Ferruha Güpgüpoğlu

Ferruha Güpgüp
Doğum	1891 Kayseri
Ölüm	18 Nisan 1951 (59-60 yaşlarında)
Milliyet	Türk
Meslek	Siyasetçi

Ferruha Güpgüp (1891, Kayseri - 18 Nisan 1951), Türk siyasetçidir. Kayseri'nin ilk kadın milletvekilidir. Kayseri CHP Vilâyet İdare Heyeti ile Belediye Meclisi üyeliğinde bulunmuş ve V. dönem Kayseri milletvekilliği yapmıştır.

Yaşamı

1891'de, Kayseri'de doğdu. Babası, Mektebi-i Mülkiye'den mezun, tahsilli ve kütürlü bir Osmanlı devlet adamı ve Türk Sanat Musikisi bestecisi Ahmet Midhat Bey, annesi ise Talia Hanım'dır. Anne-babasının ikinci evladı ve tek kızıdır. Ağabeyinin adı Feridun'dur.

Kayseri'nin tanınmış, zengin ve hayırsever bir ailenin üyesidir. Babasının soyu, Şeyh İbrahim Tennuri'den gelir. Kayseri'nin merkezindeki Güpgüpoğlu Konağı, aile evleridir.

İlkokulun ardından özel ders alarak öğrenim gördü. Küçük yaşta piyano çalmayı, Arapça ve Farsçayı öğrendi. Türk Sanat Musikisi, biçki-dikiş ve muhasebe konularında eğitildi. Ülkede kadınların eğitim düzeyinin çok düşük olduğu bir dönemde, iyi eğitimli ve lider olabilecek nitelikte bir kadın olarak yetişti.

Babasının Şam Valiliğinden emekli olarak İzmir'e yerleşmek, orada halı ve mobilya ticareti yapmak isteği üzerine aile İzmir'e yerleşti, yaz tatillerini ise Kayseri'de geçirdiler. Savaş döneminde bir yaz tatili dönüşü İzmir'e dönmek üzere bindikleri tren, Ulukışla–Konya arasında Ermeni komitacılar tarafından bombalandı. Bu olayda Ferruha, annesi Talia Hanım'ı ve 26 yaşındaki kardeşi Feridun'u kaybetti, kendisi ise ağır yaralandı. Konya Askeri Hastanesi'nde gördüğü altı aylık tedavi sonucunda iyileşti fakat ayağı aksak kaldı. Babası Ahmet Midhat Bey, oğlunu ve karısını kaybetmekten duyduğu acıyı ve kızının hayatta kalmasının verdiği teselliyi, yazdığı ve sonradan meşhur olan müzik eserinin şu sözleriyle ifade etti:

“ Meftunun oldum ey vech–i ahsen

Ayrılmam artık bir lahza senden Yandım, tutuştum can u ciğerden Ayrılmam artık bir lahza senden

”

Ferruha, kaza sonrasında milli mücadeleye katılmaya karar verdi. Ölen kardeşi Feridun'un anısına, kurtuluş mücadelesi boyunca “Feride” kod adını kullandı.

Ferruha, önce İzmir'e, babasının yanına gelse de, İzmir'in Yunanlarca işgali ve işgalcilerin Türk işyerlerini taciz etmesi üzerine, Kayseri'deki aile konaklarına döndüler.

Mustafa Kemal Paşa, Sivas Kongresi'nin ardından Ankara'ya geçerken 19 Aralık 1919 Kayseri'ye uğramış, Ferruhalar'ın aile konağının yanındaki, İmamzade Raşit Ağa'nın konağında konaklamıştır. Ferruha, İmamzade Raşit Ağa'nın karısı Seyyide Hanım ile arkadaştı. Birlikte, Sivas'ta Melek Reşit Hanım'ın kurduğu Anadolu Kadınları Müdafaa–i Vatan Cemiyeti’nin bir şubesini Kayseri'de açmaya kara verdiler. 1920 yılının Ocak ayında, Sivas'taki dernek merkezine ve Heyet-i Temsiliye'ye telgraf çekerek derneğin Kayseri şubesini Seyyide hanımın başkanlığında ve Ferruha hanımın yardımcılığında açtıklarını bildirdiler.

Ferrruha, ailesinin Kayseri çarşısındaki dükkanlarına dikiş makineleri kurdurdu ve cepheye giden askerler için kıyafet üretimine geçti. Gönüllülere biçki-dikiş öğretti, subay eşlerini örgütledi, şehri ev ev dolaşıp halktan kıyafet üretecek malzeme topladı, dikiş bilen dul ve yetimlere iş imkanı yarattı. Kayseri'de kurulan Seferi Asker Hastanesi'nde gönüllü hastabakıcılık ve yemek dağıtımı yapmak üzere milli mücadele kadın seferberliği yarattı.

Kayseri'nin milli mücadeleye verdiği desteği gören Mustafa Kemal Paşa, Kayseri'yi erzak ve silah sevk merkezi olarak belirledi. Bitlis milletvekili Mazhar Müfit Kansu'yu, meclis adına asayişi sağlamakla ve sevkiyat müfettişliği ile görevlendirdi. 1921 Mayısı'nda Mustafa Kemal Paşa, Mazhar Müfit Kansu'ta telgraf çekerek, Kayseri'de bulunan cephanenin acilen Ulukışla'ya sevkini istedi. Ancak Ulukışla'ya olan 170 km'lik mesafe, asker kaçakları ve eşkiyalar yüzünden tehlikeliydi ve tüm erkekler cephede olduğundan, cephanenin sevki sırasında güvenlik sağlayacak bir müfreze yoktu. Ferruha, Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti'nin gönüllü kadınlarından, Mızrak Duruşlu Kadınlar müfrezesini kurdu. 1 Haziran 1921'de Ferruha'nın önderliğinde yola çıkan müfreze, eşkiya çetesi ile çatışma yaşadı, yine de cephaneyi başarı ile yerine ulaştırdı ve Kayseri'ye sağ salim dönerek davul zurna ile karşılandı. Kurtuluş Savaşı bitene kadar tonlarca cephane, araç-gereç ve erzak Batı'ya Kayseri üzerinden sevk edildi.

Milli Mücadelenin kazanılmasının ardından başlayan Cumhuriyet döneminde Ferruha Hanım, yeni ve modern Türkiye'nin yapılanmasında görev aldı. Kadınlara seçme-seçilme hakkının verilmesi üzerine, öncelikle yerel seçimlere girdi ve Cumhuriyet Halk Fırkası Kayseri Vilayet İdare Heyeti üyeliği ve Kayseri Belediye Meclis Üyeliği yaptı. Ardından, Atatürk'ün özellikle istemesiyle, 1935 seçimlerine CHP'nin milletvekili adayı olarak katıldı. 690 oy aldı. 1935 yılı 5. Dönem 925. sıra 08.02.1935 tarihli mazbata ile 1 Mart 1935'te Kayseri Milletvekili oldu. O dönem TBMM'deki 18 kadın milletvekilinden biri idi.

Meclise kravat takarak gitti. Meclis komisyonlarında görev aldı, Divan-ı Muhasebat Encümeni azalığında (sayıştay) bulundu. İstanbul'da toplanan 12.Uluslararası Kadın Kongresi'ne katıldı.

Seçim bölgesi olan Kayseri ile ilgili 1935 yılında hazırladığı raporda, şehirde hayvan kesiminin çok fazla olması sebebiyle fenni bir mezbahaya ihtiyaç olduğunu, ayrıca şehrin yakınından geçen suların hastalıklara yol açtığını bildirdi. 1936 yılı Muvazene–i Umumiye Kanunu (Genel Bütçe Yasası) dolayısıyla, Meclis genel kurul kürsüsünde konuşma yaptı.

Ferruha Hanım bir evlilik yaptı ancak 1920'de boşandı. Çocuk sahibi olmadı. Amcasının oğlu Sami Güpgüpoğlu ile teyzesinin kızı Hesna Güpgüpoğlu'nun evliliklerinden tek çocukları olan Abdullah Güpgüpoğlu'nu, kanuni mirasçısı tayin etti.

Ömrünün son yıllarını İstanbul'da, Kadıköy'ün Moda semtinde geçirdi. 18 Nisan 1951'de öldü. Mezarı Kayseri Asri Mezarlığı'nda, babası Ahmet Mithad Bey'in yanındadır.