İkinci Tapınak
 Hirodes Tapınağı'nın modeli—Hirodes tarafından yeniden inşa edildikten sonra İkinci Tapınak - 1966'da Kudüs'ün Kutsal Topraklar modelinin bir parçası olarak oluşturulan İsrail Müzesi'nde. Model Josephus'un yazılarından esinlenilerek oluşturulmuştur. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Hirodes Tapınağı, Kudüs |
| Koordinatlar | 31°46′41″K 35°14′07″D / 31.77806°K 35.23528°D |
| Özellikler | |
| Yükseklik | 4.572 metre (15.000 ft) |
| Malzemeler | Kudüs taşı |
İkinci Tapınak (İbranice: בֵּית־הַמִּקְדָּשׁ הַשֵּׁנִי Beit HaMikdash HaSheni), Kudüs'teki Tapınak Tepesi'nde bulunan Yahudi kutsal tapınağıydı. MÖ 516 ve y. MS 70 arasında ayakta kaldı. İkinci Tapınak dönemine adını vermiştir.
İbranice Kutsal Kitap'a göre Kudüs'ün kuşatıldığı ve Yehuda Krallığı nüfusunun bir kısmının Babil'e sürgüne gönderildiği MÖ 586'da Neo-Babil İmparatorluğu tarafından yıkılan Süleyman Tapınağı'nın (İlk Tapınak)[1] yerini aldı.
İncil'e göre, İkinci Tapınak başlangıçta Ahameniş tarafından atanan vali Zerubbavel yönetiminde Babil'den Levant'a dönen bir dizi Yahudi sürgün grubu tarafından inşa edilen oldukça mütevazı bir yapıydı. Ancak, Büyük Hirodes döneminde, İkinci Tapınak tamamen yenilenmiş ve orijinal yapı, daha tanınabilir büyük ve görkemli yapılar ve cepheler olarak tamamen elden geçirilmiştir. Babilliler İlk Tapınağı yıkmaları gibi, Romalılar da, devam eden bir Yahudi isyanına misilleme olarak M.S. 70'te Kudüs'ü ve İkinci Tapınağı yıktılar. İkinci Tapınak Kudüs'te toplam 585 yıl ayakta kaldı (MÖ 516 - MS 70).[2][3]
Yahudi eskatolojisi, İkinci Tapınak'ın gelecekteki bir Üçüncü Tapınak ile değiştirileceği inancına sahiptir.
MÖ 539 yılında, Perslerin Babil’i fethetmesiyle birlikte Ahameniş İmparatorluğu, Bereketli Hilal boyunca genişleyerek Yeni Babil İmparatorluğu’nu — eski Yahuda Krallığı topraklarını da içerecek şekilde — topraklarına kattı. Bu bölge, Babil Kralı II. Nebukadnezar döneminde Babil eyaleti Yehud olarak ilhak edilmişti; aynı zamanda bu dönemde Yahuda halkının bir kısmı Babil’e sürgün edilmişti. Bu seferin ardından, Pers Kralı Büyük Kiros, "Kiros Fermanı" olarak bilinen ve kimi zaman Kiros Silindiri ile özdeşleştirilen bir kraliyet bildirisi yayımladı. İbranice Kutsal Kitap’ta bu ferman, bölgede sürgün edilmiş halkların geri dönmesini teşvik eden ve onlara bu hakkı tanıyan bir kraliyet kararı olarak tanımlanır. Bu olay, Ezra–Nehemya kitaplarında "Siyon’a dönüş" olarak adlandırılır ve Yahudi yaşamının yeniden canlandığı, kendi kendini yöneten Pers eyaleti Yehud'un ortaya çıkışını simgeler. Pers Kralı I. Darius'un hükümdarlığı sırasında İkinci Tapınak tamamlanmış ve bu durum Yahudiler için yeniden doğan bir umut ve dini canlanma dönemini ifade etmiştir. Kutsal Kitap'a göre, İkinci Tapınak başlangıçta oldukça sade bir yapıydı ve Persler tarafından görevlendirilen Yahudi vali Zerubbabel'in yetkisi altında inşa edilmiştir. Zerubbabel, Yahuda'nın sondan bir önceki kralı Yekonya'nın torunuydu.[4]
MÖ 1. yüzyılda, Herod'un İkinci Tapınak'ı dönüştürme çabaları, görkemli ve heybetli bir yapı ile avlunun ortaya çıkmasına neden oldu. Bu yapı, günümüzdeki bazı modellerde — örneğin İsrail Müzesi'ndeki Holyland Kudüs Modeli gibi — görülebilen büyük yapılar ve cepheleri de içermekteydi. Hem Süleyman Tapınağı'nın hem de İkinci Tapınak'ın yer aldığı Tapınak Tepesi de bu dönemde önemli ölçüde genişletildi; alan iki katına çıkarılarak antik dünyanın en büyük dini kutsal alanı haline getirildi. MS 70 yılında, Birinci Yahudi-Roma Savaşı'nın en şiddetli döneminde, Kudüs’ün Roma kuşatması sonucunda İkinci Tapınak yıkıldı.Bu olay, Yahudi tarihinin seyrinde felaket niteliğinde bir değişime yol açtı. İkinci Tapınak'ın kaybı, Hahamlık Yahudiliği'nin gelişmesini teşvik etti ve bu anlayış, günümüzde dünya çapında Yahudi dini uygulamalarının ana akım biçimi olmaya devam etmektedir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 559 yılında Ahameniş İmparatorluğu'nun başına Büyük Kiros'un geçmesi, Kudüs kentinin yeniden inşasını ve Tapınak'ın tekrar yapılmasını mümkün kıldı. Tapınağın yıkılmasının ardından, ilk tapınağın bulunduğu alanda bazı basit düzeyde ritüel kurban sunumları devam etmişti. Tarihler Kitabı'nın ikinci cildinin son ayetlerine ve Ezra ile Nehemya kitaplarına göre, Büyük Kiros'un çıkardığı bir fermanla (Ezra 1:1–4, 2. Tarihler 36:22–23) Yahudi sürgünler Kudüs'e döndüklerinde, Süleyman Tapınağı’nın orijinal sunak alanında yeniden inşa çalışmaları başladı. Bu olaylar, İbranice Kutsal Kitap’ın tarihsel anlatısının son bölümünü temsil eder. Nehemya Kitabı’nın orijinal çekirdeğini oluşturan birinci şahıs anlatımı, muhtemelen MÖ 400 civarında Ezra Kitabı’nın temel metniyle birleştirilmiştir. Daha sonraki düzenlemelerin ise muhtemelen Helenistik dönem boyunca devam ettiği düşünülmektedir.
Kutsal Kitap anlatılarına göre, Babil sürgününden dönüşün ardından, yetmiş yıl önce yıkılmış olan Yahuda Krallığı’nın ardından harap durumdaki Yehud Eyaleti’ni yeniden organize etmek üzere derhal hazırlıklara başlandı. 42.360 kişilik bir hacı kafilesi, Fırat Nehri kıyılarından Kudüs’e kadar süren yaklaşık dört ay süren uzun ve yorucu bir yolculuğun ardından kente ulaştığında, bu yolculuğa derin bir dini coşku yön vermişti. Bu nedenle geldikleri gibi en öncelikli meseleleri, yıkılmış olan eski ibadet evlerini yeniden inşa ederek Tapınak’ı tekrar ayağa kaldırmak oldu. Vali Zerubbabel’in daveti üzerine, halk büyük bir coşkuyla kutsal hazineye bağışlarını sundu. Zerubbabel, yalnızca davet etmekle kalmayıp, kişisel olarak 1.000 altın darik ve başka hediyeler vererek olağanüstü bir cömertlik örneği sergilemişti. İlk olarak, Tanrı’nın sunağını, eskiden bulunduğu yerin tam üzerine yeniden inşa edip kutsadılar. Ardından, eski tapınağın yerinde birikmiş yanmış enkaz yığınlarını temizlediler. Ve halkın büyük heyecanı ve sevinci eşliğinde, İkinci Tapınak’ın temelleri, ikinci yılın ikinci ayında (MÖ 535) atıldı. Bu büyük harekete yönelik ilgi oldukça fazlaydı, ancak bazı izleyiciler tarafından karışık duygularla karşılandı. Samarîler de bu inşa sürecine yardım etmek istediler; ancak Zerubbabel ve Yahudi ileri gelenleri, tapınağın yalnızca Yahudiler tarafından yapılması gerektiğini düşündükleri için bu iş birliğini reddettiler. Bunun hemen ardından Yahudiler hakkında kötü niyetli söylentiler yayılmaya başlandı. Ezra 4:5’e göre, Samarîler “onların amacını boşa çıkarmaya” çalıştılar ve bu amaçla Ekbatana ve Susa şehirlerine haberciler gönderdiler. Bunun sonucunda inşa çalışmaları durduruldu. Yedi yıl sonra, Yahudilerin kendi topraklarına dönmesine ve Tapınak'ı yeniden inşa etmelerine izin veren Büyük Kiros hayatını kaybetti. Yerine oğlu Kambyses geçti. Onun ölümünün ardından, tahtı yaklaşık yedi ya da sekiz ay süreyle “Sahte Smerdis” olarak bilinen bir sahtekâr ele geçirdi. Ardından, Darius kral oldu (MÖ 522). Onun hükümdarlığının ikinci yılında, peygamberler Hagay ve Zekeriya'nın samimi öğütleri ve uyarıları sayesinde tapınak inşa çalışmaları yeniden başladı ve tamamlanana dek sürdürüldü. Tapınak, sürgünden dönüşten yirmi yılı aşkın bir süre sonra, MÖ 516 baharında kutsanmaya hazır hale geldi. Adar ayının üçüncü günü, Darius'un hükümdarlığının altıncı yılında, Tapınak büyük bir halk coşkusuyla tamamlandı. Ancak artık açıkça görülüyordu ki, Yahudiler bağımsız bir halk olmaktan çıkmış, yabancı bir gücün egemenliği altına girmişlerdi. Hagay Kitabı, İkinci Tapınak'ın görkeminin birincisinden daha büyük olacağına dair bir kehanet içerir.Tapınak MÖ 516 yılında kutsanmış olabilir; ancak inşa ve genişletme çalışmalarının MÖ 500 yılına kadar devam etmiş olması da mümkündür.
Roma-Yahudi Savaşları ve Tapınağın Yok Edilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahudi-Roma savaşları, Yahudi tarihinde dönüm noktası olan ve MS 66 yılında başlayan, Roma İmparatorluğu ile Yahudi halkı arasında geçen büyük bir çatışmaydı. MS 66 yılında, Yahudi nüfusu, Yahuda bölgesinde Roma İmparatorluğu'na karşı bir isyan başlattı. Dört yıl sonra, İbrani takvimine göre Tişa Beav tarihinde, yani 4 Ağustos 70 veya 30 Ağustos 70'te, Titus komutasındaki Roma lejyonları Kudüs'ü yeniden ele geçirip büyük ölçüde tahrip etti ve Herod'un Tapınağı'nı yıktı. Josephus, Roma İmparatorluğu'nun savunucusu olmasına rağmen, Tapınağın yakılmasının, Titus'un korumasını emretmesine rağmen, bir Roma askerinin ani ve kontrolsüz hareketi olduğunu iddia eder. Öte yandan, daha sonraki Hristiyan kaynakları (Tacitus'a dayandırılan) Titus'un Tapınağın yıkımını bizzat onayladığını ileri sürer; bu görüş günümüz modern akademisyenleri arasında daha fazla kabul görmekle birlikte, tartışma halen sürmektedir.
Tarihsel kaynaklar, yalnızca Yahudi Tapınağı'nın değil, Kudüs'ün Alt Şehri'nin tamamının da yok edildiğini belirtir. Buna rağmen, Josephus'a göre Titus, şehrin gücünün bir anıtı olarak bazı kuleleri (örneğin, günümüzde yanlışlıkla Davut Kulesi olarak adlandırılan Phasael Kulesi) tamamen yıkmamıştır. Midraş Rabba (Eikha Rabba 1:32) ise, Rabban Yohanan ben Zakkai'nin Roma kuşatması sırasında, Vespasian'dan şehrin batıdaki kapılarının (İbranice: פילי מערבאה) – Lydda (Lod)'ya açılan kapılar – korunmasını istediğini anlatır. Şehir ele geçirildiğinde, Roma ordusuyla savaşan Arap müttefikleri, bu batı duvarını da yıkımdan korumuştur. Yahudiler, yıkılmış Kudüs'te yaşamaya devam etmiş olsa da, İmparator Hadrian, şehirde yeni bir Roma kolonisi olan Aelia Capitolina'yı kurmuştur. Bar Kohba ayaklanması'nın 135 yılında sona ermesiyle birlikte, birçok Yahudi topluluğu katledilmiş ve Yahudilerin Kudüs'e girişi yasaklanmıştır. Roma dini uygulamaları için, Herod Tapınağı'nın eski yerine bir Roma tapınağı inşa edilmiştir.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Understanding Second Temple and Rabbinic Judaism 24 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., KTAV Publishing House, Lawrence H. Schiffman, page 48–49
- ^ Ezra 6:15,16
- ^ Based on regnal years of Darius I, brought down in Richard Parker & Waldo Dubberstein's Babylonian Chronology, 626 B.C.–A.D. 75, Brown University Press: Providence 1956, p. 30. However, Jewish tradition holds that the Second Temple stood for only 420 years, i.e. from 352 BCE – 68 CE. See: Hadad, David (2005). Sefer Maʻaśe avot (İbranice) (4 bas.). Beer Sheba: Kodesh Books. s. 364. OCLC 74311775. (with endorsements by Rabbi Ovadia Yosef, Rabbi Shlomo Amar, and Rabbi Yona Metzger); Sar-Shalom, Rahamim (1984). She'harim La'Luah Ha'ivry (Gates to the Hebrew Calendar) (İbranice). Tel-Aviv. s. 161 (Comparative chronological dates). OCLC 854906532.; Maimonides (1974). Sefer Mishneh Torah - HaYad Ha-Chazakah (Maimonides' Code of Jewish Law) (İbranice). 4. Kudüs: Pe'er HaTorah. ss. 184-185 [92b-93a] (Hil. Shmitta ve-yovel 10:2-4). OCLC 122758200.
According to this calculation, this year which is one-thousand, one-hundred and seven years following the destruction, which year in the Seleucid era counting is [today] the 1,487th year (corresponding with Tishri 1175–Elul 1176 CE), being the year 4,936 anno mundi, it is a Seventh Year [of the seven-year cycle], and it is the 21st year of the Jubilee" (END QUOTE). = the destruction occurring in the lunar month of Av, two months preceding the New Year of 3,829 anno mundi.
- ^ "TEMPLE OF HEROD - JewishEncyclopedia.com". jewishencyclopedia.com. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2025.
- ^ Yahudi-Roma savaşları, 18 Kasım 202414 Haziran 2025
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Grabbe, Lester. 2008. A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period. 2 vols. New York: T&T Clark.
- Nickelsburg, George. 2005. Jewish Literature between the Bible and the Mishnah: A Historical and Literary Introduction. 2nd ed. Minneapolis: Fortress.
- Schiffman, Lawrence, ed. 1998. Texts and Traditions: A Source Reader for the Study of Second Temple and Rabbinic Judaism. Hoboken, NJ: KTAV.
- Stone, Michael, ed. 1984. The Literature of the Jewish People in the Period of the Second Temple and the Talmud. 2 vols. Philadelphia: Fortress.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- İkinci Tapınak ve Talmudik Dönemi 24 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yahudi Tarihi Kaynak Merkezi, Dinur Yahudi Tarihi Araştırma Merkezi Projesi, Kudüs İbrani Üniversitesi
- Yahudi Ansiklopedisi : Hirodes Tapınağı 16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yahudi Ansiklopedisi : Tapınak, İkinci 8 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 4 Enoch: İkinci Tapınak Yahudiliğinin Çevrimiçi Ansiklopedisi 26 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- İkinci Kudüs Tapınağı 8 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (3d modelin albümünü oluşturur) / Zonerama fotoğraf galerisi
- Kudüs Videoları Kudüs'teki Güney ve Batı Duvarları – Tapınak Dağı
- Tapınak Dağı Fotoğrafları Tapınak Dağı fotoğrafları, herhangi bir gayrimüslim için yasak olan, Dağın altındaki siteler dahil
- PBS Frontline : Tapınak Kültürü 27 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tapınağın bir modelinin resim galerisi 24 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
