Âbide-i Hürriyet
| Abide-i Hürriyet آبدۂ حريت | |
|---|---|
| Hürriyet-i Ebediye Abidesi | |
.jpg) | |
| Sınıflandırma | Abide |
| Devlet | Türkiye |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Şişli |
| Kuruluş tarihi | 23 Temmuz 1911 |
| İnternet sitesi
| |
Abide-i Hürriyet (Osmanlıca: آبدۂ حريت) diğer adıyla Hürriyet-i Ebediye Abidesi, 31 Mart Vakası'nda ölenlerin anısını yaşatmak üzere İstanbul'un Şişli ilçesinde Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ne 1909-1911 yılları arasında inşa edilmiş olan anıt.
İstanbul'da Osmanlı döneminde inşa edilmiş ilk ulusal anıttır. Osmanlı'daki özgürlük hareketinin bir sembolü olan anıt, havaya atış yapan bir top şeklindedir. Altı, üçgen biçiminde bir mescididir.[1] Etrafı, 31 Mart Vakası'nda öldürülmüş 71 asker ile İttihat ve Terakki hareketinin önde gelen isimlerinden daha sonraki yıllarda buraya defnedilenlerin mezarlarının yer aldığı bir mezarlıktır. Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa Türbesi ile Mithat Paşa, Talat Paşa ve Enver Paşa’nın mezarları bu anıtın çevresindeki mezarlardandır.
Anıt, I. Ulusal Mimarlık Akımı'nın tanınmış mimarlarından Mimar Muzaffer Bey tarafından tasarlanmış; açılışı Meşrutiyet’in ilanının üçüncü yıldönömü olan 23 Temmuz 1911’de gerçekleşmiştir.
1990 yılında anıtı simgeleyen bir amblem Şişli Belediyesinin logosu olarak kabul edilmiştir.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]31 Mart Vakası’nda hayatını kaybeden üçü subay 71 asker isyanın bastırılmasından sonra “Hürriyet Şehidi” ilan edilerek 26 Nisan’da düzenlenen büyük bir cenaze töreni ile Şişli’nin en yüksek tepesine defnedilmişlerdi. II. Mehmet'in İstanbul'u kuşatması sırasında otağını kurduğu yerlerden biri olduğu düşünülen tepeye[4] “Hürriyet-i Ebediye Tepesi” adı verildi. Bu tepede şehitlerin ve Osmanlı meşrutiyetinin anısını cisimleştirecek bir anıt dikilmesi kararlaştırıldı.[5]
Sultan V. Mehmet Reşad’ın himayesinde çalışacak bir Âbide-i Hürriyet Komisyonu oluşturuldu ve bu komisyon tarafından bir proje yarışması düzenlendi. Devrin önde gelen mimarlarının katıldığı yarışmayı Mimar Muzaffer Bey'in projesi kazandı. Abide için gerekli tutar halkın gönüllü bağışlarıyla elde edildi.
İkinci Meşrutiyet'in birinci yıl dönümünde, 23 Temmuz 1909 tarihinde yapılan İyd-i Millî kutlamaları sırasında anıtın temeli atıldı.[6] Temeli padişah V. Mehmet tarafından şu sözlerle atıldı:[6] "...değil bir taş koymak mümkün olsa idi de bu abideyi kendi başıma inşâ etse idim yine de şühedânın hakkını tamamen edâ edemezdim. (Tanin, no:321, 12 Temmuz 1325).
.jpg)
Meşrutiyet'in ilanının üçüncü yıldönümü olan 23 Temmuz 1911'de ise bazı hanedan üyelerinin, askeri ve mülki erkanın huzurunda Bakanlar Kurulu tarafından açılışı yapıldı. Açılışta Harbiye Nazırı Enver Paşa ile Seryaver Paşa hazır bulunmuştur.[6] Eserin mimarı Muzaffer Bey bir sanayi madalyası ile ödüllendirilmiştir.[6]
31 Mart ayaklanmasının bastırılmasında önemli roller üstlenen Mahmut Şevket Paşa'nn 11 Haziran 1913 günü suikast sonucu öldürülmesinden sonra türbesi Abide-i Hürriyet Anıtı yanında inşa edilmiştir.[7] Bu olay, anıtın bir İttihatçı mezarlığına dönüştürülmesinin önünü açtı.[8] 1921'de Berlin'de suikast sonucu öldürülen Talat Paşa'nın 1943'te Türkiye'ye getirilen cenazesi Mahmut Şevket Paşa'dan sonra Abide-i Hürriyet Meydanı'na getirilen ikinci cenaze olmuş ve onu başka cenazeler izlemiştir.
Abide-i Hürriyet Meydanın'na defnedilen İttihatçılar, defin sırasına göre şöyledir:
- Sadrazam Mahmut Şevket Paşa (1856-1913), birlikte şehit olan koruması Kazım Ağa ve Yaveri İbrahim Efendi.
- Sadrazam Talat Paşa (1874-1921. Ölümü ve ilk defni: Berlin. Yeniden defni: 25 Şubat 1943)
- Milletvekili (6. ve 7. Dönem) Atıf Kamçıl (1884-1947)
- Sadrazam Mithat Paşa (1822-1884. Ölümü ve ilk defni: Taif, Suudi Arabistan. Yeniden defni: 26 Haziran 1951)
- Milletvekili (1., 5.,6. 7. Dönem) Eyüp Sabri Akgöl (1884-1953)
- Milletvekili (3.Dönem) Mithat Şükrü Bleda (1874-1956)
- Harbiye Nazırı Enver Paşa (1881-1922. Ölümü ve ilk defni: Çeğen, Tacikistan. Yeniden defni: 4 Ağustos 1996)
Mimarisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Üzerine inşa edildiği arazinin üçgen bir arazi olması nedeniyle, Mimar Muzaffer Bey projeyi üçgenler geometrisi olarak tasarlamıştır.[9] Havaya atış yapan bir top şeklindeki anıt, köşeleri pahlanmış bir eşkenar üçgen plato üzerindedir.[10] Buradaki pahlanmış köşelerden üç yöne yönelik geniş merdivenler ile üçgen biçimindeki zemine ulaşılmaktadır. Zeminin giriş yönünde küçük bir taç kapıya vardır; üzerinde "Makber-i Şuhedâ-i Hürriyet" yazılı kitabe bulunur.
Anıtın üç yüzeyine 31 Mart Şehitleri'nin isimleri altıgen mühürler içerisine oyularak işlenmiştir. Gövdenin ön yüzünde Sultan V. Mehmed Reşad'ın tuğrası, diğerlerinde de “Tarih-i İstirdâd-ı Meşrutiyet 12 Temmuz 1325” yazısını içeren kitabeler yerleştirilmiştir.
Anıtın üçgen planlı mahzen kısmına 18 basamakla inilir. Mermer bir kapından girilen bu kısım bir mescididir; mihrap duvarının içinde şehit askerlerin lahitleri bulunur. Mescidin içindeki yazılar Mızıka-ı Hümayun İmamı Hattat Hacı Hasan Sabri Efendi'nin kaleminden çıkmıştır.[11]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Mahmut Şevket Paşa türbesi -
Talat Paşa mezarı -
Mithat Paşa mezarı -
Eyüp Sabri Akgöl mezarı -
Enver Paşa mezarı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Belge, Murat (2000). İstanbul Gezi Rehberi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ISBN 975-333-002-2 s.252.
- ^ "Belediyeler ve logoları". belediyehabercisi.blogspot.com.tr. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016.
- ^ "Şişli ismi ismi nereden geliyor?". istanbulistanbulolali.com. Istanbulistanbulolali.com, 22 Nisan 2015. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ "Hürriyet Anıtı – Abide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ Yalçın, Soner. "Osmanlı'nın Anıtkabir'i Abide-i Hürriyet'ti". 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ a b c d Yamak, Sanem (Mart 2008). "Meşrutiyetin bayramı: "10 Temmuz îd-i millisi"". İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. s. 9. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ Bulut, Mustafa. "Ölümünün 100. Yılında Mahmut Şevket Paşa'nın Türbesi". 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.
- ^ Bozkurt, Mehmet. "Abide-i Hürriyet'in ölüleri". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ Kürköüoğlu, Feza. "İstanbul'a dikilen ilk milli anıt, 24 Temmuz 1911'de törenle açıldı: Âbide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2016.
- ^ "Abide-i Hürriyet". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ Koçu, Reşad Ekrem. "Abide-i Hürriyet Mescidi".
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Âbide-i Hürriyet ile ilgili coğrafi veriler
Wikimedia Commons'ta Abide-i Hürriyet ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
| Otorite kontrolü |
|
|---|