Suphi Ethem
Suphi Ethem (1880'ler - 1920/1923?; diğer adıyla Subhi Edhem veya İsmail Suphi), Veteriner Hekim, pozitivist ve materyalist bir Türk düşünürü ve yayıncı.
İkinci Meşrutiyet sonrası oluşan ortamda öne çıkan Osmanlı aydınlarındandır. Evrimci felsefeden etkilenmiş ve bu felsefeyi Osmanlı'da temsil etmiştir. Henri Bergson felsefesinin Türkiye'de tanınmasında rol oynamış bir düşünürdür.[1]
Botanik tarihiyle ilgili bilinen ilk Türkçe eser olarak kabul edilen[2] "İlm-i Nebâtât Târîhi"'ni ve Osmanlı Türkçesiyle yazılmış ilk ansiklopedik sözlük olan[3] “Ulûm-ı Tabiyye Lügati”’ni yazmıştır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1908 yılında Askerî Baytar Mektebi’nden mezun olduktan sonra, çeşitli askerî birliklerde görevler aldı ve doğa bilgini İsmail Hakkı Bey’in muavinliğine getirildiği yıllarda botanik dersleri verdi.[2]
1910 yılı sonu ya da 1911 yılı başlarında İsmail Suphi olan adını değiştirdi[kaynak belirtilmeli]. 1919’da veterinerlik eğitimine devam etmek için gittiği Almanya’da felsefe ile ilgili de çalışmalar yaptı.[2]
Bilimin çeşitli alanlarında çok sayıda eser üreten Ekrem Suphi Bey, botanik tarihiyle ilgili bilinen ilk Türkçe eser olan “İlm-i Nebâtât Târîhi”'ni kaleme aldı. 1917 yılında İstanbul’daki “Kütübhâne-i Sûdî Yayınevi” tarafından basınla bu eser, 207 sayfalık hacimli bir çalışmadır. Eserde bilimsel öğretim ve araştırma bakımından bilim tarihi ve bilimsel yöntem bilincinin önemini göstermiş ve kavratmaya çalışmıştır.
Suphi Ethem’in Avrupalı bilginlerin ve sanatçıların yaşamı üzerine araştırmalarına dayanan “Fen Adamları” adlı kitabı ile , Askerî Baytar Mektebi’nin tarihini anlatan “Nevsâl-i Baytarî”, onun bilim tarihi alanındaki çalışmalarındandır.[2]
Doğa bilimleri açısından en değerli eserlerinden birisi “Ulûm-ı Tabî‘iyye Lûgati” (Manastır 1911) adlı ansiklopedik eserdir.[2] Eserin genişletilmiş birinci cildi 1917’de İstanbul’da yeniden basıldı ancak çalışma, yazarın erken ölümü nedeniyle yarım kalmıştır.[2]
Suphi Ethem'in Bergsonculuğun Türkiye'ye girişi ile beraber düşünce alanında ortaya çıkan canlılık ve çeşitliliğe katkısı olmuş bir düşünürdür. Fikirlerini tamamen benimsememekle birlikte “Bergson ve Felsefesi” adında bir kitap yazarak Bergson'u Türk okuyucusuna tanıtmıştır.[1]
Genç Kalemler'in yazı kurulu üyesi olan Suphi Ethem'in yazıları şu yayınlarda çıkmıştır: İzmir, Neyyir-i Hakikat, Genç Kalemler, Muhit-i Mesai, Yeni Felsefe Mecmuası, Felsefe Mecmuası, Zekâ, Serbest Fikir, Yeni Dünya, Servet-i Fünûn, Büyük Duygu.
Suphi Ethem ayrıca; Hüsün ve Şiir, Tabiat, Beşer ve Tabiat adlı dergileri çıkarmıştır.
1923'te hayatını kaybettiği düşünülür.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1909: İdic[a], İstanbul
- 1911: Ulum-i Tabiyye Lügatı, Manastır
- 1911: Darwinizm, Manastır
- 1911: Sosyoloji, Manastır
- 1912: Tarih ve Müverrihler, Selanik
- 1913: Hayat ve Mevt, İstanbul
- 1914: Lamarkizm, İstanbul
- 1917: İlmi Nebatat Tarihi, İstanbul
- 1917: Fen Adamları, İstanbul
- 1918: Nevsal-i Baytari, İstanbul
- 1919: Bergson ve Felsefesi, İstanbul
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İdic: İğdiş operasyonu, bu kitapta kalıtım konusu işlenmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Levent Bayraktar. "Bergsonculuğun Türkiye'ye Girişi ve İlk Temsilcileri". Felsefe Dünyası.
- ^ a b c d e f g Remzi Demir (19 Aralık 2011). "Subhi Edhem Bey'in 'İlm-i Nebâtât Târîhi'nde Bilim Tarihi ve Bilim Felsefesi Bilinci" (PDF). DTCF Bilim Tarihi sitesi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- ^ Tarık Tuhan Fındık (2006). "Suphi Ethem'in Ulûm-ı Tabiyye Lügati'nin Günümüz Türkiye Türkçesi İmlâsına Aktarımı". Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Edirne. 19 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2011.