Castro Savaşları
| Castro Savaşları | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Castro Savaşları'nın merkezi olan Castro şehri. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
| ||||||
| Güçler | |||||||
1643:[1] 20,000 Bilinmiyor |
1643:[2] 10,000 5,000 5,000 | ||||||
Castro Savaşları, 17. yüzyılın ortalarında yaşanan ve günümüzde Lazio bölgesinde yer alan eski Castro kentini merkezine alan bir dizi çatışmaydı. Bu savaşlar, 2 Eylül 1649’da kentin tamamen yıkılmasıyla sonuçlandı. Çatışmanın temelinde, Castro ve çevresini kapsayan Castro Dükalığı’nı yöneten Parma Dükleri ile Papalık arasında süregelen bir güç mücadelesi yatıyordu. Papalık cephesinde ise dönemin iki köklü Roma ailesi; Barberini ailesinden Papa VIII. Urbanus ve Pamphili ailesinden Papa X. Innocentius karşı karşıya gelmişti.
Öncüleri
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyılın ortalarında Papalık siyaseti son derece karmaşıktı; Katolik dünyasında askerî ve siyasî ittifaklar sık sık değişiyor, dengeler sürekli yerinden oynuyordu. Parma Dükalığı ile Papalık arasındaki çekişmenin tam olarak nerede başladığını saptamak güç olsa da, kökenleri büyük olasılıkla savaşın patlak vermesinden yıllar, hatta on yıllar önceki siyasî entrikalara kadar uzanıyordu.
1611 yılında Modena ve Mantova soylularından oluşan bir grup, Parma Dükü Ranuccio I. Farnese’yi ve Farnese ailesinin diğer üyelerini öldürmeyi planlamakla suçlandı. Gerçekte bu “suikast komplosu”, ilgisiz bir suçtan tutuklu bir mahkûmun itirafta bulunması ve çeşitli soylu ailelerin üyelerini suçlamasıyla ortaya çıkarılmıştı. Suçlamaların büyük ölçüde asılsız olmasına rağmen, 1612’de Parma’nın ana meydanında yüz kadar “komplocu” işkence gördü ve idam edildi. Bu kişilerin topraklarına el konuldu; böylece gerçekten hoşnutsuz hâle gelmiş çok sayıda soylu ortaya çıktı. Ranuccio, 1622’deki ölümüne dek hem olası suikast girişimlerinden hem de cadılarla sapkınların lanetlerinden kuşkulanmaya devam etti. “Cadı” oldukları iddia edilen kişileri ve olası komplocuları acımasızca cezalandırdı; hatta kendi sevgilisi Claudia Colla’yı bile yaktırttı. Sonuna kadar, diğer soylu ailelerin kendi düşüşünü hazırladığına inanmayı sürdürdü.[3]
Ancak Farnese ailesiyle diğer İtalyan soyluları arasındaki gerginlikler, yalnızca Parma’daki yerel olaylarla sınırlı değildi. Tarihçi Leopold von Ranke, Parma ve Piacenza Dükü Odoardo Farnese’nin 1639’da Roma’ya yaptığı ziyaretten bahseder. Dük, büyük bir gösterişle karşılandı; Papa VIII. Urbanus’un kardinal yeğenleri Antonio ve Francesco Barberini ona armağanlar sundu ve şehri gezdirdi. Ancak Dük, Papa’nın bir diğer yeğeni ve yeni atanmış Roma Valisi Taddeo Barberini’ye saygı göstermeyi reddetti. Roma’dan ayrılmaya hazırlanırken, normalde yalnızca Toskana Büyük Dükü’ne tanınan bir şehir muhafız birliğinin kendisine de eşlik etmesinin uygun olacağını ima etti. Francesco Barberini bunu reddetti. Dük, Roma’dan ayrılırken Papadan her iki kardinal yeğenini de azarlamasını istedi.[4]
Yeğenler öfkeye kapıldı ve Papa’yı, Dük’ü cezalandırmaya ikna etti. Bunun üzerine Papa, Castro’dan Roma’ya ve çevresine tahıl sevkiyatını yasakladı. Bu karar, Dük Odoardo’yu önemli bir gelir kaynağından mahrum bıraktı.[5] Bu durum, Dük’ün Roma’daki alacaklıları için bir fırsat yarattı. Odoardo, hem Milano’daki İspanyollara karşı yürüttüğü askerî seferler hem de gösterişli yaşamı yüzünden biriken borçlarını ödeyemez hâle gelmişti. Paralarını tahsil edemeyen öfkeli alacaklılar Papalığa başvurdu. Papa ise, borcun ödenmesini zorla sağlamak amacıyla askerî müdahaleye yöneldi.[4]
Savaş hazırlıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Papa VIII. Urbanus, Dük Odoardo’nun alacaklılarının taleplerine yanıt olarak, yeğeni Antonio Barberini’yi Fabrizio Savelli ve Marki Luigi Mattei ile birlikte Castro kentini işgal etmekle görevlendirdi. Papalık ordusunda ayrıca komutanlar Achille d'Étampes de Valençay ve Marki Cornelio Malvasia da yer alıyordu.
Aynı dönemde Papa, krizi diplomatik yollarla çözebilmek için Kardinal Bernardino Spada’yı tam yetkili temsilci olarak gönderdi. Spada, taraflar arasında bir ateşkes anlaşması sağlamayı başardı; ancak Papalık ordusunun komutanları, Düklerin olası bir başarısızlık durumuna karşı kendi kuvvetlerini toplamaya başladığını öğrenince Papa VIII. Urbanus öfkelendi. Barış maddelerini geçersiz ilan ederek Spada’nın bunları kendisinin onayı olmadan müzakere ettiğini iddia etti.[6] Kardinal Spada, olayların kendi bakış açısından nasıl geliştiğini anlatan bir bildiri yayımladı. Dönemin tanıklarından John Bargrave’a göre, çağdaşlarının çoğu Spada’nın anlattıklarını gerçeğe en yakın versiyon olarak kabul etti.
1641 yılı boyunca Papa VIII. Urbanus, Roma’da yoğun biçimde asker toplamaya devam etti. Şehir, paralı askerlerle ve düzenli birliklerle dolup taşarken Antonio Barberini, düzeni koruyabilmek için olağanüstü önlemler almak zorunda kaldı. Ancak Papalık ordusu hâlâ yeterli sayıya ulaşmamıştı. Bu nedenle Papa, daha önce çeşitli suçlardan hapsedilmiş bazı soyluları affederek orduya kattı. Dükalık yönetimi konusunda bir papalık görevlisini yaraladığı için hapsedilen Ceri Dükü ile malikânesinde birini öldürdüğü gerekçesiyle tutuklu bulunan Mario Frangipani serbest bırakıldı ve her ikisine de Papalık ordusunda komuta görevi verildi.[7]
İlk Castro savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]12 Ekim’de Luigi Mattei, 12.000 piyade ve yaklaşık 4.000 süvariden oluşan bir orduyla tahkim edilmiş kente saldırı başlattı.[8] Papalık kuvvetleri, kente giden köprüyü koruyan 40 kişilik küçük bir birlikle karşılaştı; top atışlarından yalnızca bir kişinin ölmesi, savunmacıların teslim olmasına yetti. Bunun üzerine Castro ve çevresindeki birkaç küçük kasaba daha Papalık ordusuna boyun eğdi.[4] Ancak Fabrizio Savelli komuta görevinde pek istekli davranmadı. Bunun üzerine ordu üçe bölündü ve Papa’nın yeğeni Taddeo Barberini, Savelli’nin yerine “Generalissimo” unvanıyla başkomutan olarak atandı. Barberini, birliklerinden biriyle 5 Ocak 1642’de Papalık kenti Ferrara’ya ulaştı. Onun onuruna, Barberini ailesinin saray bestecisi Marco Marazzoli’nin kaleme aldığı L’Armida operası sahnelendi. Marazzoli ayrıca yakın dönemdeki bu olayları anmak için Le pretensioni del Tebro e del Po adlı bir eser besteledi.
13 Ocak’ta Papa VIII. Urbanus, Odoardo Farnese’yi aforoz etti ve 1545’te Papa III. Paulus (yani Odoardo’nun büyük büyük büyükbabası) tarafından verilmiş olan tüm toprak unvanlarını geri aldı. Buna karşılık Odoardo da kendi ordusunu toplayarak bu kez Papalık topraklarına yürüdü ve kısa sürede Roma’yı tehdit edecek kadar yaklaştı. Ancak Dük tereddüt etti; bu gecikme Papa’nın lehine oldu. Urbanus, Roma’nın savunmasını güçlendirip 30.000 kişilik yeni bir ordu kurmayı başardı. Bu kuvvet, Odoardo’yu kendi topraklarına kadar geri püskürtmeye yetti. Dük, ardından Venedik, Modena ve eniştesi II. Ferdinando de’ Medici’nin yönetimindeki Toskana ile ittifak kurdu.[4]
Başlangıçta Papa VIII. Urbanus, Odoardo’ya yardım eden herkesin aforoz edileceğini ilan etti. Ancak Odoardo’nun müttefikleri, çatışmalarının Papalıkla değil, Papa’nın mensubu olduğu Barberini ailesiyle olduğunu vurgulayarak bu tehdidi dikkate almadı. Bu strateji işe yaramayınca Papa, eski ittifaklarını yeniden canlandırmaya çalıştı ve yardım için İspanya’ya başvurdu. Fakat İspanya, Otuz Yıl Savaşları nedeniyle kendi cephelerinde meşgul olduğundan kayda değer bir destek sağlayamadı. Sonuçta, Papalık adına savaşan askerlerin çoğu Fransız kökenliydi; Düklerin tarafında savaşanların büyük kısmı ise Alman paralı askerlerdi.[4]
Bıkkınlık içinde Papa vergileri yükseltti ve daha fazla asker topladı; savaş, Taddeo’nun kardeşi Kardinal Antonio Barberini’nin Venedikliler ve Modenelilere karşı elde ettiği bazı başarılarla sürdü. Ancak Papalık kuvvetleri, Toskalar tarafından Trasimeno Gölü çevresinde Mongiovino Muharebesi’nde ağır yenilgiler aldı. 17. yüzyıl Avrupa’sına özgü yöntemlerle yürütülen çatışmalarda, 1643’ün ikinci yarısına gelindiğinde hiçbir taraf belirgin bir üstünlük sağlayamamış; ama her iki taraf da savaşın sürmesi için büyük meblağlar harcamıştı. Yapılan hesaplara göre, Papa Urbanus ile Barberini’ye sadık kuvvetler, Urbanus’un saltanatı süresince çatışmanın dört yılı boyunca yaklaşık 6 milyon thaler civarında harcama yapmış olabilir.[9]
17 Mart 1644’te Lagoscuro Muharebesi’nde Papalık kuvvetleri ağır bir yenilgi alarak teslim olmak zorunda kaldı. Antonio Barberini neredeyse esir düşüyordu; yalnızca atının çevikliği onu kurtardı.[4] 31 Mart’ta Ferrara’da barış sağlandı.
Barış koşullarına göre Odoardo Katolik Kilisesi’ne yeniden kabul edildi ve elinden alınan toprakları kendisine iade edildi. Castro’dan Roma’ya tahıl sevkiyatına yeniden izin verildi ve Odoardo, Roma’daki alacaklılarına ödemelere geri dönmeyi kabul etti. Bu anlaşma Birinci Castro Savaşı’nı sona erdirdi ve Papalık için büyük bir utanç sayıldı; çünkü Papalık iradesini askerî güçle dayatmayı başaramamıştı. Urbanus’un barış anlaşmasını imzaladıktan sonra öylesine etkilenip rahatsızlandığı söylenir ki, bu hastalık ölümüne dek peşini bırakmamıştır.
Urbanus'un ölümü ve Barberini sürgünü
[değiştir | kaynağı değiştir]Papa VIII. Urbanus, barıştan sadece birkaç ay sonra 29 Temmuz’da öldü; yerine 15 Eylül’de Pamphili ailesinden Papa X. Innocentius seçildi. Innocentius hemen çatışmanın finansmanını soruşturmaya koyuldu. Birinci Castro Savaşı’nın Papalık için toplam maliyetinin yaklaşık 12 milyon scudi olduğu tahmin ediliyor ve kilisenin kasasını doldurmak için Romalılar üzerine özel vergiler konduğu biliniyor.[4] Papa Urbanus’un ordularına komuta eden yeğenleri Antonio (Genç Antonio), Taddeo ve Francesco Barberini Roma’yı terk etmek zorunda kaldı; Kardinal Mazarin’in yardımıyla Fransa’ya kaçtılar ve orada XIV. Louis’in (Fransa Kralı) konukseverliğine sığındılar.[10]
Taddeo Barberini 1647’de Paris’te öldü; ancak 1653’te Antonio ile Francesco Barberini, Taddeo’nun oğlu Maffeo Barberini ile Papa X. Innocentius’un yeğeni Olimpia Giustiniani arasındaki evlilik yoluyla sağlanan uzlaşma sayesinde Roma’ya geri dönebildiler. İlerleyen yıllarda, Taddeo’nun kızı Lucrezia Barberini’nin ilk Castro Savaşı'nda Barberini ailesine karşı Modenelileri komuta eden Francesco I d’Este ile evlenmesiyle, Odoardo’nun bazı eski müttefikleriyle olan ilişkiler de onarıldı.
İkinci Castro Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Barış sağlanmış ve Barberini güç odakları ya ölmüş ya da sürgüne gönderilmişti; bu durumda Castro sakinleri bir süre yalnız bırakıldı. Ancak barışa ilk imza atan Odoardo Farnese 1646’da öldü; yerine Parma Dükü olarak oğlu Ranuccio II Farnese geçti.
1649 yılında Ranuccio, beş yıl önceki antlaşmada babasının Roma’daki alacaklılara ödeme yapmayı kabul ettiği hükümlere uymayı reddetti. Papa X. Innocentius’un Castro için atadığı yeni piskopos Monsignor Cristoforo Giarda’yı da tanımayı kabul etmedi. Piskopos, Castro’ya giderken Monterosi yakınlarında öldürüldü; Papa Innocentius olayı Dük Ranuccio ve destekçilerine mal etti. Bu suçlama, önceki çatışmaların yaralarını yeniden kanatacak şekilde Papalık ile Farnese hanedanı arasındaki gerilimi tırmandırdı. Çatışma, sonunda 2 Eylül 1649’da kentin yıkılmasıyla sonuçlandı.
Bu iddia edilen suça misilleme olarak Papa’ya bağlı kuvvetler Castro’ya yürüdü. Ranuccio karşı koymayı denediyse de Luigi Mattei tarafından bozguna uğratıldı.[11] 2 Eylül’de Papa’nın emriyle kent bütünüyle yok edildi: surlar, yerleşim binaları ve kiliseler dahi tahrip edilerek kentin Papalık’la tüm bağları koparıldı.[12] Son bir aşağılayıcı işaret olarak askerler Dük Ranuccio’nun aile konağı Palazzo Farnese’yi yerle bir edip Qui fu Castro (“Burada Castro vardı”) yazılı bir sütun diktiler.
II. Ranuccio, Castro çevresindeki toprakları devretmeye zorlandı; Papa bu arazileri Dük’ün alacaklılarının alacaklarını kapatmak için kullanmaya çalıştı. Böylece İkinci Castro Savaşı ve Castro kenti sona erdi. Kent bir daha asla yeniden inşa edilmedi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gregory Hanlon. "The Twilight of a Military Tradition: Italian Aristocrats And European Conflicts, 1560–1800." Routledge: 1997. Pages 132-134. Regular troops in the field, not counting militia, which often played a vital role in the fighting.
- ^ Hanlon, p. 132-134.
- ^ Gamrath, Helge (2007). Farnese: Pomp, Power and Politics in Renaissance Italy. Rome: L'Erma di Bretschneider. ISBN 978-8882654269. Erişim tarihi: 27 Ocak 2025.
- ^ a b c d e f g History of the popes; their church and state (Volume III) by Leopold von Ranke (Wellesley College Library, 2009)
- ^ War over Parma by Alexander Ganse (KLMA, 2004)
- ^ Pope Alexander the Seventh and the College of Cardinals by John Bargrave, edited by James Craigie Robertson (reprint; 2009)
- ^ Power And Religion in Baroque Rome: Barberini Cultural Policies by P.J.A.N. Rietbergen (Brill, 2006)
- ^ The Castro Wars 3 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Paul Armas Lepisto (Olive University)
- ^ The Thirty Years' War by Geoffrey Parker (Routledge, 1997)
- ^ The Cardinals of the Holy Roman Church 18 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by S. Miranda (Florida International University, 2003)
- ^ Cours d'histoire des états européens depuis le bouleversement de l'Empire by Maximilian Samson Friedrich Schoell. Books.google.com.au. Retrieved on 2 September 2011.
- ^ Venice, Austria and the Turks in the seventeenth century by Kenneth Meyer Setton (American Philosophical Society, 1991)
Bibliyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Villari, Luigi (1911). "Farnese". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 10 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 183-184.
