Santur

Santur çalan bir kadının 1830 minyatürü.

Santur, (farklı deyişlerle santur, santour, santoor) (Arapçada: سنطور) (Farsçada: سنتور), Irak, İran ve Hindistan kökenli bir çalgıdır.

Yamuk şeklinde genellikle ceviz ve benzeri egzotik ağaçlardan yapılan bir kutu şeklinde olan klasik bir santur, 72 ila 160 telden oluşur. Bu teller üzerine, yine ahşaptan yapılan küçük mızraplar (zahme) ile vurma yoluyla çalınmaktadır. Bu şekil hem telli çalgı hem de vurmali çalgı niteliği taşıyan muzik aletlerine kordofon adı da verilmektedir. Bir Kitara türü olan enstrüman, biçimsel olarak kanuna benzer.

Tarihi

Yaklaşık 3500 yıllık bir geçmişi olan santur, kimilerine göre Tevrat'ta bahsedilen “Psanterin” sözünden gelmedir. İbranilerde, Mısır, Avrupa ve İran'da küçük değişimler göstererek kullanılmış.

Türkiye'de ise 19 ve 20. yüzyıl başlarında kullanılan santur, Santurî Ethem Bey (Ethem Efendi, 1855-1926) ve Ziya Santur (1862-1952) tarafından icra edildi.

Amerika'da (Hammered Dulcimer), Çin'de (Yangtjin), İsviçre, Almanya ve Avusturya'da (Hackbrett), Fransa'da (Tympanon), Macaristan'da (Cimbalom), İrlanda'da (Tiompan), Yunanistan'da (Santuri), Türkiye ve İran'da (Santur), Romanya'da (Timbal) ve Hindistan'da (Santoor) gibi farklı adlar altında ve değişik formlarda (iki telli, dört telli, 12 perde, 19 perde vb.) kullanılagelmektedir.

Santur hakkındaki bir efsaneye göre, İran'da "kadın sesine benzediği" gerekçesiyle Şah tarafından 500 yıl boyunca yasaklanan çalgının kesintisiz kullanımı, 1800 yıl önce İran çıkışlı olsa da, 3500 yıl öncesi Mezopotamya'ya dayanmaktadır.

Günümüzde Türkiye'de yaygın kullanımı yoktur. Ayrıca santur'un "Cimbalom" denilen, piyano benzeri ayaklı türleri de vardır.

Dış bağlantılar

• SANTUR BELGESELİ
• Kaybolan çalgı, Santur12 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bir Santur video filmi