Yumurtalık, Adana
| Yumurtalık | |
|---|---|
_Beach.jpg) | |
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Adana |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Asalet Karabulut[1] |
| • Belediye başkanı | Erdinç Altıok (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 553 km² |
| Rakım | 20 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 18.587 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 01680 |
| İl alan kodu | 0322 |
| İl plaka kodu | 01 |
Resmî site www.yumurtalik.bel.tr | |
Yumurtalık, Adana ilinin bir ilçesidir. Eski adı Ayas olup, Türkçeleştirmek adına ismi Yumurtalık'a çevrilmiştir. Eski isimleri arasında Aegeae, Ayas, Lyeys ve Laiazzo yer alır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçenin eski adı Ayas'tır. 1959 yılına kadar Ceyhan'a bağlı bir bucak olan Ayas bu tarihte ilçe olmuştur. İlçenin tarihi Orta Çağa kadar uzanır.
Limanın tarihi, en az MÖ 2000'e kadar uzanmaktadır. Zeytinbeli Höyük höyüğünde MÖ 17. yüzyıla ait Hitit çömlekleri bulunmuştur.
Bu Kilikya liman kenti, günümüzde İskenderun Körfezi olan İssus Körfezi üzerinde yer almaktadır. Pausanias tarafından Aegeae (Grekçe: Αἰγέαι, Aigéai)[4] adıyla anılmıştır ve bu ad, sikkelerinde de görülmektedir.[5] Strabon zamanında limanı olan küçük bir şehirdi.[6][7]
Tacitus, Ermenistan Krallığı ile Roma arasında bir yanda, İberya ve Partya'nın diğer yanda olduğu savaş hakkındaki anlatımında Aegeae'den bahseder.[8] Orada Roma dönemine ait bir yazıt bulunmuştur ve Roma egemenliği altında bir öneme sahipti. Kilikya eyaletinin bir parçası olarak organize edilmişti. Tyanalı Apollonius (yaklaşık MS 15 – yaklaşık MS 100), şehir kültürel zirvesindeyken ilk çalışmalarını Aegeae'de yaptı.
Erken bir tarihte Hristiyanlaştırıldı ve artık bir yerleşim piskoposluğu olmamasına rağmen, Aegeae adı altında Roma Katolik Kilisesi'nin bir unvan piskoposluğu olarak kalmıştır.[9] Azizler Cosmas ve Damian'ın, Aegeae'de hekimlik yapan, hizmetleri için ödeme kabul etmeyen ve sonunda Diocletian döneminde şehit olan ikiz kardeşler olduğu Hristiyan hagiografisinde bahsedilmektedir.[10]
Orta Çağ'da, özellikle 13. yüzyılda, Aegeae, Ermeni Kilikya Krallığı'nın önemli bir Akdeniz limanı haline geldi. Yerel olarak Ayas (Ermenice: Այաս)[11] olarak biliniyordu ve bu ad Venedikçe ve diğer Avrupa dillerinde Aiazzo veya (belirli bir makaleyi dahil ederek) Laiazzo oldu. Akka'nın düşüşü[12] ve Tarsus limanının dolması - Ayas'ın doğuya doğru iyi yollarının avantajıyla birlikte - şehrin Yüksek Orta Çağ boyunca Batı ile Doğu arasındaki ticaretin başlıca merkezi haline gelmesine yol açtı.[13] Ermeni kralları, çeşitli İtalyan şehir devletlerine çeşitli ticaret imtiyazları tanıyan çok sayıda antlaşma müzakere edildi.[14] 1266 ile 1322 yılları arasında bölgedeki Memlükler ve Türkmenler tarafından yapılan akınlar, ticari faaliyetlerde yalnızca küçük aksamalara neden oldu. Marco Polo, Çin'e yolculuğuna başlamak için 1271'de buraya çıktı ve onu "iyi ticaret için iyi bir şehir" olarak tanımladığı, "iç kısımlardan tüm baharatların, ipeğin, altının ve yünün bu kasabaya taşındığını" eklediği bildirildi.[15] Ceneviz Cumhuriyeti donanmasının Venedik Cumhuriyeti donanmasını yendiği 1294'teki Laiazzo Savaşı'nın, Marco Polo'nun daha sonra Cenevizliler tarafından esir alındığı savaş olduğu düşünülmektedir.[16][17] Şehir içinde, diğer İtalyan deniz cumhuriyetlerinden biri olan Pisa'ya ait bir mahalle ve ticaret merkezi de kuruldu.[11]
Şehir, Memlükler tarafından giderek daha fazla baskı altına alındı ve 1347'de kesin olarak onların eline geçti. Doğu ile Avrupa ticaret yolları Akdeniz'den uzaklaştığında, şehir ve limanı önemini kaybetti.[11] Daha sonra, Anadolu beyliklerinden Ramazanoğulları Beyliği tarafından yönetildi.
Yumurtalık (Osmanlıca: يمورطالق "Yumurta gibi" anlamına gelir), 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'na katıldı ve ardından 20. yüzyılda Türkiye Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu.
1974 yılında, oyuncu ve film yönetmeni Yılmaz Güney, Yumurtalık'ta bir hakiminin ölümüyle sonuçlanan silahlı saldırı olayından sonra Yumurtalık'ta tutuklandı.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Adana merkezine 80 km, komşu Ceyhan'a 30 km mesafededir. Yumurtalık ilçesinin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 18 metredir.[18] 24 mahallesi vardır. Yumurtalık'ın Marko Polo İskelesi, Kız Kalesi, Lagun Gölleri ve Milli Parkı, Ayas Antik Kenti gibi gezilebilecek noktaları bulunmaktadır.[19]
İlçenin yüzölçümü 447 km²dir.[20]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1960[21] | 16.160 | 1.392 | 14.768 |
| 1965[22] | 18.069 | 1.774 | 16.295 |
| 1970[23] | 17.874 | 2.137 | 15.737 |
| 1975[24] | 18.194 | 2.442 | 15.752 |
| 1980[25] | 19.701 | 2.444 | 17.257 |
| 1985[26] | 20.345 | 3.835 | 16.510 |
| 1990[27] | 20.957 | 3.583 | 17.374 |
| 2000[28] | 22.575 | 4.745 | 17.830 |
| 2007[29] | 19.155 | 4.840 | 14.315 |
| 2008[30] | 19.625 | 5.296 | 14.329 |
| 2009[31] | 19.239 | 5.220 | 14.019 |
| 2010[32] | 18.660 | 5.129 | 13.531 |
| 2011[33] | 18.266 | 5.046 | 13.220 |
| 2012[34] | 17.929 | 5.110 | 12.819 |
| 2013[35] | 18.463 | 18.463 | veri yok |
| 2014[36] | 18.457 | 18.457 | veri yok |
| 2015[37] | 18.106 | 18.106 | veri yok |
| 2016[37] | 17.651 | 17.651 | veri yok |
| 2017[37] | 17.211 | 17.211 | veri yok |
| 2018[37] | 18.587 | 18.587 | veri yok |
| 2019[37] | 18.026 | 18.026 | veri yok |
| 2020[37] | 18.203 | 18.203 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Mahalleler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yumurtalık'ın 24 mahallesinin 6'sı merkezde bulunmaktadır. Merkez mahallelerinde 5.236 kişi (%30,4) yaşamaktadır. En uzak mahallesi ise 34,4 km uzaklıktaki Yeşilköy'dür. Merkez mahalleleri dışında nüfusu en fazla olan mahalle, 1.669 kişi ile Kuzupınarı'dır. Yumurtalık'ın nüfusu 2017 yılında %2,49 azalmıştır.
Yumurtalık ilçesinin mahallelerinin ilçeye uzaklığı, rakımı ve nüfusu
| Sıra | Mahalle | Km* | Rakım | Nüfus | |||
| 2016[38] | 2017[39] | 2018 | 2019 | ||||
| 1 | Akdeniz Mah. | 0,3 | 1.393 | 1.379 | |||
| 2 | Akyuva Mah. | 2,6 | 392 | 327 | |||
| 3 | Ayaş Mah. | 0,0 | 724 | 701 | |||
| 4 | Devrişiye Mah. | 2,0 | 810 | 830 | |||
| 5 | Kemalpaşa Mah. | 1,8 | 1.206 | 1.207 | |||
| 6 | Ören Mah. | 0,6 | 758 | 792 | |||
| Yumurtalık (merkez) | 9 | 5.283 | 5.236 | ||||
| 7 | Asmalı Mah. | 28,8 | 22 | 988 | 991 | ||
| 8 | Ayvalık Mah. | 10,7 | 46 | 435 | 424 | ||
| 9 | Demirtaş Mah. | 6,9 | 46 | 641 | 628 | ||
| 10 | Deveciuşağı Mah. | 17,2 | 12 | 657 | 616 | ||
| 11 | Gölovası Mah. | 19,9 | 51 | 786 | 733 | ||
| 12 | Hamzalı Mah. | 15,9 | 30 | 338 | 305 | ||
| 13 | Haylazlı Mah. | 13,4 | 28 | 363 | 347 | ||
| 14 | Kaldırım Mah. | 29,2 | 14 | 1.282 | 1.204 | ||
| 15 | Kalemli Mah. | 4,1 | 32 | 191 | 177 | ||
| 16 | Kesmeburun Mah. | 32,3 | 15 | 68 | 66 | ||
| 17 | Kırmızıdam Mah. | 32,9 | 12 | 224 | 216 | ||
| 18 | Kuzupınarı Mah. | 24,8 | 22 | 1.682 | 1.669 | ||
| 19 | Narlıören Mah. | 14,1 | 57 | 324 | 336 | ||
| 20 | Sugözü Mah. | 16,3 | 65 | 782 | 745 | ||
| 21 | Yeniköy Mah. | 6,3 | 70 | 352 | 332 | ||
| 22 | Yeşilköy Mah. | 34,4 | 9 | 1.581 | 1.573 | ||
| 23 | Yumurtalık Mah. | 7,1 | 6 | 194 | 178 | ||
| 24 | Zeytinbeli Mah. | 12,8 | 75 | 1.480 | 1.435 | ||
| Yumurtalık (kırsal) | 12.368 | 11.975 | |||||
| Yumurtalık (ilçe) | 17.651 | 17.211 | |||||
* Km, Ayaş Mahallesi'nde bulunan kaymakamlığa olan uzaklıktır.
Tarihi yerler
[değiştir | kaynağı değiştir]Önemli günler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dertli Kazım Halk Ozanları Şenliği, Yer: Gölovası köyü, Tarihi: 1 Ekim, Başladığı ilk tarih: 1985
- Zeytinbeli Kültür ve Sanat Şenliği, Yer: Zeytinbeli kasabası, Tarihi: Ağustosun ilk cumartesisi, Başladığı ilk tarih: 2001
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Kız Kalesinden bir görünüm. -
Kız Kalesinden bir görünüm.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ "Täuber, Hans (Vienna). "Aegeae." Brill's New Pauly. Antiquity volumes edited by: Hubert Cancik and Helmuth Schneider. Brill Online, 2 Ekim 2014". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "Pausanias, Description of Greece, v.21.11". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Andrew Burnett, Michael Amandry, Pere Pau Ripollès, Ian Carradice, Roman Provincial Coinage, Supplement 2 (2006), Nos. 4030–4046
- ^ Strabon. Geographica. p. 676. Sayfa numaraları Isaac Casaubon'un baskısına aittir.
- ^ Lucan 3.227.
- ^ Tacitus. Annals. Vol. 13.8.
- ^ "Aegeae (Titular See) [Catholic-Hierarchy]". 26 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Sts. Cosmas and Damian". www.newadvent.org. 27 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ a b c Eser, Erdal. "FROM THE ROMAN SETTLEMENT OF AIGAI TO AYAS". Hrcak.srce.hr. 18 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Şubat 2025 – www.academia.edu vasıtasıyla.
- ^ Hild and Hellenkemper, Friedrich and Hansgerd (1990). Tabula Imperii Byzantini (Bd. 5 Kilikien und Isaurien bas.). Viyana: Verlag der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften. s. 141.
- ^ Hild, Friedrich (1977). Das byzantinische Strassensystem in Kappadokien. Viyana: Verlag der Osterreichischen Akademie der Wissenschaften. ss. 32, 51-59, 125-129, 96-100, 125.
- ^ Edwards, Robert W. (1987). The Fortifications of Armenian Cilicia: Dumbarton Oaks Studies XXIII. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University. ss. 77-83, esp. note 4, 281, pls.25a-29b, 290a, 291a. ISBN 0-88402-163-7.
- ^ "Ayaş Antique Theatre in Turkey's south raises curtains after 2,000 years". Hürriyet Daily News. 15 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025.
- ^ Quarterly Review 20 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., vols. 125–126, Leonard Scott Publishing Company, NY (1868)
- ^ Olschki, Leonardo (8 Haziran 1960). "Marco Polo's Asia: An Introduction to His "Description of the World" Called "Il Milione."". University of California Press. 20 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2025 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ "Yumurtalık Haritası Yumurtalık Nerede". www.haritatr.com. Erişim tarihi: 27 Aralık 2025.
- ^ "Yumurtalık Gezilecek Yerler - Mekancu". 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
- ^ "HGM | Harita Genel Müdürlüğü - Ulusal Haritacılık Kurumu". www.harita.gov.tr. Erişim tarihi: 3 Aralık 2025.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Yumurtalık Nüfusu - Adana". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Adana Yumurtalık Nüfusu". nufusune.com.
- ^ TÜİK 31 Ocak 2017 verileri
- ^ TÜİK 1 Şubat 2018 verileri
 | Adana ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Otorite kontrolü |
|
|---|
