Zararsız geçiş

Zararsız geçiş veya zararsız geçiş hakkı; yabancı bandıralı bir geminin, başka bir ülkenin karasularından geçişini düzenleyen bir deniz hukuku kavramıdır. Her ülke bu hakka sahip olmakla birlikte, hukukun emrettiği ve ev sahibi ülke tarafından belirlenen kurallara da uymak zorundadır.

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi

Zararsız geçişi ihlal eden durumlar

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin 19. maddesi uyarınca; zararsız geçiş hakkı şu şekilde tanımlanmıştır:

1. Yabancı gemilerin geçişleri; egemen (sahildar) devletin barışına, düzenine veya güvenliğine zarar vermediği müddetçe zararsızdır.
2. Yabancı bir gemi, eğer başka bir ülkenin karasuları içerisinde aşağıdaki eylemlerden herhangi birini gerçekleştirirse, egemen devlete zarar vermiş sayılır.
   • Herhangi bir silahla deneme veya ateşleme yapılması;
   • Egemen devletin savunmasına veya güvenliğine zarar verecek şekilde bilgi toplanması;
   • Egemen devletin savunmasına veya güvenliğine zarar vermeyi amaçlayan propagandaların yapılması;
   • Her türlü uçağın uçurulması, güverteye indirilmesi veya gemiye alınması;
   • Her türlü askeri teçhizatın uçurulması, güverteye indirilmesi veya gemiye alınması;
   • Egemen devletin gümrük, maliye, sağlık veya göç konularındaki kanun ve kurallarına aykırı bir şekilde gemiye mal, para veya şahıs alınması veya gemiden çıkartılması;
   • Kasıtlı olarak çevreye zarar verilmesi ve kirletilmesi;
   • İzinsiz balık avlama faaliyetlerinde bulunulması;
   • İzinsiz araştırma veya ölçüm yapılması;
   • Egemen devletin herhangi bir haberleşme sisteminin veya diğer herhangi bir deniz teçhizat veya tesisinin işleyişini engelleyecek her türlü faaliyette bulunulması;
   • Geçişle doğrudan ilgisi bulunmayan diğer her çeşit faaliyette bulunulması.

Egemen devletin yetkileri

Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'nin 21. maddesi uyarınca; kıyı devletinin zararsız geçiş hakkı konusundaki yetkileri şu şekilde tanımlanmıştır:

1. Egemen devlet, sözleşme hükümlerine ve uluslararası hukukun diğer kurallarına uygun olmak şartıyla, kendi karasularından zararsız geçişe ilişkin olarak aşağıdaki hususlarda kanun yapma, kural koyma ve yetkilerini uygulama hakkına sahiptir:
   • Deniz trafiğinin düzenlenmesi ve güvenliğin sağlanması;
   • Deniz trafik sistemlerinin, teçhizatların ve tesislerinin korunması;
   • Denizaltı kablolarının ve petrol borularının korunması;
   • Denizin canlı kaynaklarının muhafaza edilmesi;
   • Balıkçılığa ilişkin kanun ve kurallara aykırı davranışların önlenmesi;
   • Çevrenin muhafazası ve kirliliğin önlenmesi, azaltılması ve kontrol altına alınması;
   • Denize ilişkin bilimsel araştırmalar ve hidrografik ölçümler yapılması;
   • Gümrük, maliye, sağlık veya göç konularındaki kanun ve kurallara aykırı davranışların önlenmesi.

Ayrıca bakınız

• Korfu Boğazı Olayı

Dış bağlantılar

• Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi16 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.