Suriye devriminin arka planı
Bu madde, Suriye devriminin patlak vermesine katkıda bulunan arka planı ve nedenleri ele almaktadır. 2010-11 Arap Baharı protestolarının bir parçası olarak Mart 2011'de başlayan ve Arap dünyasında yankı bulan büyük çaplı barışçıl protestolar, Esad rejiminin güvenlik güçlerinin acımasız baskısının ardından bir iç savaşa dönüştü.
Suriye'deki Baas hükümeti, 1970 yılında bir darbeyle iktidara gelen ve Arap Sosyalist Baas Partisini Salah Cedid liderliğindeki rakiplerinden temizleyen General Hafız Esed tarafından kuruldu. Rejim yapısı üç bölümden oluşuyordu: Suriye toplumu üzerinde kapsamlı bir kontrole sahip güçlü bir Baas Partisi örgütü, partinin Merkez Komutanlığına yapışık gizli polis , Baasçı paramiliterler ve Suriye askeri kuruluşundan oluşan müthiş bir güvenlik aygıtı ve ayrıca Esad hanedanına sadık üst sınıf Alevi elitleri. Hafız Esed'in diktatörlüğü otuz yıl sürdü; kapsamlı sosyo-politik baskı, sansür, insan hakları ihlalleri ve katliamlar, zorla kaybetmeler ve işkence gibi acımasız taktiklerle sivil halka karşı uygulanan sistematik kitlesel şiddetle karakterize edildi. Hafız Esed'in 2000 yılında ölümünden sonra oğlu Beşşar Esed cumhurbaşkanı oldu ve Baasçı Suriye'nin totaliter sistemini miras aldı.
Arap Baharı protestolarının ve 2011'de Suriye devriminin patlak vermesinin başlangıcında, Suriye'nin ekonomik durumu, artan enflasyon, yüksek işsizlik oranları, yolsuzluk ve ağır baskılarla öne çıkan edilen sosyo-politik atmosferle vahim olarak değerlendiriliyordu. Bunlar, sosyo-ekonomik eşitsizlikleri hızla artıran, yolsuzluğu ve parti oligarklarının kayırmacılığını artıran ve böylece orta ve işçi sınıflarını büyük ölçüde yabancılaştıran 2000'lerdeki ekonomik liberalleşmenin doğrudan bir sonucuydu. Hükümet yanlısı oligarkların tarım sektöründeki yeni tekelleri ele geçirmesi ve hükümetin 2006-11 kuraklıklarını kötü yönetmesi, köylülerin yaşam koşullarını kötüleştirdi , yaygın bir hayal kırıklığına ve kırsal-kentsel ayrımın daha da kötüleşmesine yol açtı.
Esad yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye 1946 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. 1949 yılında CIA destekli bir darbe ile demokratik hükûmet devrilmiş ve bunu iki ayrı darbe daha takip etmiştir.[1][2][3][4] 1954 yılında bir halk isyanı ile askeri iktidar devrilmiş ve iktidar sivillere geçmiştir; 1958 yılından 1961 yılına kadar Mısır'la süren kısa bir birleşme deneyimi sırasında Suriye'nin parlamenter sistemi son derece merkezi bir başkanlık sistemi ile ikame edilmiştir.[5] 1963 yılında Suriye Baas partisi bir darbe ile iktidarı ele geçirmiştir. 1966 yılında başka bir darbe ile partinin gelenekçi liderleri devrilmiştir.[6] Bir ıslahî devrimle Savunma Bakanı General Hafız Esad, Kasım 1970 tarihinde gücü ele geçirmiş ve Suriye Başbakanı olmuştur. Mart 1971 tarihinde Esad kendisini Başkan ilan etmiş ve 2000 yılındaki ölümüne kadar devam edecek olan Hafız Esad yönetimi başlamıştır. Bu tarihten itibaren Suriye Baas Partisi, Suriye'yi bir tek parti rejimi olarak idare etmiştir.[7]
Hafız Esad'ın iktidarının sona ermesi ile ülkede yoğun sosyal ve politik tartışmaların yaşandığı "Şam Baharı ortaya çıkmıştır.[8] Temmuz 2000 tarihinde başlayan Şam Baharı, pek çok politik forum ve salonun ortaya çıkması ile ülkenin geleceğinin özgürce tartışıldığı bir ortam doğurmuş, fakat bu siyasi hürriyet ortamı, özgür ve adil seçimler ile politik özgürlük talep eden pek çok aktivistin tutuklanması ile, Ağustos 2001 tarihinde sona ermiştir.[9]
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Suriye'nin etnik-dini durumu[10]
Esad ailesi, Şii İslam'ın bir kolu olan, Suriye toplumunun tahminen %12'lik bir kısmını oluşturan Nusayri azınlığa mensuptur.[11] Aile, Suriye'nin güvenlik güçlerini sıkı bir kontrol ile elinde tutmuş ve bu yüzden ülkenin dörtte üçünü oluşturan Sünni çoğunluk üzerinde bir "dargınlığa"[12] sebep olmuştur. Etnik azınlık olan Suriye Kürtleri de etnik ayrımcılık ve kültürel hakları ile anadilleri üzerindeki yasaklar sebebiyle protest bir tutum takınmış ve şikayetçi olagelmişlerdir.[13][14]
Sosyoekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaştan önce hükûmet aleyhtarlığının en yüksek olduğu yerler, çoğunlukla dindar Sünnilerin ikamet ettiği ülkenin fakir kısımları olmuştur.[15] Bu yerlerin başında çok yüksek yoksulluk oranlarıyla mücadele eden Dera ve Humus gibi şehirler gelirken, bu şehirlerin kırsal bölgeleri 2011 yılı başında kuraklık yaşamıştır. Devletin ekonomik politikaları çoğunlukla hükûmetle yakın ilişkilere sahip küçük bir azınlığına fayda sağlamıştır.[15] 2011 yılı başları itibarıyla Suriye, yaşam standartlarında ulusal çapta bir kötüleşme yaşamış, emtia fiyatları fahiş derecede artmış[16] ve yüksek genç işsizliği oranları görülmüştür.[17]
İnsan hakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye'de insan hakları konusu uzun süre uluslararası organizasyonlar ve bağımsız kuruluşlar tarafından sert eleştirilere konu yapılmıştır.[18] Ülke 1963 yılından itibaren olağanüstü hâl altında idare edilmiş ve bu durum, güvenlik güçlerine olağandışı tutuklama ve gözaltı yetkileri vermiştir.[19] Beşar Esad, yaygın kabule göre, demokratik reformlar konusunda başarısız olmuştur; 2012 yılındaki bir İnsan Hakları İzleme Örgütü raporuna göre Beşar Esad iktidarı devraldığından beri rejimin antidemokratik doğasında herhangi bir iyileşme sağlanamamıştır.[20] Suriye Baas Partisi dışındaki tüm siyasi partilerin yasaklı olduğu ülke, serbest seçimlerin olmadığı bir tek parti rejimi görüntüsünü korumuştur.[19]
İsyandan önce ülkede ifade hürriyeti, toplanma hürriyeti ve örgütlenme hürriyeti sıkı şekilde kontrol altında tutulmuştur.[21] 2006'dan itibaren muhaliflere uygulanan seyahat yasakları artırılmıştır; bu yasaklar Arap dünyasındaki en ağır seyahat yasakları olarak tanımlanmıştır.[22] Hükûmet güçleri, insan hakları savunucularını ve diğer hükûmet muhaliflerini baskı altında tutmuş ve hapsetmiş, sınırsız süre boyunca hapis cezasına mahkûm etmiş, kötü hapishane koşullarında tutmuş, işkenceye maruz bırakmış[21] ve öldürmüştür.[23][24]
Kadınlar ve etnik azınlıklar kamu sektöründe ayrımcılığa maruz kalmıştır.[21] 1962 yılında binlerce Kürt vatandaşlıktan çıkarılmış ve onların soyundan gelenler "yabancılar" olarak fişlenmiştir.[25] 2004 yılından itibaren ülkenin Kürt bölgelerinde yaşanan ayaklanmalar tansiyonu yükseltmiştir.[26][27] Bu tarihten beri Kürt göstericiler ile güvenlik güçleri arasında zaman zaman çatışmalar yaşanmaya devam etmiştir.
Dinî özgürlüklerin kısıtlı olduğu ülkede Yehova Şahitleri ayrımcılığa ve baskıya maruz kalmıştır.[28] LGBT haklarının da zayıf olduğu ülkede, eşcinsel ilişkiler en az 3 yıl hapis cezasıyla cezalandırılırken, 2010 yılında polis güçleri 25 erkeği eşcinsel oldukları gerekçesiyle gözaltına almıştır.[29] Birleşmiş Milletler, 10'lu yaşlarındaki ve daha küçük yaştaki erkek çocukların Suriye güvenlik güçleri tarafından toplu halde tecavüze uğradıklarını belgelemiştir.[30] İnsan Hakları İzleme Örgütü bir başka raporunda, 2010 yılında dünyada en kötü insan hakları durumunun Suriye'de olduğunu bildirmiştir.[31]
Basın özgürlüğü
[değiştir | kaynağı değiştir]Tüm medya organlarının Baas Partisinin kontrolü altında bulunduğu ülkede[32] gazeteciler ve bloggerlar sistematik olarak tutuklanmış ve yargılanmıştır.[33] 2009 yılında Gazetecileri Koruma Komitesi, dünya üzerinde blogger olmak için en kötü 10 ülke listesinde Suriye'ye 3. sırada yer vermiştir.[34] İnternet sansürünün yoğun olduğu ülkede, politik sebeplerle internet siteleri yasaklanmış ve bu sitelere erişenler tutuklanmıştır. 2007 yılında kabul edilen bir yasa uyarınca internet kafeler, kullanıcılarının internet forumlarında yaptıkları tüm yorumları ve paylaşımları kaydetmek ve devlete bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır.[35] Wikipedia, YouTube, Facebook, Twitter gibi internet siteleri sınırsız süreyle kapalı tutularak sansürlenmiştir.[36][37][38] Suriye, Sınır Tanımayan Gazeteciler örügütünün İnternet Düşmanları listesinde, listenin ilk oluşturulduğu 2006 yılından beri yer bulmaktadır.[39] İnternet içeriğinin yaygın şekilde sansürlenmesine ek olarak, Baas Partisi hükûmeti ülkede internet kullananları yakından takip etmiş ve "görüş açıklamak ve çevrimiçi bilgi yaymak" suçlamalarıyla Suriye vatandaşlarını tutuklamıştır. Muğlak ifadelerle yazılan kanunlar hükûmete tutuklamalar için geniş bir sebepler demeti sunmuştur.[40]
Arap Baharı
[değiştir | kaynağı değiştir]Aralık 2010'da Tunus'ta hükûmet karşıtı gösterilerle başlayan toplumsal hareketler, kısa süre içinde Suriye de dâhil olmak üzere Arap dünyasının büyük bölümüne yayılmıştır. Bu süreçte Mısır, Tunus, Yemen ve Libya'da rejim değişikliğiyle sonuçlanan devrimler yaşanmış; diğer Arap ülkelerinde ise hükûmet değişiklikleri, anayasa reformları ve toplumsal-siyasal yapıda köklü dönüşümler meydana gelmiştir.
Sınırların çizimi ve yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Sykes-Picot Anlaşmaları doğrultusunda tasarlanan bölgesel sınırlar, demografik, coğrafi ve etno-mezhepsel yapılarla örtüşmemektedir. Özellikle Fransız manda yönetimi döneminde uygulanan azınlıklar aracılığıyla çoğunluk üzerinde egemenlik kurma politikası, bölgedeki siyasal dengeleri şekillendiren temel unsurlardan biri olmuştur. Bu çerçevede, nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturan Nusayri (Alevi) topluluğa askerî ve bürokratik alanlarda önemli yetkiler verilmiş; bu durum, 1946'da Fransa'nın Suriye'den çekilmesinden sonra Nusayri elitin iktidarı ele geçirmesinin önünü açmıştır.[41]
Azınlık konumundaki Nusayriler, çoğunluğu oluşturan Sünni nüfus üzerinde yönetim kurarken Fransız desteğine ihtiyaç duymuş; bu durum, Fransa'nın bölge üzerinde dolaylı etki ve nüfuzunu sürdürmesine olanak tanımıştır.[41]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Douglas Little (1990). "Cold War and Covert Action: The United States and Syria, 1945-1958". Middle East Journal. 44 (1).
- ^ "1949-1958, Syria: Early Experiments in Cover Action, Douglas Little, Professor, Department of History, Clark University" (PDF). 8 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ Gendzier, Irene L. (1997). Notes from the Minefield: United States Intervention in Lebanon and the Middle East, 1945–1958. Columbia University Press. s. 98. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012.
Recent investigation.indicates that CIA agents Miles Copeland and Stephen Meade.were directly involved in the coup in which Syrian colonel Husni Za'im seized power. According to then former CIA agent Wilbur Eveland, the coup was carried out in order to obtain Syrian ratification of TAPLINE.
- ^ Gerolymatos, André (2010). Castles Made of Sand: A Century of Anglo-American Espionage and Intervention in the Middle East. Thomas Dunne books (MacMillan). 10 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2012.
Miles Copeland formerly a CIA agent has outlined how he and Stephen Meade backed Zaim, and American archival sources confirm that it was during this period that Meade established links with extremist right-wing elements of the Syrian army, who ultimately carried out the coup.
- ^ "Syria Profile". BBC. 13 Eylül 2013. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2013.
- ^ Wilson, Scott (25 Nisan 2011). "Syria escalates attacks against demonstrators". The Seattle Times. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "Protests in Syria Pose Challenges for the U.S". NPR. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "No Room to Breathe: State Repression of Human Rights Activism in Syria". 19 (6). Human Rights Watch. Ekim 2007. ss. 8-13. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Ekim 2013.
- ^ George, Alan (2003). Syria:Neither Bread nor Freedom. New York, NY: Zed Books. ss. 56-58. ISBN 1-84277-213-9.
- ^ Holliday, Joseph (Aralık 2011). "The Struggle for Syria in 2011" (PDF). Institute for the Study of War. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Ekim 2013.
- ^ Heneghan, Tom (23 Aralık 2011). "Syria's Alawites are secretive, unorthodox sect". Reuters. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2013.
- ^ Worth, Robert F. (24 Nisan 2011). "Syrian Crisis Tests the Mettle of Its Autocratic Ruler". New York Times. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
- ^ "Syria Kurd leader vows to keep up democracy struggle". Reuters. 7 Nisan 2011. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2013.
- ^ "US will not intervene in Syria as it has in Libya, says Hillary Clinton". The Guardian. Londra. 27 Mart 2011. 13 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ a b "Rebels in Syria's largest city of Aleppo mostly poor, pious and from rural backgrounds". Fox News. Associated Press. 16 Ekim 2012. 7 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2013.
- ^ Saleeby, Suzanne (16 Şubat 2012). "Sowing the Seeds of Dissent: Economic Grievances and the Syrian Social Contract's Unraveling". Jadaliyya. 5 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "Youth Exclusion in Syria: Social, Economic, and Institutional Dimensions". Journalist's Resource. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2012.
- ^ "World Report 2010 Human Rights Watch World Report 2010" 16 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 555.
- ^ a b "Syria". Amnesty International. 2009. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2012.
- ^ Black, Ian (16 Temmuz 2010). "Syrian human rights record unchanged under Assad, report says". The Guardian. Londra. 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ a b c Human Rights Watch World Report 2005 Events of 2004, Human Rights Watch 2005. ISBN 1-56432-331-5.
- ^ "How Syria controls its dissidents – Banning travel". The Economist. 30 Eylül 2010. 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "A Wasted Decade". Human Rights Watch. 16 Temmuz 2010. s. 8. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "2010 Country Reports on Human Rights Practices - Syria". United Nations High Commissioner for Refugees. 8 Nisan 2011. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "Stateless Kurds in Syria granted citizenship". CNN. 7 Nisan 2011. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2011.
- ^ Brandon, James (21 Şubat 2007). "The PKK and Syria's Kurds". Terrorism Monitor. 5 (3). Washington, DC: Jamestown Vakfı. 18 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi1 Şubat 2012.
- ^ Isseroff, Ami (24 Mart 2004). "Kurdish agony – the forgotten massacre of Qamishlo". MideastWeb. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2012.
- ^ United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. Syria: International Religious Freedom Report 2007 10 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
- ^ Brocklebank, Christopher (23 Haziran 2010). "Syrian authorities crack down on gay men". Pink News. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2010.
- ^ Joe Lauria (29 Kasım 2011). "More than 250 children among dead, U.N. says". The Wall Street Journal. 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011.
- ^ "Syria among worst for rights abuses: HRW report". Reuters. 24 Ocak 2011. 2 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ Ten years after Bashar el-Assad’s installation, the government still decides who can be a journalist 31 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Reporters Without Borders USA.
- ^ Black, Ian (16 Temmuz 2010). "Syrian human rights record unchanged under Assad, report says". The Guardian. Londra. 15 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2013.
- ^ "10 Worst Countries to be a Blogger" 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Committee to Protect Journalists, 30 April 2009
- ^ "Bashar Al-Assad, President, Syria". Reporters Without Borders. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2012.
- ^ "Red lines that cannot be crossed – The authorities don't want you to read or see too much". The Economist. 24 Temmuz 2008. 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ Jennifer Preston (9 Şubat 2011). "Syria Restores Access to Facebook and YouTube". The New York Times. 3 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ "Internet Enemies - Syria". Reporters Without Borders. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2011.
- ^ "Internet Enemies: Syria" 18 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Reporters Without Boarders, March 2011
- ^ "Syrian jailed for internet usage". BBC News. 21 Haziran 2004. 24 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2013.
- ^ a b Barr, james - Kırmızı Çizgi - Eylül 2016 - Bayrampaşa/İstanbul - 978-605-343-921-9