Umibōzu

Utagawa Kuniyoshi’nin The Tōkaidō in Fifty-Three Pairs serisindeki Kuwana adlı eserinden bir umibōzu.

Kitao Masayoshi’ye ait “Bakemono Chakutōchō” adlı kibyōshi. Pulları ve yüzgeçleri olan bir umibōzunun ortaya çıkışı.

Umibōzu (海坊主, "Deniz Keşişleri") denizde yaşayan bir tür yōkai ve deniz canavarıdır. Umihōshi (海法師, Deniz Vaizleri) veya Uminyūdō (海入道, Deniz Rahipleri) olarak da adlandırılır.

Genel bakış

Denizde genellikle geceleri ortaya çıkarak bir görünüp bir kaybolduklarına inanılır. Sakin denizlerdeki dalgaların yükselmesiyle siyah ve Budist rahipleri gibi kel kafalı dev varlıkların belirdiği ve gemileri yok ettiği söylenir. Boyları çoğunlukla birkaç metre olup onlarca metreye de çıkabilir. Devasa boyutta oldukları söylense de nispeten daha küçük olanların da varlığından söz edilir.

Funayūrei (Gemi Hayaleti) gibi, umibōzunun da sanrılarla dolu birçok hikâyesi kuşaktan kuşağa anlatılagelmiş olmakla birlikte ikisi arasındaki fark belirgin değildir. “Bana tahta bir kaşık ver” diyerek bir gemiyi batırmaya gelen funayūrei ile umibōzunun aynı yaratıklar olduğu da söylenir. Ancak funayūrei yalnızca fırtınalı denizlerde ortaya çıkarken, umibōzu ise denizde hiçbir gariplik yokken de belirebilir (Umibōzuyu gördükten sonra fırtına çıkar ve gemileri batırdığı söylenen gizemli olaylar meydana gelir). Bu nedenle, gerçek doğa olaylarının yanlış anlaşılmış olma ihtimali söz konusudur. Bahsi geçen “şey” bir deniz canlısı olabileceği gibi kümülonimbus adı verilen fırtına bulutları veya dev bir dalgadan ibaret de olabilir.

Üstelik, umibōzuların çıplak Budist rahiplerinin kılığına girip sürü halinde gemilere saldırdığı da çokça anlatır. Bu rahipler, geminin gövdesine veya küreklere asılmak, yakılan ateşleri söndürmek gibi davranışlar da sergilerler. Bazen “Yaa Yaa” diye sesler çıkararak yüzdüklerinden ve kürekle vurunca da “Aitata” diye bağırdıkları söylenir. Anlatılanlara göre zayıf noktaları sigara dumanı olup talihsiz bir şekilde umibōzuyla karşılaşacak olursanız bunu kullanarak ondan kurtulmanız mümkünmüş.

Farklı bölgelerdeki efsaneler

Japonya’nın çeşitli bölgelerinde bu inanış, efsaneler yoluyla varlığını devam ettirmektedir. Örneğin; Tohoku bölgesindeki bir geleneğe göre her sezon yakalanan ilk balık deniz tanrısına sunulur. Bu adak geleneği yerine getirilmezse umibōzunun balıkçı gemisini yok edip sahibini kaçırdığına inanılır.

Bisan Seto’da anlatılan efsaneye göre bölgede sıklıkla görülen nurarihyon ise kocaman ve yuvarlak bir kafası olan varlıktır. Gemilere yaklaşır, sonra aniden dalarak (nurari) gözden kaybolur ve ardından tekrar yüzeye çıkar (hyon). Bu hareketi sık sık tekrarlayarak insanlarla alay ettiğine inanılır.

Aomori vilayetine bağlı, Shimokita ilçesi, Higashidori köyünün Shiriyazaki burnunda ise köpekbalıkları tarafından yenilen insanların “Mōjabune” ye (Ölüler Gemisi) dönüştüğü söylenir. İnanışa göre bu ölü denizciler, Miso suyla karıştırılıp denize dökülürse uzaklaşırlar.

Shizuoka vilayeti, Kamo ilçesinde anlatılan “umikozō” ise saçları gözlerine kadar gelen bir çocuktur ve misinaların peşine takılıp gülümsemesiyle bilinir.

Ayrıca Mikonohama’da (Kii bölgesindeki gelinciklere benzetilen) “Mōkuri Kōkuri” adındaki küçük hayvanlar her yıl 3 Mart’ta dağlara çıkıp 5 Mayıs’ta denize dönerler. İnsan şeklinde olmalarına rağmen vücutları esnektir ve bir görünüp bir kaybolarak geceleri tahıl tarlalarına gelen insanların kaba etlerini koparırlar. Deniz anasına dönüşüp denizlerde sürü halinde yüzdükleri de söylenir. Bunların Moğol istilası sırasında boğularak ölenlerin ruhları oldukları söylenmekle birlikte görüldükleri iddia edilen bölgenin isminde Moğolları ve Koguryo’yu (eski Kore) hatırlatan harfler bulunmaktadır.

Ehime vilayetinin Kitauwa ilçesinde ise geceleri denizin rengi beyaza dönecek olursa “şirami” veya “şirami yūren” adı verilen varlıklar yüzerek gelirler. Balıkçılar onlara “Baka!” (aptallar) diye seslenir. Ama kendilerine aptal denildiğini duyan şiramilerin sinirlenip küreklere tutunup asılarak balıkçılara zor anlar yaşattığı anlatılır. Sado Adası’ndaki “tateeboshi” ise denizden yükselen ve boyu 20 metreye ulaşan bir yōkai olup gemilere saldırarak devirdiği söylenir.

Umibōzular kılık değiştirebilirler, hatta Miyagi vilayetindeki Kesennuma şehrinin sınırları içinde yer alan Ōshima Adası’nda, güzel bir kadın kılığına girerek insanlarla yüzme yarışması yaptığına dair hikâyeler de var. Iwate’de de aynı şeyler anlatılır ancak bu yöre ahalisine göre umibōzuya kanıp onunla yüzenler anında mideye indirilirmiş. Yine Ehime vilayeti, Uwajima’da ise umibōzuların kör bir adama dönüşüp kadınları öldürdüklerine dair söylentiler var. İnsanlara saldırdıkları yönündeki efsanelere çok olsa da Uwajima’da umibōzu görenlerin uzun ömürleri olacağı yönünde efsaneler de mevcut.

İnsandan farklı görünüşlere bürünen umibōzulardan da bahsedilir. Örneğin; Wakayama vilayetinde “kemiura bōzu” adı verilen bu tarz varlıkların görüldükleri söyleniyor. 1888’de Miyako Shinbun gazetesinin verdiği bir haberde Miidera bölgesinde büyük bir maymuna benzeyen ve boyu yaklaşık 2,1-2,4 metre uzunluğunda ve ağırlığı yaklaşık 225-263 kilogram olan bir umibōzunun varlığından bahsedilmektedir. Haberde bu umibōzunun kahverengi saçları, turuncu gözleri, timsah gibi ağzı, balık gibi karnı, karides gibi kuyruğu, inek gibi sesi olduğu anlatılmaktadır.

Ayrıca, Nagano vilayetindeki bir nehirde yaşayan umibōzular olduğu ve Japonya’da nadiren görülen bir tür oldukları söylenir. Efsaneye göre bu yaratıklar, Kaesa civarındaki bir nehirde yaşarlar, devasa gövdeleri ve büyük Buda heykellerininkine benzeyen siyah kafaları vardır. Bunlar sadece gövdelerinin üst kısımlarını suyun üstüne çıkarırlarmış.

Hatta Batı’da da benzer isimlerle anılan, “Deniz Keşişleri” veya “Deniz Piskoposları” adı verilen bazı yarı balık-yarı insan yaratıklar hakkında efsaneler de bulunmaktadır.