Spermatofor
Spermatofor veya sperm kabarcığı, çeşitli hayvan türlerinin erkeğinde bulunan ve spermatozoa içeren bir kütle veya kapsüldür. Özellikle semenderler ve eklem bacaklılarda görülen spermatofor, üreme sırasında tamamen dişinin oviporeuna aktarılır. Spermatoforlar, ayrıca çalı çırçır böceğinde olduğu gibi dişi için besin içerebilir. Bu durumda bir "evlilik hediyesi" olarak kabul edilir.[1][2] Toksik güve Utetheisa ornatrixin durumunda ise, spermatofor; sperm, besin maddeleri ve pirolizidin alkaloid içerir. Pirolizidin alkaloid çoğu organizma için zehirli olduğu için spermatoforu korur.[3] Bununla birlikte, Edith'in ekose desenli kelebeği gibi bazı türlerde, "hediye" az miktarda besin değeri sağlar. Çiftleşmede transfer edilen spermatofor, dişilerin üreme organları üzerinde çok az etkiye sahiptir.[4] Spermatoforun faydalarını gösteren alternatif bir hipoteze göre, spermatoforu yiyen dişinin bir sonraki çiftleşmesi engellenir. Böylece dişinin, erkeğin spermine döllenmesi için daha fazla zaman gerekir. Bununla birlikte bazı kafadan bacaklılarda, tek bir dişi içinde aynı anda birden fazla erkeğin spermatoforu mevcut olabilir.[5]
Omurgasızlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Spermatofor, tüm örümceğimsiler ve bazı toprak eklem bacaklılarında görülür. Çalı cırcır böceği gibi çeşitli böceklerde, spermatofor genellikle proteinli bir spermatofilaksi ile çevrilidir. Spermatofilaksinin işlevi, dişinin döllenme sürecinde kontrolünü kısmen bırakması ve spermatofordaki tüm spermlerin dişinin vücuduna girmesini sağlamaktır.[6] Bazı kelebek ve güve türleri de dölleme sırasında dişinin vücudunda spermatofor biriktirir. Benekli odun kelebeği[7] veya süslü güve gibi örneklerde, erkekler vücut kütlelerinin %10'unu sadece tek bir spermatofor yapmak için kullanır.[8] Julia kelebeğinde olduğu gibi, spermatofor üretiminde ihtiyaç duyulan mineralleri elde etmek için, bazı kelebekler "çamur birikintisi davranışı"na sahiptir.[9] Çamur birikintisi davranışında kelebekler, bazı mineralleri elde etmek için topraktaki sıvıyı emerler. Argonot ahtapotu gibi bazı kafadan bacaklılarda, spermatoforlar, otonom hareket edebilen ve dişinin içinde uzun süre hayatta kalabilen ayrılabilir bir kolda bulunur. Bu kol, Georges Cuvier tarafından hatalı bir şekilde parazitik bir solucan sanılmıştır. Bu yüzden kola "hektokotil" ismini vermiştir.
Omurgalılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı omurgalılar da spermatoforlar yoluyla ürerler. Çoğu erkek semender ve su keleri spermatofor üretir. Dişi semender ise, erkeğin çiftleşme gösterisini beğenmesine bağlı olarak spermatoforu almayı veya almamayı seçer.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Nina Wedell, Tom Tregenza & Leigh W. Simmons (2008), "Nuptial gifts fail to resolve a sexual conflict in an insect", BMC Evolutionary Biology, cilt 8, s. 204, doi:10.1186/1471-2148-8-204, PMC 2491630
, PMID 18627603
- ^ Peter D. Sozou & Robert M. Seymour (2005), "Costly but worthless gifts facilitate courtship", Proceedings of the Royal Society B, 272 (1575), ss. 1877-1884, doi:10.1098/rspb.2005.3152, PMC 1559891 , PMID 16191592
- ^ Gonzalez, A.; Rossini, C.; Eisner, M.; Eisner, T. (1999). "Sexually transmitted chemical defense in a moth (Utetheisa ornatrix)". Proceedings of the National Academy of Sciences USA. 96 (10). ss. 5570-5574. doi:10.1073/pnas.96.10.5570. PMC 21901 .
- ^ Jones; Odendaal, Ehrlich (Ocak 1986). "Evidence against the spermatophore as paternal investment in checkerspot butterflies (Euphydras: Nymphalidae)". American Midland Naturalist. 116 (1). ss. 1-6. doi:10.2307/2425932.
- ^ Marah J. Hardt, Sex in the Sea: Our Intimate Connection with Sex-Changing Fish, Romantic Lobsters, Kinky Squid, and Other Salty Erotica of the Deep 19 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ K. Vahed (1998), "The function of nuptial feeding in insects: review of empirical studies" (PDF), Biological Reviews, cilt 73, ss. 43-78, doi:10.1111/j.1469-185X.1997.tb00025.x, 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi18 Ocak 2019
- ^ Svärd, L. (1985). "Paternal investment in a monandrous butterfly, Pararge aegeria". Oikos. 45 (1). ss. 66-70. doi:10.2307/3565223.
- ^ Iyengar, Vikram K.; Thomas Eisner (1999). "Female choice increases offspring fitness in an arctiid moth (Utetheisa ornatrix)". Proceedings of the National Academy of Sciences USA. 96 (26). ss. 15013-15016. doi:10.1073/pnas.96.26.15013. PMC 24764 .
- ^ Beck, Jan; Mühlenberg, Eva; Fiedler, Konrad (1 Nisan 1999). "Mud-puddling behavior in tropical butterflies: in search of proteins or minerals?". Oecologia (İngilizce). 119 (1). ss. 140-148. doi:10.1007/s004420050770. ISSN 0029-8549. 15 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Ocak 2019.
- ^ Wells, Kentwood D. (2007). "The Natural History of Amphibian Reproduction". The Ecology & Behavior of Amphibians. Chicago: University of Chicago Press. ss. 451-515. ISBN 9780226893334. 27 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2019.
