Yanar Dağ
| Yanar Dağ Azerice: Yanar Dağ | |
|---|---|
 Gece Yanar Dağ manzarası | |
  Yanar Dağ | |
Koordinatlar: 40°30′6.6″K 49°53′28.51″D / 40.501833°K 49.8912528°D | |
| Ülke |  Azerbaycan |
Yanar Dağ (Azerice: Yanar Dağ, "yanan dağ" anlamına gelir), Azerbaycan'ın başkenti Bakü yakınlarındaki Hazar Denizi'ndeki Abşeron Yarımadası'ndaki ("Ateş Toprakları" olarak da bilinir) bir yamaçta sürekli olarak yanan bir doğal gaz ateşidir. Alevler, ince gözenekli bir kumtaşı tabakasından 3 metre (9.8 ft) havaya fırlar.[1][2] Yanar Dağ idari olarak Azerbaycan'ın Abşeron Rayonu'na bağlıdır.
Çamur volkanlarının aksine, Yanar Dağ'ın alevi, yeraltından sabit bir gaz sızıntısı içerdiğinden dolayı oldukça istikrarlı bir şekilde yanar. Yanar Dağ'ın alevlerinin ancak 1950'lerde bir çoban tarafından yanlışlıkla yakıldığında fark edildiği iddia edilmektedir.[3] Onu yakınlardaki Lökbatan veya Kobustan çamur volkanlarından ayıran çamur veya sıvı sızıntısının yokluğudur.
Yanar Dağ topraklarında Azerbaycan Devlet Turizm Ajansı'nın kontrolünde faaliyet gösteren 2 Mayıs 2007 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kurulan Devlet Tarih-Kültür ve Tabiat Koruma Alanı yer almaktadır. 2017-2019 yılları arasında büyük bir düzenlemeden sonra, koruma alanında Yanardağ Müzesi ve Yanardağ Dolmen Taş Sergisi açıldı.[4][5]
M.Ö. ilk milenyumda ateş, Zerdüştlüğe inanan insanlar ve doğaüstü varlıklar arasındaki bağlantı olarak rol üstlenmiştir.[6]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yanar Dağ yangını asla sönmez. Bu açık ocağın etrafındaki hava gaz kokusuyla doludur. Alevler, kumtaşı oluşumlarındaki havalandırma deliklerinden çıkar ve bir yamaç altında 10 metre genişliğinde (33 ft) bir uçurumun tabanında 10 metre (33 ft) yüksekliğe yükselir (farklı kaynaklarda farklı rakamlar belirtilmiştir).[1] Yanar Dağ, Azerbaycan Jeolojik Araştırması tarafından "1 metre (3 ft 3 inç) yüksekliğe kadar yoğun alevler, 2-4 metre yüksekliğinde (6.6-13.1 ft) ve 200 metre uzunluğunda (660 ft) tektonik uçurum tabanı boyunca 15 metre (49 ft) kadar ulaşır."[7] Yüzey alevleri, alttaki topraklardan gelen sabit gaz çıkışından kaynaklanır.[8][9][10]
Yanar Dağ alevi yakınlarındaki derelerin yüzeyi bile kibritle tutuşturulabilir. Genellikle sakin görünen bu dereler Yanar Bulak olarak bilinir: "yanan dereler." Vilasçay Nehri civarında, yerel halkın şifalı banyolar olarak tanımladığı birkaç pınar bulunmaktadır.[1][11]
Alexandre Dumas, bölgeye yaptığı ziyaretlerden birinde, etrafına Zerdüşt ateş tapınaklarından birinin inşa edildiği, içinde bölgede gördüğü ateşlere benzer bir yangını anlattı. Bugün dünyada sadece bir avuç ateş dağı bulunur ve bunların çoğu Azerbaycan'da bulunuyor. Abşeron Yarımadası'nın altındaki büyük miktarda doğal gaz bulunması nedeniyle, doğal alevler antik çağ boyunca orada yanmış ve Marco Polo gibi tarihi yazarlar tarafından rapor edilmiştir.[1][11]
Çamur volkanlarının çoğu Bakü-Şamahı yolunun dışında, şehre yaklaşık 40 kilometre (25 mi) mesafede yer almaktadır.[12][13]
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yanar Dağ alevleri için tahmini sebep, yeryüzünün altından çıkan hidrokarbon gazlarının bunan neden olmasıdır. Yanar Dağ dışında, böyle bir alevin görüldüğü en ünlü yer Büyük Kafkasya'da, Bakü yakınlarındaki Ateş Tapınağı'dır. Ayrıca bu tür alevlerin "termal metamorfizma" nedeni ile oluşabileceği sonucuna da varıldı.[14][15]
Yanar Dağ'ın alevleri gibi, Bakü Ateşgahı'nın alevleri dedoğal gazın gözenekli tabakalardan sızmasının bir tezahürü idi, ancak Ateşgah'taki doğal akış bir süre önce durdu ve şu anda orada görülen alevler turistik etki için ana gaz şebekesinden beslendi - Yanar Dağ'daki alevler hala tamamen doğaldır.[9]
Azerbaycan Jeoloji Araştırması bilim insanları ve jeologları tarafından yapılan bir araştırmaya göre, Yanar Dağ'dan alınan dört numunenin analizi, maksimum akı alanının, alevlerin yayıldığı alan olan fay uçurumunun üst tarafında yer aldığını ortaya koydu. Kaydedilen mikro sayfa değeri, çalışma alanının üst kısmında alevden yaklaşık 30 metre (~ 100 ft) uzaklıkta 103 mg m−2 d−1 aralığındadır. Gazdan arındırma alanının ölçülen alandan daha büyük olması ve mikro sayfanın fay bölgesi boyunca yaygın olması çok muhtemeldir. Bu fay eğrisi, Abşeron Yarımadası'ndaki devasa Balahanı-Fatmai yapısının bir parçası olarak anlaşılmaktadır.[7]
Yanardağ Devlet Tarihi, Kültürel ve Tabiatı Koruma Alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Abşeron Rayonu'na bağlı Memmedli köyünde, bu anıtın korunması ve bu alanda turizmin geliştirilmesi amacıyla 2 Mayıs 2007 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Yanardağ Devlet Tarih-Kültür ve Tabiat Koruma Alanı kurulmuştur. Koruma alanı, Azerbaycan Devlet Turizm Ajansı'nın kontrolü altında faaliyet göstermektedir. 2017-2019 yılları arasında büyük bir çalışmadan sonra, koruma alanı topraklarında Yanardağ Müzesi ve Yanardağ Dolmen Taş Sergisi açıldı. 64,55 hektarlık bir alanı kaplayan koruma alanı, 3 bölümlü bir müze, 500 kişilik açık hava konserleri için bir amfitiyatro, yerel halk tarafından kullanılan antik taş ve işçilik parçalarının sergilendiği farklı sergilerin yanı sıra mezar taşları, antik kurganlar, 2 mezarlık tarihi mezar içermektedir.[4][5][16]
-
Yanardağ Devlet Tarihi, Kültürel ve Tabiatı Koruma Alanı -
Yanardağ Rezervi -
Yanardağ Cromlech Taş Sergisi
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d The new great game: blood and oil in Central Asia. Atlantic Monthly Press. 2003. s. 15. ISBN 0-87113-906-5. Erişim tarihi: 21 Kasım 2010.
- ^ "Mud Volcanoes: Land of fire". Azerbaijan International. 27 Ekim 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ "Azerbaijan with Georgia". 7 Kasım 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2020.
- ^ a b "Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - XƏBƏRLƏR » Tədbirlər". president.az (Azerice). 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2019.
- ^ a b "Decree on the establishment of Yanardag State Historical-Cultural and Natural Reserve". www.e-qanun.az. 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2019.
- ^ "The fire that's been burning for 4,000 years". CNN Travel (İngilizce). 31 Ekim 2018. 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2019.
- ^ a b Etiope (Şubat 2004). "Methane emission from mud volcanoes in eastern Azerbaijan". Geology. 32 (6): 465-468. doi:10.1130/G20320.1.
- ^ Methane and Climate Change. Earthscan. 2010. ss. 44-46. ISBN 978-1-84407-823-3. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ a b "Eternal flame: How Azerbaijan became the 'Land of Fire'". CNN Travel (İngilizce). 31 Ekim 2018. 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ "Țara în care există un foc aprins de acum 4.000 de ani. "Arde și când plouă sau ninge". VIDEO". Stirileprotv.ro. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ a b "Sea, mountains and Masalli". Region Plus. 20 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ "Yanardag fire mountain" (PDF). Tisa.az. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Kasım 2010.
- ^ "Heydar Aliyev International Airport". World 66. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2010.
- ^ Geology of coal fires: case studies from around the world. Geological Society of America. 2007. s. 179. ISBN 978-0-8137-4118-5. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ "Azerbaijan: Countries". Lycos Home. 7 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
- ^ "About Yanardag". yanardag.az. 3 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.