İznik Gölü
| İznik Gölü | |
|---|---|
 İznik Gölü'nün uydu görüntüsü | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Bursa |
| İlçe(ler) | Orhangazi, İznik |
| Koordinatlar | 40°26′37″K 29°30′30″D / 40.44361°K 29.50833°D |
| Yerleşim(ler) (sahil) | İznik, Boyalıca |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Karsak Deresi→Marmara Denizi |
| Göl türü | Tatlı su |
| Uzunluk | 32 km (20 mi) |
| Genişlik | 11 km (6,8 mi) |
| Yüzölçümü | 298 km2 (115 sq mi) |
| En derin noktası | 65 m (213 ft) |
| Yüzey rakımı | 85 m (279 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  İznik Gölü (Türkiye) | |
İznik Gölü, Marmara Bölgesinin en büyük, Türkiye'nin ise beşinci büyük doğal gölüdür. tektonik bir tatlı su gölüdür. En büyükleri kuzeydoğudaki Karasu ve güneybatıdaki Sölöz olmak üzere, derelerin göle girdiği noktalarda küçük deltalar ve geniş sazlıklar oluşmuştur. Gölü besleyen derelerin gölle buluştuğu noktalarda küçük sazlıklar ve deltalar var. Gölün çevresi piknik sahaları, turistik tesisler, gezi alanları ve florası çok zengin bitki örtüsüyle kaplıdır. Karsak Deresi gölün fazla sularını 15 km uzaklıktaki Marmara Denizi'nde Gemlik körfezine ulaştırır.
Fiziki özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bir tektonik çukur içinde oluşan İznik Gölünün yüzölçümü 310 km², doğu-batı doğrultusunda uzanan bu elips şeklindeki gölün uzunluğu 33 km, genişliği 12 km, çevresi 95 km'dir.[1] Göl seviyesi kış ve ilkbahar aylarında (şubat-nisan arası) yükselmekte, yaza doğru alçalarak en düşük seviyesini sonbaharda (eylül) bulmaktadır. Yüksek-alçak seviyeler arasındaki fark ortalama 50–60 cm'yi (bazen 100 cm) bulur. Gölün yüzey suları Nisanda 11,5, Kasımda 12, Ağustosta 24,5 °C olarak ölçülmüş, yaz aylarında en hızlı sıcaklık değişmesi 10–20 m arasında tespit edilmiş, 45 m derinlikte 8-8,5 °C kaydedilmiştir. Gölün güney kesiminde, doğu-batı doğrultusunda uzanan derin bir oluk bulunmaktadır. 13 km uzunluktaki oluğun en derin yeri, 65 m ile aynı zamanda İznik Gölü'nün de en derin yeridir. Ortalama derinliği 30 m olan gölün kıyılarından uzaklaştıkça derinlik hızla artmaktadır. Yağışlı dönemlerde iyi beslenen gölün yağış alanı 1.246 m²'dir. Gölün su düzeyi mevsimlere göre değişmekte, aralık ayında alçalma, mayıs ayında yükselme görülmektedir. Su, en düşük ortalama düzeyini aralık ayında almakta, mayıs ayında ise en yüksek düzeye ulaşmaktadır. Göl suyunun sıcaklığı olağan olarak derine indikçe azalmakta, soğuk kar sularının göle döküldüğü ilkbahar döneminde dip sularının sıcaklığı 5 °C'ye kadar düşmektedir. Bu dönemde, gölün yüzey suları da soğuk olduğundan yüzeyle dip arasındaki sıcaklık farkı oldukça azalır. Buna karşılık yaz döneminde, yüzey suları ile derin sular arasındaki sıcaklık farkı fazladır. Örneğin, ağustos ayında yüzeydeki sıcaklık 25 °C iken, 30 m derinlikte bu değer 9 °C dolayındadır. İznik Gölü 1990 yılında Sit Alanı ilan edilmiştir.[2] Gölün toplam toprak potansiyeli 6674 ha olup topraklarının pH'ı 7,8 - 8,5 arasındadır.
Karasu Deresi göle dökülen en önemli akarsudur. 273 km²'lik alanın sularını toplayan dere 2,4 m³/sn akışla göle dökülür. 92 km²'lik havzaya sahip Sölöz Deresi 1,06 m³/sn akışa sahiptir. Göle su taşıyan diğer dereler şunlardır: Derbent Deresi, Nadir Suyu, Ana Dere, Küçükköy Deresi, Çınarlık deresi ve Kıran deresi.
Gölün batısındaki bölge, 1950'li yıllara kadar bataklık idi. Yapılan çalışmalar ile suyun taşması engellenmiş ve bataklık kurutulmuştur. Gölün su düzeyi, yıllara göre büyük farklılıklar göstermektedir. Özellikle birkaç yüzyılda bir, suyun alçalıp yükselmesi sunucu, gölün özellikle batı bölümü, 2 km kadar daha genişlemektedir.
Canlı türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Alan sık sazlıkların arasında karışık koloniler kuran küçük karabatak ve gece balıkçılığı ile önem kazanmıştır. Nedeni tam bilinmemekle birlikte, İznik Gölü kış aylarında önemli sayıda su kuşu barındırmaktadır. Yine de, İç Anadolu gölleri donduğunda kuşlar için önemli bir sığınak oluşturduğu söylenebilir. İznik'te balıkçı kooperatifleri bulunur. Tutulan su ürünlerinin başında kerevit gelir. Gölün su ürünleri arasında, yayın, sazan, akbalık ve ıstakoz da bulunuyor. Gölde yosun ve bitki türleri de zengindir. Dipte pamuk veya üstüpü şeklinde açık yeşil renk bir yosun türü yaygındır. Bu yosun suyun çalkalanmasını ve göl suyunun oksijeninin azalmasını önler. Balıkların beslenmesini sağlar. Gölde mart, nisan ve mayıs aylarında sportif amaçlı avlama dışında üç ay av yasağı vardır. Kerevit yasağı ise aralık ayında başlamaktadır.
Aslında bir deniz balığı türü olan gümüş balığı da gölde yaşar. Tatlı sulara uyum sağlamış türü olan Küçük gümüş balığı (Atherina boyeri Risso, 1810)[3] gölde bol miktarda avlanmaktadır.
Göl bütünüyle tarım alanları ve zeytinliklerle çevrilidir. Tarım alanları için gölden su alınmaktadır. Çevresindeki zeytin ormanlarının altın sarısı müşküle üzüm bağları ve her mevsim bin bir çeşit sebze ve meyvenin yetiştiği bitek topraklarının yaşam kaynağıdır.
Diğer faaliyetler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gölün batısında, Türkiye'nin en geniş piknik alanlarından biri bulunmaktadır. Alanın bir tarafı çamlık diğer yanı göldür. Günü birlik dinlenme alanları dışında çadır turizmine de açıktır. Burada her tür sosyal tesisler bulunur. 2015'te İznik ile Orhangazi arasında feribot seferleri başlamıştır.[4] Ancak 2 yılın sonunda bu seferler kaldırılmıştır.
Su altındaki bazilika
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin gölü havadan fotoğraflaması sonucunda İznik Gölü'nde kıyıdan yaklaşık 20 metre açığında su altındaki anıtsal bir yapının kalıntıları fark edilmiş ve böylece suların altıdna 4.-5. yüzyıllardan kalma bir bazilika olduğu keşfedilmiştir. Suların çekilmesi, soğuk havada plankton azlığı bazilikanın fark edilmesinde önemli rol oynamıştır.[5] Su altındaki bazilikanın keşfi, sualtı arkeolojisi alanında son yıllardaki en önemli keşiflerden birisi olmuş ve Amerika Arkeoloji Enstitüsü (AIA) tarafından yayınlanan “Archaeology Magazine” isimli dergide 2014 yılının en önemli 10 keşfi arasında gösterilmiştir.
Su yüzeyinin 1,5–2 m kadar altında olan ve 600 m2 alana sahip anıtsal yapı, doğu-batı uzanımlı ve 30x19 m boyutlarındadır. Binanın plan, malzeme ve ölçüleri açısından Roma İmparatorluğu Erken Hristiyanlık dönemi kiliselerinin özelliklerini sergilediği belirlenmiştir.[6] Eser, 4.-5. yüzyıllardan kalmadır ve mimari yapısı itibarıyla Hagia Sophia (Ayasofya) Kilisesi'ne (İznik Ayasofya Camii) benzerdir.
Hristiyanlığın yasak olduğu zamanlarda Romalı askerlerce öldürülen 16 yaşındaki Aziz Neophytos adına yapılmış olduğu, 740 yılında depremden yıkıldığı tahmin edilmektedir.[7] Hristiyanlık kutsal kitabı İncil'in yüzlercesi toplatılarak Matta, Markos, Luka, Yuhanna isimleri ile 4 taneye düşürüldüğü ve diğerlerinin yakıldığı 1. konsil (iznik konsili) bu bazilikada yapıldığı düşünülmektedir.
Sorunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Gümüş balığı aşırı üreyerek göl ekosistemini bozmuştur. Diğer balıkların yumurta ve yavrularını yedikleri için gölde balık tür ve miktarı azalmıştır. Gölde akbalık, sazan, yayın, ördek balığı, kaya balığı ve kerevit azalan canlı türleridir. Cips yapılan Gümüş balıkları ihraç edilmektedir.[8]
Tarımsal faaliyetler sonucu gübre ve ilaç kalıntıları yüzeysel akışla göle ulaşmaktadır. Göl havzasında bulunan sanayi tesislerinden göle kirli su deşarj edilmektedir. Kirlilik nedeniyle balık tür ve popülasyonu azalmıştır.[9]
Son 2 yıldır İznik gölünde 300 metreye kadar su çekilmesi görülmektedir.[10][11] Gölün çevresindeki sanayi tesislerinin gölü besleyen yer altı sularını yoğun biçimde kullanması ve fabrikalarda kullanılan suyun arıtılarak Karsak Deresi üzerinden Gemlik Körfezi’ne bırakılması nedeniyle göle geri dönmemesinin göldeki su çekilmesinin nedenlerinden biri olduğu iddia edilmektedir.[12]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ MEŞELİ, Yrd. Doç. Aydoğan. "İznik Gölü Çevresinde Çevre Sorunları" (PDF). zgefdergi.com. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015.
- ^ "İznik Gölü – BURSA". turkiyesulakalanlari.com. 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2015.
- ^ "Gümüş(Atherma boyeri)". orhangazim.net. 25 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023.
- ^ "İznik, Göldeki Bazilika". atlasdergisi.com. 15 Mart 2014. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "Bazilika". www.iznik.gov.tr. 4 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2023.
- ^ "İznik Gölü'ndeki "kayıp kilise"nin sır perdesi aralanıyor". aa.com.tr. 29 Ocak 2014. 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ "İznik Gölü canavarı". olay.com.tr. 29 Nisan 2015. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2023.
- ^ sozcu.com.tr https://www.sozcu.com.tr 1 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. › gundem İznik Gölü kuruyor, çekilen kısmı bataklığa dönüştü - Sözcü Gazetesi
- ^ https://yesilgazete.org/kuraklik-iznik-golunde-sular-yuzlerce-metre-cekildi/#:~:text=%C4%B0znik%20G%C3%B6l%C3%BC%27nde%20kurakl%C4%B1k%20nedeniyle,b%C3%BCy%C3%BCk%20iskelesi%20tamamen%20karada%20kald%C4%B1.&text=%C4%B0klim%20krizi%20nedeniyle%20yo%C4%9Funlu%C4%9Fu%20g%C3%BCn,kaynaklar%C4%B1n%C4%B1%20tehdit%20etmeye%20devam%20ediyor 20 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "İznik Gölü Kururken Cargill'in Su Kullanımı Tartışılıyor". Erişim tarihi: 24 Aralık 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta İznik Gölü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
