Kıbrıs Anıtı
 Kıbrıs Anıtı, Temmuz 2025 | |
 | |
| Koordinatlar | 41°00′28″K 28°38′11″D / 41.00778°K 28.63639°D |
|---|---|
| Konum | Yaşam Vadisi, Beylikdüzü, İstanbul, Türkiye |
| Tasarlayan | Azmi Sekban |
| Tür | Anıt-heykel |
| Malzeme | Bronz |
| Uzunluk | 7 m (23 ft) |
| Genişlik | 4 m (13 ft) |
| Tamamlanma tarihi | 19 Mayıs 2017 |
| Açılış tarihi | 7 Temmuz 2017) |
| Adandığı | Rauf Denktaş Zürih ve Londra Antlaşmaları |
Kıbrıs Anıtı, İstanbul'un Beylikdüzü ilçesindeki Yaşam Vadisi Parkı içinde bulunan anıttır. Dönemin Beylikdüzü Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu tarafından heykeltıraş Azmi Sekban'a yaptırılan anıt, resmî olarak 7 Temmuz 2017'de açıldı.
Ortasında uzun paltosu ile ayakta duran Rauf Denktaş, sol kabartmada Kıbrıs Türkü ve Türk askerleri ile Denktaş'la özdeşleşmiş "Benim İki Bayrağım Var" şiiri, sağ kabartmada ise Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurucu antlaşmalarından 1959 Zürih ve Londra Antlaşmaları'nın imza merasimi tasvir edilmiştir. Sağ kabartmada yer alan Kıbrıslı Rum başpiskopos ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı III. Makarios'un bulunması birçok tartışmaya, tepkilere ve eleştirilere yol açtı. Anıt aynı zamanda Türkiye'deki ilk Rauf Denktaş heykelidir.
Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Anıt fikri ilk kez Beylikdüzü Belediyesi tarafından 27 Ocak 2015'te Rauf Denktaş'ın doğum gününde düzenlenen bir panelde gündeme geldi.[1] Beylikdüzü Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, panelin açılışında yaptığı konuşmada, Beylikdüzü'ne "Kıbrıs Anıtı" yapılacağını söyledi. İmamoğlu, "Ona yakışacak bir parkta adını yaşatmak istiyoruz ve bu parkın içinde bir Kıbrıs Anıtı da bulunacak" ifadelerini kullandı.[1] Anıtın yapımı için başta Denktaş ailesi ve Denktaş Vakfı yöneticilerinin görüşleri alındı ve irtibatlı olarak çalışmalara başlandı.[2] Denktaş ailesi ile Denktaş Vakfına belirlenen üç alternatif tasarım sunuldu ve belirlenen tasarımın yapım çalışmaları heykeltıraş Azmi Sekban tarafından başlatıldı. Konum olarak Denktaş'ın Türkiye ziyaretlerinde ikamet ettiği Adnan Kahveci Mahallesi Yaşam Vadisi 1. Etap'taki evinin yakını seçildi.[3][4][5]
Kıbrıs Anıtı; Beylikdüzü'ndeki Yaşam Vadisi Parkı ile birlikte kısmi olarak 19 Mayıs 2017'de, Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı'nda halka açıldı. Törene Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu da katıldı.[6] Türkiye'deki ilk Denktaş Anıtı'nın resmî açılışı ise 7 Temmuz 2017'de gerçekleştirildi.[4] Açılışa; Denktaş ailesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti eski başbakanı Hakkı Atun, dönemin hükûmet sözcüsü Orhan Birgit, eski başbakan yardımcısı ve Dünya Kıbrıs Türkleri Vakfı genel başkanı Vedat Çelik, Kıbrıs'ta en uzun süre Kolordu Komutanlığı yapan Orgeneral Necati Özgen katıldı.[7]
Anıtın ₺8 milyona mâl olduğu iddia edildi. 26 Aralık 2016 tarihinde imzalanan harcama pusulasında ₺152.400'e mâl olduğu ve bunun ₺25.908'lik kısmının stopaj vergisi olarak devlete ödendiği belirtildi.[8]
Kompozisyonu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kıbrıs Anıtı; V şeklinde, 7 m uzunluğunda, 4 m genişliğinde bronz malzemeden yapılmış bir kompozisyona sahiptir.[2][9] Merkezinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı Rauf Denktaş'ın bulunduğu anıtın arka kısmında, onun barışçıl ve kucaklayan kimliğini temsilen iki adet kanat figürü tasvir edilmiştir.[10] Anıtın arka cepheden görülen iki kanadı Denktaş'ın askerî ve diplomatik mücadelelerini yansıtır.[11]
Sol kanatta Kıbrıs Türk mücahitleri ve Türk Silahlı Kuvvetleri askerleri ile onların ellerinde tuttukları Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bayrağı ve Türk bayrağı görülür. Bunun yanı sıra içe büküm kısmında Rauf Denktaş ile bütünleşmiş, şair Mustafa Kayabek'e ait "Benim İki Bayrağım Var" şiiri yer alır.[12][13] Kabartmanın sol alt kısmında ise heykeltıraş Azmi Sekban'ın adı ve yapıldığı tarih yer alır.[14]
Anıtın sağ tarafındaki kabartmada Kıbrıs Türklerinin haklarının resmen kabul edildiği ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı 1959 Zürih ve Londra Antlaşmaları'nın imza merasimi temsil edilir.[6] Kabartmanın merkezinde Kıbrıs Türk Toplumu'nun lideri ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı yardımcısı olan Fazıl Küçük yer alırken, sol yanında Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı III. Makarios, sağ tarafında ayakta ise Birleşmiş Milletler temsilcisi bulunur.[14] Kabartmayı, sağ eli ile masaya yumruğunu vuran Rauf Denktaş figürü tamamlar. Denktaş'ın üst kısmında Birleşmiş Milletler amblemi yer alırken, kabartmanın alt kanadında ise "Bir Topluluktan Bir Devlet Kuran, 1983" yazısı bulunur. 1983 tarihi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin 15 Kasım 1983'teki ilanı vurgulanır.[15]
Ekrem İmamoğlu 19 Şubat 2019'da yaptığı bir televizyon röportajında, ironik bir şekilde anlaşmanın imza töreni sırasında Denktaş'ın bulunmadığını ancak anıtın "yumruğunu masaya vuran genç bir liderin tasvirini" temsil ettiğini söyledi.[11]
Makarios kabartması tartışması ve tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Saldırı
[değiştir | kaynağı değiştir]Vatan gazetesi yazarı İlker Akgüngör'e göre 23 Mayıs 2017'de İstanbul Ülkü Ocakları Başkanı Ahmet Yiğit Yıldırım ve bir grup ülkücü, anıttaki Başpiskopos Makarios kabartmasının kaldırılmasını talep etti. Protesto eyleminin ardından Makarios kabartmasına Kıbrıs'ta akıttığı kanı simgeleyen kırmızı boya atıldı ve baş kısmı kırıldı.[16] Ayrıca Birleşik Krallık'ın Kıbrıs Valisi Hugh Foot sanılan Fazıl Küçük kabartmasına yaşanan olayları görmezden geldiği için siyah boya döküldü ve yüz kısmına zarar verildi.[17] Alperen Ocakları Beylikdüzü İlçe Başkanı Osman Yıldırım yaptığı açıklamada, "Belediyenin yaptığı tek bir heykel değil, Kıbrıs ve Denktaş'ın yakın tarihimizdeki başarıyla neticelenmiş mücadelesini anlatan başarılı bir kompozisyondur." ifadelerine yer verdi.[18]
Ekrem İmamoğlu, saldırıdan sonra yaptığı açıklamada saldırıyı kınadı ve tahribatın onarılacağını belirterek anıtın esas kahramanı ve odak noktasının Rauf Denktaş olduğunu, Fazıl Küçük'ün yüzünü darbeleyen kişilerin tarih bilgisi olmadığını söyledi. Ayrıca gerçekleşen saldırının Ülkü Ocakları veya MHP ile bir ilgisinin bulunmadığını belirtti.[19] Rauf Denktaş'ın kızı Ender Denktaş Vangöl, anıta yönelik eleştirilere ve Fazıl Küçük kabartmasının tahrip edilmesine tepki gösterdi. Vangöl, "Tarih tam anlamıyla yansıtılmış. Sonuçta Makarios da yaşanmış olan Kıbrıs mücadelesindeki en başrol oyuncu. Emek verenlerin yüreğine sağlık..." ifadelerini kullandı.[18] Ayrıca, Denktaş'ın torunu Avukat Pınar Denktaş, anıtın önünde yaptığı açıklamada, "Bu anıt amacına uygun olmayarak Makarios heykeli olarak yansıtıldı.[20] Böyle siyasi bir polemiğe konu olması eminim dedem Rauf Denktaş'ı çok üzerdi" dedi.[9]
Eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kabartmaya saldırıdan bir gün önce 22 Mayıs 2017'de, Türk yazar ve gazeteci Murat Bardakçı, Habertürk gazetesinde kaleme aldığı yazıda Makarios'un yer aldığı anıtı eleştirdi. Bardakçı yazısında, ".. Hayatı boyunca gösterdiği tek çaba Kıbrıs'taki Türk varlığını ortadan kaldırmaktan ibaret kalan ve bu yüzden değil Türkiye'yi, İngiltere'yi bile çileden çıkartıp Seyşel Adaları'na kadar sürgün edilen Makarios artık huzur içerisinde ve Beylikdüzü'nde önünden gelip geçenlere "Oh yaaaa, kendimi Türkler'e kabul ettirdim yaaaaa, aha işte ben buradayım" diyor... eskiden olup bitenleri unutmayalım ve meseleleri katliama kadar götürenlerin heykellerini dikmek gibi hayranlık krizlerine girmeyelim, kâfi..." ifadelerine yer verdi.[21]
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 31 Mart 2019 yerel seçimleri öncesinde 8 Ocak 2019'da Türkiye Büyük Millet Meclisi grup toplantısında yaptığı konuşmada anıtta III. Makarios'a yer verilmesini eleştirdi. Erdoğan konuşmasında, "Bunların İstanbul Büyükşehir adayının Kıbrıs'la ilgili yaptırdığı heykele, adadaki tüm Türklerin katledilmesini savunan Rum liderin koyulması aynı hastalıklı zihniyetin ürünüdür. Sorsanız Gazi Mustafa Kemal'in 'Yurtta sulh, cihanda sulh' sözüyle açıklamaya çalışırlar. Gazi, bunlara yurtta sulhu ülkenizdeki düşmanları yükselterek yapın dememiştir." ifadelerini kullandı.[22] Erdoğan ayrıca Fazıl Küçük'ün yüzünün tahrip edilmesini eleştirerek bunu garabet örneği olarak tanımladı.[23] 9 Ocak'ta Bağcılar'da açıklamada bulunan Ekrem İmamoğlu "Erdoğan'a yanlış bilgi verildiğini, bunun bir heykel değil rölyef olduğunu ve bu rölyefte Makarios'un kaygılı duruşunun, Rauf Denktaş'ın ise güçlü duruşunun resmedildiğini" söyledi. Ayrıca, Erdoğan'ı Yaşam Vadisine davet edeceğini, eğer gelirse anıtı da görmesini isteyeceğini ekledi.[24]
6 Haziran 2019'da Adalet ve Kalkınma Partisi Erzurum milletvekili İbrahim Aydemir, yenilenen İstanbul ara seçimleri öncesinde yaptığı bir konuşmada CHP'nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Ekrem İmamoğlu'nun Beylikdüzü'ne "Makarios'un putunu diktiğini" öne sürdü.[25] Aydemir konuşmasının devamında şu sözlere ver yerdi: "..Bu adam İstanbul’da başarılı olursa Allah muhafaza Beylikdüzü'nde başlattığı girişimi İstanbul’da zirvelere taşıyacak. Fatih Sultan Mehmet Han'ın yanına bu imansızların putlarını dikecek..".[26] 9 Haziran 2019'da Karar gazetesinde bir yazı kaleme alan Hakan Albayrak, "..Çok mu lazımdı Makarios'lu bir rölyef? Bence hiç lazım değildi, heykeltıraş Azmi Sekban Makarios'suz bir kompozisyonu tercih etseydi daha münasip olurdu; ama bu ayrıntıdan Rum Pontus komplosu çıkarmaya kalkışmak ne akla sığar ne insafa.." ifadelerine yer verdi.[27]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Anıtın etrafında bulunan ve Kıbrıs tarihi hakkında görsel bilgi sunan bilgilendirme panolarından birisi -
EOKA'nın kuruluşu ile ilgili bilgiler içeren pano -
Kuzey tarafında yer alan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bayrağı -
Kıbrıs Anıtı'nın arka tarafından görülen kanat figürü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Beylikdüzü'nde Kıbrıs anıtı yapılacak". Kıbrıs Postası. 27 Ocak 2015. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ a b Enver Alas; Ersan San (24 Mayıs 2017). "İstanbul'da saldırı sonrası bu hale gelmişti... Ne yapılacağı belli oldu". Hürriyet. İstanbul. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ "Beylikdüzü Belediye Başkanı İmamoğlu'dan 'heykel' açıklaması". İstanbul Gerçeği. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ a b "Türkiye'deki İlk Denktaş Anıtı Açılıyor". Gerçekbandırma.com. 7 Temmuz 2017. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ "Denktaş Vefatının 10.Yılında Beylikdüzü'nde Anıldı". Beylikdüzü Belediyesi. 2022. 27 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2025.
- ^ a b "Yeni Şafak'ın "İmamoğlu katillerin heykelini dikti" dediği o anıtın hikayesi". T24. 6 Haziran 2019. 8 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ "Türkiye'deki İlk Denktaş Anıtı Beylikdüzü'nde Törenle Açılacak". Haberler.com. 5 Temmuz 2017. 27 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "Beylikdüzü Belediyesi'nin Rauf Denktaş heykelini 8 milyon TL'ye yaptırdığı iddiası". Teyit. 1 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ a b "Rauf Denktaş'ın torunundan Beylikdüzü'ndeki Rauf Denktaş Anıtı önünde açıklama". İstanbul. Demirören Haber Ajansı. 12 Haziran 2019. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ "Paltolu Denktaş, Cübbeli Makarios" (PDF). Afrika. 21 Mayıs 2017. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ a b Bulut, Uzay (2 Temmuz 2019). "Constantinople's new mayor Imamoglu: What does he think of Cyprus?" (İngilizce). The Greek City Times. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ "Benim 2 bayrağım var". Hürriyet. 19 Ocak 2012. 28 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2021.
- ^ Ahmet Tolgay (23 Mayıs 2017). "Nokta atışları..." Kıbrıs Gazetesi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ a b Mert, Hayri. "Video Kıbrıslı Rum Lider Makarios'un İstanbul'da Heykeli Olduğunu mu Gösteriyor?". Doğruluk Payı. 14 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2025.
- ^ "Tartışma yaratan anıtın perde arkası". Haber Kıbrıs. 22 Mayıs 2017. 24 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Akgüngör, İlker (23 Mayıs 2017). "İngiliz Vali diye kahraman doktorun heykelini kırdılar". Vatan. 2 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2025.
- ^ "Ülkücüler yanlış heykeli kırdı". CNN Türk. 24 Mayıs 2017. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ a b "Ülkücüler heykel kırdı, Alperenler karşı çıktı". Sputnik Türkiye. 24 Mayıs 2017. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ "Saldırıya uğrayan heykel onarılacak". Ulusal Kanal. 25 Mayıs 2017. 27 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ Denktaş, Pınar. "Pontus tartışmasını bitirecek olay". Odatv. Odatv. 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Murat Bardakçı (22 Mayıs 2019). "Sadece Makarios'la olmaz, bizi katleden herkesin heykelini dikmeliyiz!". Haberturk.com. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ "Erdoğan'dan İmamoğlu'na heykel tepkisi". Ensonhaber.com. 8 Ocak 2019. 18 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2021.
- ^ "Erdoğan'dan İmamoğlu'na Kıbrıs heykelindeki Makarios eleştirisi". Kıbrıs Postası. 8 Ocak 2019. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2021.
- ^ "Ekrem İmamoğlu'ndan Erdoğan'a 'Kıbrıs Anıtı' yanıtı". Gerçek Gündem. 9 Ocak 2019. 9 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "AK Partili vekil: İmamoğlu imansızların putlarını dikecek". Gazete Duvar. 6 Haziran 2019. 7 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ "AK Partili Aydemir: İmamoğlu İstanbul'u kazanırsa imansızların putlarını dikecek". Sputnik Türkiye. 6 Haziran 2019. 27 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
- ^ Albayrak, Hakan (9 Haziran 2019). "Pontus - Hakan Albayrak". Karar. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Kıbrıs Anıtı ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
