oldu.
Rumların kentten ayrılmasından sonra depoladığı eserleri Ekim 1922'de an Kaleiçi’ndeki Panagia Kilisesi’ne taşıdı. 13 Ocak 1923’te müze için ilk resmî ödenek ayrıldı; böylece müze resmen kurulmuş oldu. Resmi evraklarda "Antalya Maârif Müzesi" adı ile yer aldı. Süleyman Fikri, 1 Ekim 1923’te Antalya Sultanisi muallimliğine ek olarak müze memuru ünvanını aldı.[1] Müzeye bir muhafız ve bir hademe istihdam edili. 1 Mart 1924 Süleyman Fikri müdür olarak atandı ve bu görevi 1941'de emekli oluncaya kadar sürdürdü.
1930 yılında Mustafa Kemal Paşa'nın Antalya’yı ziyaretinde, kendisine Aspendos Tiyatrosu'nu gezdirdi ve onun huzurunda bir konuşma yaptı.[3]
Cumhuriyetin ilk yıllarında İtalyanların el koyduğu eski eserleri talep etti, otuz beş eseri devralabildi. Tekelioğlu Mehmed Ağa’nın kütüphanesinde bulunan kitapların Müze’ye nakledilmesini sağladı. Elmalı, İbradı, Korkuteli, Manavgat, Serik, Akseki, Alanya ve köylerine incelemeler yaptı, raporlar hazırladı. Araştırmalarının sonuçlarını Resmî Antalya ve Türk Akdeniz dergilerinde yayımladı. Antalya Halkevi'nde Müzecilik Kolu başkanlığı yaptı. Soyadı Kanunu'ndan sonra "Erten" soyadını aldı.
Antalya tarihi çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Süleyman Fikri Bey, müze müdürlüğü yaptığı dönemde Antalya tarih ve kültürünü anlatan 6 eser yazdı. 1922'de Antalya Livası Tarihi adlı eseri yayımladı. Bu eser, Antalya’daki eski eserler, Antalya’da bulunan camii ve medreseler, Antalya’da gömüşü tanınmış kişiler, Antalya civarındaki harabeler hakkındadır. Kıbrıs asıllı Klimentos Iatridou’nun 1911’de Antalya’da yayımladığı, Antalya ve çevresinde Helen medeniyetinin izini süren ve yücelten "Antalya Tarihinin Ana Hatları" adlı kitaba tepki olarak bu kitabı yazmıştı.[1]
1930'larda tamamladığı son kitabı Milli Mücadele’de Antalya kitabını sağlığında yayımlayamadı. 1940 ve 1948’de Antalya Livâsı Tarihi’nin devamı niteliğinde iki eser yayımladı. Antalya Vilayeti Tarihi’nde esas olarak Antalya ve Alanya’daki Selçuklu eserleri üzerinde durdu, Antalya Tarihi Üçüncü Kısım başlıklı eserde ak Antalya ilçelerinin tarihi ve kültürel envanterini tespit etmeye çalıştı.1955'te yayımladığı Tekelioğulları adlı eserde Tekelioğulları ailesi ile isyanlarını ele aldı.
1962'de öldü. Milli Mücadele’de Antalya kitabı oğlu Sadettin Erten tarafından derlenerek 1996’da Antalya Müzesi Yayınları arasından yayımlandı.[4] Abdal Mûsa ve Kaygusuz Abdal adlı bir eseri daha vardır. Antalya Târihi isimli eserinde varlığından bahsettiği yayımlanmamış bu eseri bulunamamıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Dayar, Evren. ""Antalya Müzesinin Kurucusu Süleyman Fikri Erten", Antalya Müzesi 100 Yaşında: Antalya'nın Arkeolojik Mirası, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2022".
- ^ a b c Atik, Necmi (31 Aralık 2019). "Süleyman Fikri Erten'in Seyahat Raporları". İlahiyat Araştırmaları Dergisi.
- ^ Antalya Kitabı 2 (PDF). Antalya Büyükşehir Belediyesi. Eylül 2019.
- ^ Kunt, İbrahim; Kunul, Bahar (30 Aralık 2015). "Süleyman Fikri Erten'in "ilm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî' Hülâsası" Adlı Eseri / Süleyman Fikri Erten's Book Named 'ilm-i Belâgatdan Beyân ve Bedî' Hülâsası". Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (34): 207-246. doi:10.21497/sefad.14516. ISSN 2458-908X.