Transhümanizm

Transhümanizm; insanın fiziksel ve bilişsel yeteneklerinin artırılması, yaşlanma ve hastalanma gibi arzu edilmeyen veya gereksiz görülen yönlerinin ortadan kaldırılması amacıyla teknoloji ve bilimden faydalanılması gerektiğini öne süren uluslararası bir entelektüel ve kültürel harekettir. Transhümanist düşünürler, bu amaçla insan geliştirme tekniklerinin ve yüksek teknolojinin kullanılması imkânlarını ve muhtemel sonuçlarını tartışırlar.

Transhümanizm teriminin ilk kullanılış tarihi 1957'ye kadar uzansa da terimin çağdaş anlamı 1980'lerde California tabanlı bir grup gelecek bilimcisi, bilim insanı ve sanatçının o zamana kadarki gelişmeleri düzenleyip transhümanist hareketi oluşturmasıyla başlar. Transhümanist düşünürler insanın sonuçta çok gelişmiş yeteneklerinden ötürü Post Hümanizm (post insan veya insan ötesi) adını almayı hak edecek olan bir varlığa dönüşeceği öngörüsünde bulunurlar.

Son derece büyük bir değişime ve dönüşüme uğramış bir insanlık geleceği düşüncesi dünya çapında çok sayıda taraftarla beraber çok değişik bakış açılarından eleştiriyi de beraberinde getirmiştir. Transhümanizm bir yandaşı tarafından “insanoğlunun en cüretkâr, yaratıcı ve idealist amaçlarını temsil eden bir hareket” olarak tanımlanmıştır. Bu hareketin bariz bir karşıtı ise onu “dünyanın en tehlikeli fikri” olarak tanımlamıştır.

Tarih

“Transhümanist Düşüncenin Tarihi” isimli makalesinde filozof Nick Bostrom, söz konusu akımın yeni yetenekler kazanmayı ifade eden antik temellerinin mitsel düşüncede yerini bulduğunu belirtir. Ne var ki Bostrom bu akımın daha sonraki evrelerini Rönesans ve Aydınlanma Çağı'na dayandırır. Marquis de Condorcet ise insan ömrünün uzatılmasında tıp biliminin kullanılması gerektiğini savunan ilk kişidir. Benjamin Franklin de hızlı ilerleyen bilimin bir sonucu olarak bütün hastalıkların ortadan kaldırılmasından ve yaşlılığın engellenmesinden bahsetmiştir. Transhümanist kavramların 20. yüzyılda doğrudan ve etkili bir habercisi ise John Burdon Sanderson Haldane'in 1923 yılında yayımladığı makalesi Daedalus: Science and the Future'dır. Haldane bu makalesinde genetik ve diğer gelişmiş bilimlerin insan biyolojisine sağlayacağı büyük faydalardan söz etmiştir.

Julian Huxley, 1957 tarihli etkili bir makalesinde transhümanizm terimini popüler hale getiren biyolog.

Biyolog, Julian Huxley, 1957 tarihli etkili bir makalesinin başlığında bu terimi kullandıktan sonra genellikle transhümanizmin kurucusu olarak kabul edilmektedir.[1] Ancak terim Kanadalı filozof W. D. Lighthall'ın 1940 tarihli bir makalesinden türemiştir. Huxley transhümanizmi şu terimlerle tanımlamaktadır:

Şimdiye kadar insan hayatı genellikle, Hobbes'in tanımladığı gibi, “iğrenç, acımasız ve kısa” olmuştur; insanların büyük çoğunluğu (eğer genç yaşta ölmemişlerse) sefaletle boğuşmuştur... Bu olasılık topraklarının var olduğuna ve varoluşumuzun mevcut sınırlamalarının ve sefil hayal kırıklıklarının büyük ölçüde aşılabileceğine haklı olarak inanabiliriz... İnsan türü, eğer isterse, kendini aşabilir - sadece ara sıra, bir birey burada bir şekilde, bir birey orada başka bir şekilde değil, ama bütünüyle, insanlık olarak

Huxley'in tanımı, 1980'lerden bu yana yaygın olarak kullanılan tanımdan önemli ölçüde olmasa da farklılık göstermektedir. Bu düşünürler tarafından ortaya atılan fikirler, 1960'ların bilimkurgusunda, özellikle de Arthur C. Clarke'nin 2001: A Space Odyssey (2001: Bir Uzay Destanı) adlı eserinde, uzaylı bir objenin kullanıcısına aşkın bir güç bahşettiği şekilde incelenmiştir.

Transhümanizmin dinî yönü

Transhümanizm yalnızca bilimsel ve teknolojik bir hareket olarak değil, aynı zamanda dini ve felsefi boyutlarıyla da tartışılmaktadır. Bazı düşünürler, transhümanizmin geleneksel dinlerin bazı hedefleriyle örtüştüğünü, hatta uzun vadede bir inanç sistemi gibi işleyebileceğini öne sürmektedir. Örneğin, Hristiyan transhümanistler, İsa'nın ikinci gelişiyle insanlığın kurtuluşunu teknolojiyle ilişkilendirirken; bazı Yahudi düşünürler, Tanrı'nın insana verdiği akıl ve yaratma yetisinin bir sonucu olarak teknolojik gelişmeleri olumlu değerlendirmektedir. Buna karşılık İslam düşüncesinde ise transhümanizm, Tanrı'nın yaratışına müdahale olarak yorumlanabileceği gibi, acıyı azaltmak ve hastalıkları iyileştirmek amacıyla kullanılmasının meşru görülebileceği yönünde görüşler de vardır. Bazı akademisyenler transhümanizmin teolojik bir sistem oluşturma potansiyeline sahip olduğunu, hatta gelecekte din benzeri bir yapıya dönüşebileceğini savunmaktadır. Bu bağlamda Max More gibi düşünürler, transhümanizmi "vahiysiz bir din" olarak nitelendirirken; Yuval Noah Harari, veri temelli bir inanç sistemini (dataizm) geleceğin dini olarak tanımlamaktadır.

Tartışmalar

Yeni özellikler ekleyerek insan kapasitesini artırmanın mümkünatı ve kavramsal olarak kendisi bir tartışma konusudur. Transhümanizmin eleştirmenleri iki ana gruba ayrılır: Transhümanist amaçların gerçekleşmesinin mümkün olduğundan şüphe duyanlar (uygulamasal eleştiri) ve transhümanizmin dünya görüşüne veya kendisine karşı çıkanlar (etik eleştiri). Kritikleri ve karşıtları, transhümanist amaçları insancıl değerlere bir tehdit olarak görürler.

Yapılabilirlik

Sosyolog Max Dublin, 1992'de yayımlanan kitabında geçmişte teknolojik gelişmelerle ilgili yapılmış birçok başarısız tahmine dikkat çeker ve modern fütürist tahminlerin de yanlışlığının benzeri şekilde ileride açığa çıkacağını söyler.

Varoluşsal risk

Britanyalı astrofizikçi Royal Martin Rees'in görüşüne göre, teknolojik ve bilimsel gelişmeler ilerleme fırsatı sunduğu kadar felaket riski de içerir. Fakat Reed, bilimsel aktivitelerin tamamen durdurulmaları gerektiğini değil, daha sıkı güvenlik önlemleri altında yapılmaları gerektiğini ve belki de bilimsel açıklığa son verilmesi gerektiğini söyler.

Varoluşsal risklere karşı Oxfordlu filozof Nick Bostrom tarafından önerilen bir transhümanist çözüm, teknolojik gelişmelerin meydana gelme sıralamasına etki etme amacı taşıyan bir ayrımcı teknolojik gelişmedir. Bu yaklaşımda, planlayıcılar muhtemel zararlı teknolojilerin gelişimini yavaşlatmaya, muhtemel yararlı teknolojilerin gelişimini ise hızlandırmaya çabalar.

Acı riskleri

Ana madde: Acı riskleri

Acı riskleri ile ilgilenen bazı aktivistler transhümanizm topluluğunun kurucularından David Pearce dâhil olmak üzere birçok üyesinin geleceğe dair aşırı iyimser tahminlerini hüsnükuruntu olarak nitelendirir. Bu aktivistlerden biri olan Tomasik, geleceği romantik transhümanistlerin değil politik, askerî ve ekonomik güçlerin kontrol edeceğini; artan kompütasyonel güç, toplam ızdırabı artırmak için daha fazla kaynak yaratacağından yeni teknolojilere iyimser değil, aksine temkinli yaklaşmamız gerektiğini savunur.

Sosyoekonomik etkileri

Liberteryen transhümanizmin bazı eleştirmenleri zengin-fakir ayrımının zaten artmakta olduğu toplumlarda bunun sebep olacağı olumsuz neticelere dikkat çeker. Örneğin, Bill McKibben'e göre insan kapasitesini artırmaya yarayan yeni teknolojiler, orantısız biçimde zenginlerin kullanımında olacağından zenginler ve fakirler arasında genetik bir ayrıma yol açacak ve aralarındaki farkı arttıracaktır.

Bireyin sosyal sınıfını tamamen genetik potansiyelinin belirlediği bir toplumun işlendiği Gattaca (1997) filmi transhümanizm kritikleri tarafından görüşlerini desteklemek amacıyla referans gösterilir.

Anarko-transhümanizm

Mavinin fütüristik sembolizmi temsil ettiği mavi ve siyah çapraz bayrakla temsil edilen anarko-transhümanizm bayrağı

Anarko-transhümanizm, anarşizmi transhumanizmle sentezleyen bir felsefedir ve hem sosyal hem de fiziksel özgürlükle ilgilenir. Anarko-transhümanistler özgürlüğü, çevrelerindeki dünyayı deneyimleme yeteneklerini genişletme olarak tanımlarlar. Anarko-transhümanistler, ideallerini ilerletmek için bilgisayar korsanlığı, üç boyutlu baskı veya biyo-korsanlık gibi çeşitli pratikleri savunabilirler.