William James Sidis
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
William James Sidis | |
|---|---|
 William James Sidis Harvard Mezuniyet Fotoğrafı (1914) | |
| Doğum | 1 Nisan 1898 Manhattan, New York, Birleşik Devletler |
| Ölüm | 17 Temmuz 1944 (46 yaşında) Boston, Massachusetts, Birleşik Devletler |
| Milliyet | Yahudi[1] |
| Diğer ad(lar)ı |
|
| Vatandaşlık |  ABD |
| Mezun olduğu okul(lar) | Harvard Üniversitesi Rice Üniversitesi |
| Meslek | |
| Etkin yıllar | 20. yüzyıl (ilk yarısı) |
| Tanınma nedeni | İnsanlık tarihinin en zekisi, 1917 Süper Matematik dehası |
| Önemli eser(ler) |
|
| Din | Yahudi/Yahizm[a] |
| Ebeveyn(ler) | Boris Sidis Sarah Mandelbaum |
William James Sidis (1 Nisan 1898 – 17 Temmuz 1944), olağanüstü matematik ve dil becerilerine sahip, 290–300 IQ[3] ortalaması ile tüm zamanların en zeki insanı olarak kayıtlara geçmiş Amerikalı bir matematikçidir.[4][5]
Dünya kamuoyunun dikkatini ilk defa 1920'de yayımladığı karanlık madde, entropi ve yaşamın kökenini termodinamik bağlamda ele aldığı Animate & Inanimate isimli kitabı ile çekti. William, oğlunun birçok konuda becerikli bir entelektüel olmasını isteyen babası psikolog Boris Sidis tarafından yetiştirildi. 11 yaşında Harvard'a girdi ve birçok profesöre ders verdi.[6]
Zeki bir çocuk olarak doğan William'ın henüz sekiz yaşında iken ana dili olan İngilizce haricinde İbranice, Latince, Yunanca, Fransızca, Almanca, Osmanlı Türkçesi ve Rusça dillerini ileri düzeyde konuşabildiği düşünülmektedir. Hayatı boyunca toplamda 25 dil öğrendiği iddia edildi hatta Windergood isminde bir dil oluşturduğu söylenir.[7]
Bazı insanlar William'ın zekâsına inanmadı. Ancak dönemin New York Times dergisinde yayımlanan William'ın dehâsı hakkında köşe yazıları ve yine aynı dönemin Norbert Wiener, Daniel Frost Comstock ve William James gibi başarılı profesörlerin tanıklıkları, William'ın olağanüstü bir zekâya sahip olduğunun ispatı niteliğindedir.[8][9]
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ebeveynleri ve yetiştirilmesi (1898–1908)
[değiştir | kaynağı değiştir]William James Sidis, 1 Nisan 1898'de New York'ta, Rus İmparatorluğu'ndan göçen Yahudi[1] çiftin tek oğlu olarak dünyaya geldi. Babası Boris Sidis, 1887'de Rusya'da pogrom ve Yahudilere yönelik yapılan zulümden kaçmak için, o dönemlerde Yahudiler'in ülkesine gelmesi için en çok teşvik eden ülke olan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmişti.[10]:2-4 Annesi Sarah Mandelbaum da, 1880'lerin sonlarında ailesi ile birlikte, aynı şekilde pogrom ve Yahudilere yapılan zulümden kaçmıştı.[10]:7 Daha sonra Sarah, 1897'de Boston Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun oldu.[11]
Boris oğlu William'a, meslektaşı ve sevdiği filozoflardan olan William James'in ismini verdi. Boris, anormal psikolojide öncü çalışmalar yapan çok sayıda kitap ve makale yayımlamış bir psikiyatr idi.
Sidis'in ebeveynleri, çocuklarının, erken gelişmiş ve korkusuz bir bilgi sevgisini beslediğine inanıyordu.[10]:281 Sidis, The New York Times'ı 18 aylık iken okuyabiliyordu.[10]:23[12] Sekiz yaşına geldiğinde ise İngilizce hariç İbranice, Latince, Yunanca, Fransızca, Almanca, Osmanlı Türkçesi ve Rusçayı ileri düzeyde okuyup, konuşabiliyordu.[7]
Harvard Üniversitesi ve yüksekokul hayatı (1909–1915)
[değiştir | kaynağı değiştir]Üniversite daha önce babasının onu çocuk olduğu için 9 yaşında kaydettirmesine izin vermemiş olsa da, Sidis 1909'da Harvard Üniversitesi'ne kaydolan en genç kişi olarak rekor kırdı. 1910'un başlarında, Sidis'in yüksek matematikteki ustalığı, Harvard Matematik Kulübü'ne ülke çapında dikkat çeken dört boyutlu bedenler üzerine ders verecek kadardı.[13][14] O zamanlar Harvard'a katılan ve Sidis'i tanıyan, önemli çocuk dâhisi, sibernetik öncüsü Norbert Wiener, daha sonra Ex-Prodigy adlı kitabında şunları söyledi: "Konuşma, herhangi bir yaştaki birinci veya ikinci sınıf yüksek lisans öğrencisine itibar kazandırırdı ... konuşma, çok zeki bir çocuğun yardımsız çabalarının zaferini temsil ediyordu."[15] MIT fizik profesörü Daniel F. Comstock Sidis hakkındaki sözleri de övgülerle doluydu: "Karl Friedrich Gauss, Sidis'in benzediği tüm dâhiler arasında tarihteki tek örnek. Genç Sidis'in harika bir astronomik matematikçi olacağını tahmin edin. Yeni teoriler geliştirecek ve astronomik fenomenleri hesaplamanın yeni yollarını icat edecek. Onun büyük bir matematikçi olacağına inanıyorum, gelecekte bu bilimde lider olacak."[10] 1910'da tam zamanlı bir ders yükü ve 18 Haziran 1914'te 16 yaşında "Bachelor of Arts" derecesini, Cum laude (Amerika Birleşik Devletleri'nde üç düzeyde onay mevcuttur. Cum laude, alınabilecek üçüncü en yüksek onurdur. "övgüyle" Fransızcaya da “ayrıcalıklı” olarak çevrilebilir olan ünvan) kazanmıştır.[16]
Mezun olduktan kısa bir süre sonra gazetecilere mükemmel bir yaşam sürmek istediğini söyledi ki bu onun için inzivaya çekilmek istediği anlamına geliyordu. Boston Herald'dan bir muhabire röportaj verdi. Gazete, Sidis'in kadınların kendisine hitap etmediğini söylediği için bekar kalma ve asla evlenmeme yemini ettiğini belirtti. Daha sonra ondan bir yaş büyük olan Martha Foley'e karşı güçlü bir sevgi geliştirdi. Daha sonra Harvard Sanat ve Bilim Enstitüsü'ne kaydoldu.
The Prodigy: a Biography of William James Sidis kitabına göre Sidis, ölmeden önce Milletler Cemiyeti'nde kısa bir süre görev yaptı, çünkü ABD başkanı Woodrow Wilson I. Dünya Savaşı'nda birlikleri geri çekmeyecekti. Sidis orada, pasifizm hakkında açık konuşmalar yapmıştı.
Politika ve tutuklanması (1919–1922)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sidis, hukuk fakültesinden ayrıldıktan kısa bir süre sonra 1919'da Baston'da şiddete dönüşen sosyalist bir 1 Mayıs geçit törenine katılmaktan tutuklandı. Roxbury Belediye Mahkemesi Yargıcı Albert F. Hayden tarafından 1918 tarihli Tahrik Yasası uyarınca 18 ay hapis cezasına çarptırıldı. Sidis'in tutuklanması, Harvard'dan erken yaşta mezuniyetinin önemli statü kazanması sayesinde gazetelerde belirgin bir şekilde yer aldı.
Duruşma sırasında Sidis, Birinci Dünya Savaşı askerlerine vicdani retçi olduğunu, sosyalist olduğunu ve "Hristiyanların büyük patronu" gibi bir tanrıya inanmadığını belirtti.[17][18] Daha sonra bireysel haklara ve "Amerikan sosyal devamlılığına" dayanan kendi özgürlükçü felsefesini geliştirdi.[19][20] Babası, temyiz başvurusu duruşmaya gelmeden önce Sidis'i hapishaneden uzak tutması için bölge savcısı ile anlaştı; onun yerine ailesi onu bir yıl boyunca New Hampshire'daki sanatoryumlarında tuttu. Onu bir yıl daha geçirdiği Kaliforniya'ya götürdüler.[21] Sanatoryumdayken, ailesi onu "ıslah etmeye" çalıştı ve onu bir akıl hastanesine transfer etmekle tehdit etti.
Daha sonraki yaşamı (1921–1944)
[değiştir | kaynağı değiştir]Sidis, 1921'de Doğu Sahili'ne döndükten sonra, bağımsız ve özel bir hayat yaşamaya kararlıydı. Sadece oldukça basit görevlerde çalıştı. New York'ta çalıştı ve ailesinden uzaklaştı. Massachusetts'e dönmesi yasal olarak aklanmadan önce yıllar aldı ve yıllarca tutuklanma riskinden endişe duyuyordu. Takıntılı bir şekilde tramvay transferleri topladı, kendi yayınladığı süreli yayınlar yazdı ve ilgilenen arkadaşlarının küçük çevrelerine Amerikan tarihi versiyonunu öğretti.
Sidis, 1933'te New York'ta bir kamu hizmeti sınavını geçti, ancak 254 gibi düşük bir sıralama elde etti. Sidis özel bir mektupta bunun "pek cesaret verici" olmadığını yazdı. 1935'te Amerika yerlilerinin Amerikan demokrasisine katkılarının izini süren "The Tribes and the States" adında yayınlanmamış bir el yazması yazdı.[22] 1944'te Boston'da 46 yaşında beyin kanamasından hayatını kaybetti.[23] Babası da 1923'te 56 yaşındayken aynı hastalıktan ölmüştü.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "A Genius Among Us: The Sad Story of William J. Sidis". Today I Found Out (İngilizce). 6 Aralık 2013. 25 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2016.
- ^ "The Logics – Was William James Sidis the Smartest Man on Earth". Thelogics.org. 20 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2014.
- ^ Zehrer, Klaus Cäsar (2017). Das Genie (Almanca). Zürich: Diogenes Verlag. ISBN 978-3-257-06998-3.
- ^ Manley, Jared L.; (James Thurber) (14 Ağustos 1937). "Where Are They Now? April Fool!". The New Yorker. ss. 22-26. 2 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2020 – sidis.net vasıtasıyla.
- ^ Pirsig, Robert M. (1991). Lila. s. 55. 20 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2020 – sidis.net vasıtasıyla.
- ^ (İngilizce) Asperger Syndrome: A Gift Or a Curse? 22 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Viktoria Lyons, Michael Fitzgerald, Nova Publishers, 2005, Chapitre VII 9781594543876
- ^ a b Kett, Joseph F. (1978). "Curing the Disease of Precocity". The American Journal of Sociology. 84 (suppl): S183-S211. doi:10.1086/649240. ISSN 0002-9602. JSTOR 3083227.
- ^ Sperling, Abraham Paul (1947). Psychology for the Millions. New York: Frederick Fell. ss. 332-339. Erişim tarihi: 26 Kasım 2014.
- ^ Gowdy, Larry Neal (20 Ekim 2013). "Myths, Facts, Lies, and Humor About William James Sidis – Part One". thelogics.org. 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016.
A letter written by William Sidis stated that he had taken a civil service exam, that he passed the state clerical exam, and that he was number 254 on the list; "not so encouraging". It may never be known if Sidis actually did take an IQ test, and it may never be known if the 250–300 number arrived from Sidis' placement in the job pool.
- ^ a b c d e Wallace, Amy (1986). The prodigy: a biography of William James Sidis, the world's greatest child prodigy. Londra: Macmillan. ISBN 9780333432235.
- ^ "History of Homeopathy and Its Institutions in America By William Harvey King, M.D., LL.D. Presented by Sylvain Cazalet". Homeoint.org. 30 Mayıs 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2011.
- ^ "Sidis Could Read at Two Years Old; Youngest Harvard Undergraduate Under Father's Scientific Forcing Process Almost from Birth. Good Typewriter at Four; At 5 Composed Text Book on Anatomy, in Grammar School at 6, Then Studied German, French, Latin, and Russian". The New York Times. Ekim 18, 1909. p.7
- ^ Montour, Kathleen (Nisan 1977). "William James Sidis, the broken twig". American Psychologist. 32 (4): 265-279. doi:10.1037/0003-066X.32.4.265.
- ^ "Wonderful Boys of History Compared With Sidis. All Except Macaulay Showed Special Ability in Mathematics. Instances of Boys Having 'Universal Genius'". The New York Times. 16 Ocak 1910. s. SM11. 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2014.
- ^ Renselle, Doug. "A Review of Kathleen Montour's William James Sidis, The Broken Twig". Quantonics.com. 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2020.
- ^ "Harvard College, 1952". 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2014 – Sidis.net vasıtasıyla.
- ^ "Sidis Gets Year and Half in Jail". Boston Herald. 14 Mayıs 1919. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.
'Do you believe in a god?' 'No.' Atty. Connolly then asked the court what God he meant, whereupon Judge Hayden replied, God Almighty. Here Sidis said that the kind of a God that he did not believe in was the 'big boss of the Christians,' adding that he believed in something that is in a way apart from a human being.
- ^ Mahony, Dan. "Frequently Asked Questions About W. J. Sidis". 14 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.
Was he religious? 'He espoused no religion, but said that... the kind of a God he did not believe in was the "big boss of the Christians", adding that he believed in something that is in a way apart from a human being (Boston Herald, May 14, 1919).'
- ^ Sidis, William James (Haziran 1938). "Libertarian". Continuity News. Cambridge, Massachusetts (2): 4. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi13 Ekim 2020.
- ^ Sidis, William James. "The Concept of Rights". American Independence Society. 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi26 Kasım 2014.
- ^ "Railroading in the Past". 16 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2011 – Sidis.net vasıtasıyla.
- ^ Johansen, Bruce E. (Sonbahar 1989). "William James Sidis' 'Tribes and States': An Unpublished Exploration of Native American Contributions to Democracy". Northeast Indian Quarterly. 6 (3): 24-29. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi – eric.ed.gov vasıtasıyla.
- ^ Smith, Shirley (19 Temmuz 1944). "Letter to the Editor". Boston Traveler. 17 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2011 – Sidis.net vasıtasıyla.
- 1898 doğumlular
- 1944'te ölenler
- 20. yüzyıl matematikçileri
- 20. yüzyıl Amerikalı matematikçileri
- Yahudi asıllı Amerikalılar
- Rusya Yahudisi asıllı Amerikalılar
- Amerikalı sosyalistler
- Ukrayna Yahudisi asıllı Amerikalılar
- Amerikalı pasifistler
- Amerikalı liberteryenler
- Amerikalı mucitler
- Amerikalı vicdani retçiler
- Amerikalı savaş karşıtı aktivistler
- Amerikalı antropologlar
- Yahudi ateistler
- Rice Üniversitesinde öğrenim görenler
- Rice Üniversitesi öğretim üyeleri
- Harvard Üniversitesinde öğrenim görenler
- Amerikalı Yahudi yazarlar
- Harvard Hukuk Fakültesinde öğrenim görenler
- 20. yüzyıl Amerikalı tarihçileri
- 20. yüzyıl Amerikalı erkek yazarları
- Kurgusal olmayan eserler veren Amerikalı erkek yazarlar
- Harvard College'da öğrenim görenler
- Sol-liberteryenler
- Mahlas kullanan yazarlar