İbradı

İbradı
İlçe
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Antalya
Coğrafi bölge	Akdeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Berk Acar
• Belediye başkanı	Hatice Sekmen (AK Parti)
Rakım	1550 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	3.618
• Kır	-
• Şehir	2.947
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	242
İl plaka kodu	07

İbradı, Antalya ilinin bir ilçesidir. İbradı isminin, Osmanlı Türkçesinde “soğukluk” veya “soğutma” anlamına gelen “lbrad” (Abra/Ebra) kelimesinden türediği düşünülmektedir. İlçenin 1100 metre rakımı, bu anlamı destekler niteliktedir.

Tarihçe

Pisidya sınırları içinde yer alan İbradı'nın kuruluş tarihi tam olarak bilinmemektedir. Ancak, İbradı ve çevresinde bulunan kalıntılardan Roma devrine uzandığı tahmin edilmektedir. Örneğin, İbradı'ya 2 km mesafede kurulu Ormana Belediyesi ile 7 km mesafedeki Ürünlü Köyü'nün arasında Helenistik Dönem Erymna Antik Kenti'nin kalıntıları mevcuttur. Kentin nekropolü ise Ormana'yı çevreleyen kayalık sırtlardır.

Yine Ormana'ya 11 km uzaklıkta Çukurviran köyü çevresinde Helenistik dönemlere ait kalıntılar görülmektedir. İbradı kervan yolunun Kesikbel mevkiinde bulunan Selçuklu Kervansarayı'ndan geriye sadece temel taşları kalmıştır. Evliya Çelebi, ünlü Seyahatname'sinde İbradı'nın 17. yüzyılda oldukça mamur ve mühim bir belde olduğunu yazar.

Osmanlı döneminde Karaman Sancağı'na bağlanan İbradı, 18. ve 19. yüzyıllarda ilim ve zenginlik merkezi olarak öne çıkmıştır.

Coğrafya

İlçe doğusunda Beratlı, Trabeza, Kurkur, Çuvallı, Aktepe; batısında Melik, Toka, Geçkar ve Çeçkar, Uluçukur, Kesik; kuzeyinde Zimbit, Obet, Gaydan, Uluçukur, Akpınar, Lök, Pınarcık, Enerli; güneyinde Katara, Karadağ, Akıncı, Kurtgediği dağları ile çevrilmiştir. Gembos ve Gemboğazı ovası İbradı'nın kuzeyinde Dereköy ile Göynem ve İbradı arasındadır. Rakamı 1.300 metredir. Dağlardan inen sularla dolar göl halini alır. En kuzey ucu Taşköprü, en güney ucun da Başpayam İbradı belidir. Ortası, Ortapayam ve Erilikli adıyla anılır. Kapladığı arazi aynı bir bademi andırır. Bu ovanın genişliği 2 km uzunluğu 15 km'dir. Bir diğer ova olan Eynif Ovası Toka, Karadağ ve Cimriği Dağları arasındadır. Genişliği Gembos'a yakındır. Üzümcü Ovası ise Başlar Köyü yakınında olup, İbradı'nın Çukurviran Mahallesi yanındadır. Ekim ve meraya elverişli bir sahadır. Bu üç ovadan ilçede başka küçük çapta ovalar bulunmaktadır.

Ancak İbradı'nın kendisi bir yayladır. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın İbradı'yı yazlık konaklama yeri olarak kullandığı söylenir. Denizden yüksekliği 950 metre olan İbradı'da yaz aylarında ortalama sıcaklık gündüz 30 derece gece ise 10 °C'dir. Nem ise yok denecek kadar az olduğu için insan vücudunda terleme olmaz.

İlçenin yüzölçümü 778 km²’dir.

Yöre halkından özellikle hayvancılıktan geçimini temin edenler ise de 1200-1500 metre yüksekliğindeki ardıç, sedir ve çam ormanlarıyla kaplı Sütleğen, Söbüce, Sülek, Elmaağacı yaylarına çıkmakta, buraların doğa güzelliğinin yanı sıra serin havası ve soğuk kaynak suları ile insanların ilgisini çekmektedir. Çadırlı olarak kamp yapmak için ideal yerler, İbradı-Beyşehir yolu üzerindeki yaylalardır.

Bademli'den başlayarak Gümüşdamla'da (Zilan) İbradı konağı adındaki yerde çıkan pınarlardan meydana gelen ve Üzümdere önünden geçtikten sonra Unulla (Ürünlü) ile Menerye arasından geçerek, Manavgat'a inen Manavgat Çayı bölgenin en büyük ırmağıdır. Bu ırmak üzerinde Üzümdere köyü civarında Gavuryolu denilen yerde başka bir pınar suyunu alarak İbradı Değirmeni yanında epeyce çoğalmış olur. Irmak kenarında zeytin, incir gibi iklime has bitkiler yetişmektedir ve özellikle turistlerin ilgisini çeken Alabalık bulunmaktadır.

İlçede ayrıca turistik yönden önemli yere sahip olan Altınbeşik - Düdensuyu Mağarası vardır.

Nüfus

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1990	17.126	4.215	12.911
2000	10.826	6.991	3.835
2007	4.693	2.782	1.911
2008	3.979	2.284	1.695
2009	3.509	2.019	1.490
2010	3.346	1.944	1.402
2011	3.076	1.756	1.320
2012	2.907	1.652	1.255
2013	2.865	2.865	veri yok
2014	2.800	2.800	veri yok
2015	2.761	2.761	veri yok
2016	2.678	2.678	veri yok
2017	2.646	2.646	veri yok
2018	3.618	3.618	veri yok
2019	3.032	3.032	veri yok
2020	2.947	2.947	veri yok
2021	2.868	2.868	veri yok
2022	2.875	2.875	veri yok
2023	4.243	4.243	veri yok
2024	3.411	3.411	veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Ekonomi

İlçe ekonomisi ağırlıklı olarak tarım, hayvancılık ve el sanatlarına dayalıdır. Üzüm, ceviz, elma gibi ürünler öne çıkmakta, her yıl Eylül ayında Üzüm Bayramı düzenlenmektedir. İlçenin dağlık bir bölgede bulunuşu hayvancılık faaliyetlerini geliştirmiştir. En çok beslenen hayvan kıl keçisidir. Tarımsal faaliyetlerde pazara dönük bir üretim yapılmamaktadır. Tahıl ve meyvecilik başlıca yer tutmaktadır. Yüksek kesimlerdeki ormanlardan kesim ve dikim işçiliği yapılmaktadır.

Turizm

İlçede turizm açısından değer taşıyan en önemli varlık 1994 yılında çevresindeki alanla birlikte milli park ilan edilen Altınbeşik Mağarası'dır. Mağara turizme açılmış olup yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir.
İlçede Roma devrini ait olduğu tahmin edilen tarihi kalıntılarda bulunmaktadır. Ormana Beldesi Ürünlü köyü arasında Roma Dönemi Erimna Antik Kenti ile Çukurviran Mahallesi civarındaki kalıntılardan söz edilebilir.
İlçenin dağlık coğrafyası kendisine özgü doğal bir turizm potansiyeli oluşturmakta, özellikle safari turları ve günü birlik geziler için uygun bulunmaktadır. Yine İbradı Merkezi'nde 7 adet tarihi konak koruma altına alınarak turizme kazandırılmıştır.
İbradı Antik Melas Irmağının çıkışına yakın dağlık kısımdadır. Vaktiyle Psidya sınırları buraya kadar uzanırdı. Psidya hudutları içinde olan Erimna şehrin meydana getirdiği Ormana Beldesi ile Unulla (Ürünlü) köyü arasındaki küçük bir tepe üzerinde bazı burç ve sarnıç harabeleri ile çeşitli taşlara rastlanmaktadır. İbradı'nın Çukurviran Soğukoluk ve Kayadibi mevkilerinde Yunan Kadim devrine ait taş ve yapılara rastlanmaktadır. Eynif ve Kesik Beli yolu üzerinde Bahadır Oluğu Pınarı bir Selçuklu eseridir. Yine bu çevrede Tolhan canlılığını korumaktadır. İlçede 7 adet eski konak (ev) bir adet cami, bir mezarlık, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarındandır. İbradı Mezarlığı Arkeolojik sit alanı kapsamında, Çukurviran Mahallesindeki anıt mezar, İbradı'daki asırlık Arabastı Kestanesi ağacı da korunması gereken kültür ve tabiat varlıklarındandır.

Kültürel Miras

Mimari

İbradı, “düğmeli ev” mimarisiyle tanınır. Taş duvarlar arasına ahşap hatıllar yerleştirilerek inşa edilen bu yapılar, yöreye özgü bir karakter taşır. İbradı Mezarlığı'nda Osmanlı dönemine ait mezar taşları bulunmakta olup, mezarlığın yakınında yaklaşık 1000 yıllık Arapastık Kestanesi yer almaktadır.

Doğal Zenginlikler

İbradı sınırları içinde bulunan Altınbeşik-Düdensuyu Mağarası, Türkiye'nin en büyük yeraltı göllerinden birine ev sahipliği yapmaktadır. Bu mağara Altınbeşik Milli Parkı içerisinde yer almaktadır. Ayrıca Üzümdere Yaban Hayatı Sahası; dağ keçisi, keklik ve sansar gibi çeşitli yaban hayatı türlerine ev sahipliği yapmaktadır.

Dış bağlantılar

• YerelNet18 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İbradi Belediyesi25 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.