Shepherdia canadensis
| Shepherdia canadensis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Shepherdia canadensis | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Shepherdia canadensis, iğdegiller familyasından, Kuzey Amerika'da yetişen, 1–4 m boyunda, azot bağlayıcı, kırmızı meyveli diğer Shepherdia türlerinin aksine sarı renkte de olabilen acı meyveli bitki türü. Genellikle çakıllı sığ topraklarda görülür.[1]
Morfoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Boyu 1-2 (ya da 1-4) m yüksekliğindedir. Yaprakları opposit, oval, 2–6 cm uzunluğunda, üst yüzeyi koyu yeşil, alt yüzeyi beyazımsı gümüşî tüylerle ve pas kahverengi beneklerle kaplı. Çiçekleri küçük, sarımsı veya kahverengimsi, erkek ve dişi çiçekler ayrı çalılarda bulunur (iki evcikli). Meyve kırmızı ya da sarımsı, ovoid aken drupa olup etli ve yenebilir, fakat tatsız ve acıdır.[2]
Bitki birlikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Calamagrostis rubescens, Linnaea borealis ve Paxistima myrsinites gibi bitkilerle birlik oluşturur.[3]
Hayvanlarca kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı Lepidoptera tırtıllarının (Ectropis crepuscularia) besin bitkisidir.
İnsanlarca kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Pasifik Kuzeybatısında özellikle de Britanya Kolumbiyası'ndaki Nlaka'pamux (Thompson), St'at'imc (Lillooet), Secwepemc (Shuswap) ve Kutenaylar (Ktunaxa) gibi Kanada Kızılderilileri tarafından acı meyveleri doğrudan değil, ancak «Kızılderili dondurması» ("Indian ice-cream") olarak da bilinen sxusem yapıldıktan sonra yenir.[4] Britanya Kolombiyası'nda kıyı ve iç bölge Kızılderilileri tarafından besin olarak kullanımı yaygınıdır.[1]
Thompson Nehri Salişleri (Nlaka'pamux) iç ve dış temizliği için kullanır. Avcılar meyvelerini kaynatıp hem iç temizlik için içerler hem de dış temizlik için kendilerini ve av aletlerini temizlerler. Dalları kaynatılır ve su soğuduktan sonra kepek tedavisinde kullanılır. Genelde meyveleri temmuz sonunda toplanır. Küçük ve yumuşak olan meyveler elle tek tek değil, çalının altına hasır serilerek ve dalın ucundan tutarak bir değnekle çırpılarak hasıra düşmesi sağlanır. Meyveleri taze olarak çiğ yemeyip sombalığı renkli köpükleri olan Kızılderili dondurması yaparlar ya da kurutulur veya ezip haşlandıktan sonra ezmesi pestil gibi kurutulur.[5]
Britanya Kolumbiyası'ndaki Vetsuvetenler (Wet’suwet’en) kalp krizinden hazımsızlık konusuna kadar değişik rahatsızlıklar için dallarını, yapraklarını, meyvelerini ve meyvelerinden elde ettikleri meyve suyunu kullanırlar. Meyveleri ayrıca doğuma yardımcı olması için kadınlarca çiğnenir.[6]
Salişler ve Kutenaylar soyulmuş dallarını kaynatarak göz yıkama solüsyonu yaparlar.[6]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Shepherdia canadensis -
Britton, 1913 -
Buffaloberries
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- United States Department of Agriculture Plants profile for Shepherdia canadensis (russet buffaloberry) 28 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Province of British Columbia Ministry of Forests: Shepherdia canadensis (soopolallie) 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Wikimedia Commons'ta Shepherdia canadensis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Vikitür'de Shepherdia canadensis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Richard Hebda (1995), Natural History - Soapberry. Royal British Columbia Museum. Pp 1-2.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 1 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2012.
- ^ J. Pojar & A. MacKinnon (1994), Plants of the Pacific Northwest coast: Washington, Oregon, British Columbia, and Alaska. Lone Pine Publishing, Redmond, Washington.
- ^ Turner, Nancy J, Laurence C. Thompson, M. Terry Thompson and Annie Z. York (1990), Thompson Ethnobotany. Royal British Columbia Museum: Victoria. Pp 209-211.
- ^ a b D. Moerman (1998), Native American ethnobotany. Timber Press, Oregon.