Soyut isim
| Örnekler |
|---|
|
Soyut isim, soyut ad veya mana ismi; varlığı düşünce yoluyla kabul edilen, söylendiğinde zihinde belli bir görüntü veya tasavvur uyandırmayan bir kavramın adı:[1] soy, ün, korku, söz, bilgi, gönül, kötülük, güzellik, doğruluk vb.[1] Soyut olmayan, yani fiziksel varlıklara verilen isimlere ise "somut isim" denir. Bir sözcüğün birden fazla anlamı varsa bunlardan biri veya bir kısmı soyut iken diğerleri somut olabilir.
Soyut isimler oldukça yaygındır ve insan iletişimin önemli bir kısmını oluştururlar. Diller ortaya çıktığında insanoğlu öncelikle somut varlıklara isim vermiştir: yiyecek, taş, ağaç, kuş, ateş vs. Zamanla iletişim geliştikçe ve karmaşıklaştıkça sadece somut kavramlar yeterli olmamaya başlamış ve soyut kavramlar ortaya çıkmıştır.
Yaygın soyut isimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Pek çok soyut isim, sözcük kök ve gövdelerine belirli yapım eklerinin eklenmesi ile oluşturulur. Örneğin "çocuk" sözcüğü somut iken -lik eki eklenerek oluşturulan "çocukluk" sözcüğü soyuttur zira duyu organlarıyla algılanamayacak bir dönemi tanımlar.[2] Benzer şekilde Türkçede isim ve sıfatlara -et ve -iyet eklerinin eklenmesi ile oluşturulan pek çok isim soyuttur: cesaret, esaret, hassasiyet vs.
Bazı sözcük gruplarında sıklıkla veya her zaman soyut isimlere rastlanır. Bu sözcük gruplarının başlıcaları şunlardır:[2]
- Duygular: sevgi, nefret, kızgınlık, gurur vs.
- Durum ve özellikler: cesaret, sadakat, dürüstlük vs.
- Fikir, tasavvur ve idealler: inanç, hayal, adalet, kültür, güven vs.
- Hareket ve olaylar: ilerleme, eğitim, eğlence, bela vb.
Tartışmalı isimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Mitolojik, dinî ve hayalî varlıklara verilen isimlerin soyut olup olmadığı konusu tartışmalıdır. Bazı akademisyenlere göre tanrı, melek, ruh gibi sözcükler duyu organları ile tespit edilemeyecek kavramlara karşılık geldiği için "soyut" olmalıdır. Bazı akademisyenler ise bunların -sevgi, cesaret gibi soyut isimlerden farklı olarak- tasavvur edilmeleri "mümkün" olduğu için, yani bir şekle büründürülebileceği için "somut" isim olmaları gerektiğini düşünür; zira gerek dinî metinlerde gerekse edebî eserlerde ve sanat eserlerinde antropomorfik tanrılara veya melek, şeytan figürlerine sık sık rastlanır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "soyut ad." BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü, 2003. Türk Dil Kurumu. Erişim: 22 Nisan 2013
- ^ a b "Abstract nouns" 14 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Grammar. Yourdictionary.com. Erişim: 22 Nisan 2013.