Madiao

Kökeni	Çin
Diğer ad(lar)ı	Madiao, Ma diao, Ma tiu, Ma tiao
Türü	Koz alma oyunu
Oyuncu sayısı	4
Gerekli beceri(ler)	Taktik ve strateji
Kart sayısı	40 para türü kart
Oyun yönü	Saat yönünün tersi

Yaprak Oyunu (Çince (basitleştirilmiş): 马吊; Çince (geleneksel): 馬弔; pinyin: mǎdiào) ya da diğer adlarıyla ma diao, ma tiu veya ma tiao, geç imparatorluk dönemi Çin'inde ortaya çıkmış bir koz alma ve kumar kart oyunudur.^[1] Aynı zamanda kâğıttan kaplan oyunu olarak da bilinir. 15. yüzyılda Lu Rong tarafından destesi, 17. yüzyıl başlarında ise Pan Zhiheng ve Feng Menglong tarafından kuralları kayıt altına alınmıştır.^[2]^[3] Koreli şair Jang Hon (1759–1828), oyunun kökenini Yuan Hanedanı’na (1271–1368) dayandırır.^[4] Oyun, Çing Hanedanı döneminde 19. yüzyıl ortalarına dek popülerliğini sürdürmüştür.^[5] Dört oyuncu ve 40 kartla oynanır.^[6]

Çince'de mǎ (马) "at", diào (吊) ise "asılı" ya da "kaldırılmış" anlamına gelir. Oyun adını üç oyuncunun bankere karşı birleşmesini, üç ayağı yere basarken bir ayağı kaldırılmış ata benzetilmesinden alır.

Tanım

Yaprak Oyunu destesindeki 40 kart, dört farklı seriden oluşur:

Nakit veya madeni paralar (纹, wen): 9'dan 1'e, yarım nakit ve sıfır nakit olmak üzere 11 kart. Sıfır en yüksek, 9 ise en düşük karttır. Bu ters sıralama ganjifa, Tarot, ombre, maw ve tổ tôm gibi eski oyunlarda da görülür. Lu Rong'un kayıtlarında yarım ve sıfır kartları yer almaz.
Para dizisi (索瘠, suǒ jí): 1'den 9'a kadar 9 kart.
Onbinlikler (万 ya da 萬, wàn): 1'den 9'a kadar 9 kart.
Onbinlerin onlar basamağı (十, shí): 20 onbinlikten 90 onbinliğe kadar olan kartlar ile yüz onbinlik, bin onbinlik ve onbin onbinlik olmak üzere 11 kart. 10 onbinlik kartı yoktur, çünkü bu sayı seri ismiyle aynı olurdu. Son iki kart 19. yüzyıl sonunda desteden çıkarılmıştır.

Onbinlik ve onbinlerin onlar basamağı kartları ile sıfır nakit kartı genellikle Su Kenarı romanından 108 Kader Yıldızı karakterleriyle süslenmiştir.^[7] Kart üzerindeki karakterler üreticiye veya bölgeye göre değişebilir. Genellikle oyun içinde işlevleri yoktur, fakat Feng'in versiyonunda etkilidirler. Nakit ve dizi serilerindeki rakam işaretleri jiaozi ve jiaochao gibi eski banknotlardan alınmıştır. Yarım nakit kartı çiçek dalı ile süslenmiştir.

On kartta yer alan kırmızı mühürler, banknot mühürlerini taklit eder. Bu kartlara "kırmızı kart" denir ve bonus taşırlar: Onbin Onbinlik, Bin Onbinlik, Yüz Onbinlik, 20 Onbinlik, 9 Onbinlik, 1 Onbinlik, 9 Dizi, 1 Dizi, Sıfır Nakit ve 9 Nakit.

Oyun

Kurallar

Dört oyuncu; biri banker, diğer üçü sıradan oyuncudur.

Dağıtım

Oturma düzeni ve banker en yüksek kartı çekme ya da zarla belirlenir.^[2]^[8] Banker, tur başı bahsi belirler. Bahis çift sayı olmalı ve oyuncuların ortak sınırları içinde kalmalıdır. Bankerin solundaki oyuncu kartları karıştırır, sağındaki oyuncuya verir. O kişi dağıtıcı olur. Dağıtıcı bir kart açar ve bu karta göre dağıtım sırası belirlenir. Her oyuncuya saat yönünün tersine 8 kart dağıtılır. Kalan 8 kart stok olur ve alt kartı açık bırakılır.

Bildirimler

Bir oyuncunun aynı seriden en az 5 kartı varsa, yeniden dağıtım talep edebilir. En düşük dört kartı (20 Onbinlik, 1 Onbinlik, 1 Dizi, 9 Nakit) olan oyuncu doğrudan birer bahis kazanır. Banker tekrar belirlenir.

Aşağıdaki elden çıkarmalar oyuncuya otomatik zafer ve sonraki turda bankerlik kazandırır:

Onbin Onbinlik, 9 Onbinlik, 9 Dizi, Sıfır Nakit: 4 bahis
Onbin Onbinlik, Yüz Onbinlik, 9 Onbinlik, 9 Dizi, Sıfır Nakit: 5 bahis
Renk uyumu (aynı seriden 8 kart): 4 bahis
Onbin serisinden uyum + Yüz Onbinlik: 5 bahis
8 kırmızı kart: 6 bahis
8 kırmızı kart + Yüz Onbinlik: 7 bahis
Tüm serilerden seçilmiş özel 8 kart: 8 bahis

Oynayış

İlk dağıtılan oyuncu başlar. Saat yönünün tersine sırayla herkes bir kart oynar. Renk takip zorunlu değildir. En yüksek kart turu alır. Kazanamayacak oyuncular kartlarını kapalı atabilir. Açık atmak cezalıdır (2 bahis). Her oyuncu en az 2 el almak zorundadır. Banker kaybederse kazananlara ödeme yapar. İlk yedi turda hiç el alamayan oyuncu, sekizinci eli otomatik kaybeder. Yüz Onbinlik kartı özellikle önemlidir.

Ödemeler

8 tur bitince stoktaki açık kart kaldırılır, alttaki kart açılır. Bu kart serisinin en yüksek kartıysa, ikinci yüksek kartı oynayan oyuncu diğerlerinden 1'er bahis alır (yüzü kapalı atılmamışsa).

Yüz Onbinlik ile sadece 2 el alarak turu kazanan oyuncu diğer ikisinden 1'er, bankerden 3 bahis alır. Banker yaparsa oyuncuların her birinden 3'er bahis alır.

Banker ile diğer oyuncular arasındaki olası ödemeler:

Serinin en yüksek kartıyla el almak: 1 bahis
Yüz Onbinlik ile yeterli el alamamak: 1 bahis (teselli)
3 el kazanmak: 1 bahis
Yeterli el alıp Yüz Onbinliki kaybetmek: 2 bahis
Onbin Onbinlik, Bin Onbinlik, Yüz Onbinlik ile kazanmak: 3 bahis
Yukarıdakilere Sıfır Nakit eklenirse: 4 bahis
Tüm 8 eli kazanmak (slam): 8 bahis

Bir sonraki banker sağdaki oyuncu olur, istisnalar hariç.

Kuralların evrimi

Çing Hanedanı'nda kurallar karmaşıklaşmış, yüzlerce farklı kural türemiştir. Yeni bonuslar, stok kartları kullanımı gibi unsurlar eklenmiştir. Kangxi İmparatoru 1691'de kart üretimini yasaklamıştır.^[3] Fakat oyun aristokrasi ve bürokratlar arasında popülerliğini sürdürmüştür.

Ming Hanedanı sonlarında bazı yeni kart oyunları onluk seriyi çıkarıp 30 kartla oynanmıştır (bkz. Khanhoo). Üç serili oyunlar yaygınlaştıkça kart desteği sadeleşmiş; Mahjong gibi çek-at temelli yeni oyunlar 19. yüzyıl ortasında gelişmiştir.^[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Wong, Siu Fat (28 Ocak 2011). "Rules of Luk Fu, a Hakka card game". Alone in the Fart. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
^ ^a ^b Lo, Andrew (2000). "The Late Ming Game of Ma Diao". The Playing-Card. 29 (3). ss. 115-136.
^ ^a ^b Lo, Andrew (2004). "China's Passion for Pai: Playing Cards, Dominoes, and Mahjong". C. Mackenzie ve I. Finkel (Ed.). Asian Games: The Art of Contest. New York: Asia Society. ss. 216-231.
^ Yi, I-Hwa. Korea's Pastimes and Customs: A Social History, s. 31.
^ Saunders, Gareth. "An On-line history of Mah Jong". 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.
^ Elvin, Mark (1997). Changing Stories in the Chinese World. Stanford University Press. s. 46. ISBN 0804730911.
^ Tsien, Tsuen-Hsuin; Needham, Joseph (1985). Science and Civilisation in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology. Cambridge University Press. s. 132. ISBN 0521086906.
^ Lo, Andrew (2003). "The 'Yezi Pu' (Manual of Leaves)", The Playing-Card.
^ Li, Chi-Kwong. "Mahjong and mathematics" (PDF). Macau Üniversitesi. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.

Dış bağlantılar

Elliott Avedon Oyun Müzesi ve Arşivi

[Suffocated-Fat-1] Wong, Siu Fat (28 Ocak 2011). "Rules of Luk Fu, a Hakka card game". Alone in the Fart. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.

[Lo2000-2] Lo, Andrew (2000). "The Late Ming Game of Ma Diao". The Playing-Card. 29 (3). ss. 115-136.

[Lo2004-3] Lo, Andrew (2004). "China's Passion for Pai: Playing Cards, Dominoes, and Mahjong". C. Mackenzie ve I. Finkel (Ed.). Asian Games: The Art of Contest. New York: Asia Society. ss. 216-231.

[4] Yi, I-Hwa. Korea's Pastimes and Customs: A Social History, s. 31.

[Saunders-5] Saunders, Gareth. "An On-line history of Mah Jong". 22 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.

[Elvin-6] Elvin, Mark (1997). Changing Stories in the Chinese World. Stanford University Press. s. 46. ISBN 0804730911.

[Needham-Hsuin-7] Tsien, Tsuen-Hsuin; Needham, Joseph (1985). Science and Civilisation in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology. Cambridge University Press. s. 132. ISBN 0521086906.

[8] Lo, Andrew (2003). "The 'Yezi Pu' (Manual of Leaves)", The Playing-Card.

[Chi-Kwong-9] Li, Chi-Kwong. "Mahjong and mathematics" (PDF). Macau Üniversitesi. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ocak 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]