SCADA

Bir SCADA sisteminin çalışma prensibi

SCADA terimi, İngilizce "Supervisory Control and Data Acquisition" (Türkçe: Gözetleyici Kontrol ve Veri Toplama Sistemi) kelimelerinin ilk harflerinin okunması ile oluşturulan bir kısaltmadır. Kapsamlı ve entegre bir veri tabanlı kontrol ve izleme sistemi olan SCADA ile bir tesise veya işletmeye ait tüm ekipmanların kontrolünden üretim planlamasına, çevre kontrol ünitelerinden yardımcı işletmelere kadar tüm birimlerin otomatik kontrolü, gözetlenmesi ve sonuçların raporlanması sağlanabilir. Temel olarak SCADA yazılımından izleme, kontrol, veri toplama, verilerin kaydı ve saklanması işlevlerini gerçekleştirmesi beklenmektedir.

SCADA sistemleri endüstriyel proseslerde, üretim, enerji üretimi, imalat ve rafinerilerde sürekli, kesintili, tekrarlayan ya da ayrık modlarda çalışabilir. Altyapı işlemleri, kamu veya özel sektörlerde su arıtma ve terfi merkezlerinde, atıksu arıtma, petrol ve gaz boru hatları, elektrik iletim ve dağıtım, rüzgâr türbinleri, sivil savunma siren sistemleri ve büyük iletişim sistemlerini içerebilir. Tesis binaları, havaalanları, gemiler ve uzay istasyonları da dahil olmak üzere kamu ve özel tesisleri kapsayabilir. Isıtma ve havalandırma (HVAC) sistemlerinde erişim ve enerji tüketimini kontrol ve izleme gerekebilir.

Genel tanımlar

Kapsamlı ve entegre bir SCADA sistemi sayesinde bir tesise veya işletmeye ait tüm cihazların kontrolünden üretim planlamasına, çevre kontrol ünitelerinden yardımcı işletmelere kadar tüm birimlerin otomatik kontrolü ve gözlenmesi sağlanabilir. Anlık olay ve alarmları saklayarak geçmişte meydana gelen olayları da tekrar günün tarihinde ve saatinde gözlemleyebilmeyi de sağlayan geniş kapsamlı bir sistemdir.

Bu tür sistemler “katmanlaşan” (İngilizce: scalable) özelliklerinden dolayı değişik işletmelerin tüm kontrol ihtiyaçlarını kademeli olarak gerçekleştirilmelerine imkân verir.

Bu katmanlar:

• İşletme Kaynak Yönetim Katmanı
• İşletme Yönetim Katmanı
• Süreç Denetim Katmanı
• İşletme Kontrol Katmanıdır

İşletme Kaynak Yönetim Katmanı

İşletmenin üretimi için gerekli kaynakların planlandığı bu katmanda üretim ve hizmet politikalarını destekleyecek kararlar alınır ve uygulanır. Hizmet ve üretim yönetimi departmanları ile diğer departmanlar arasındaki işbirliği gerçekleştirilir. Burada “Kurumsal Kaynak Planlama” (İngilizce: Enterprise Resource Planning - ERP) yazılımları bu düzeydeki yönetim fonksiyonlarını desteklemek amacıyla kullanılır. Entegre bir SCADA kontrol sisteminin bu katmanında en alt katmandan gelen veriler değerlendirilerek işletmelerin stratejileri geliştirilir, politikalar saptanır ve işletme ile ilgili önemli kararlar alınır.

İşletme Yönetim Katmanı

İşletmelerde veya tesislerde bulunan bölümler arası işbirliği bu düzeyde sağlanır. İşletme yönetim katmanında bir önceki seviyede saptanmış stratejilere uygun kararlar oluşturulur ve işler sırası ile yürütülür. Bu katman, daha çok bir işletme müdürlüğü işlemini üstlenir.

Süreç Denetim Katmanı

Süreç Denetim Katmanında izleme ve veri toplama fonksiyonlarının gerçekleştirilmesiyle tesisler ve makineler arası eşzamanlılık sağlanması amaçlanır. Bu katman, genellikle merkezî kontrol odası bünyesinde kontrol cihazları ve SCADA yazılımları içerir.

İşletme Kontrol Katmanı

İşletmelerin fiziksel kontrollerinin yapıldığı katman olarak tanımlanabilir. Burada mekanik ve elektronik cihazlar arabirimlerle bağlanarak işletme fonksiyonlarını yürütürler. Denetim komutları bu düzeyde tesisin çalışmasını sağlayan elektriksel işaretlere, sinyallere ve makine hareketlerine dönüşür, bu dönüşümler elektronik algılayıcılar aracılığıyla toplanır. Toplanan veriler, elektrik işaretlerine çevrilerek SCADA sistemine aktarılır. Tahrik motorları, vanalar, lambalar, hız ölçü cihazları, yaklaşım dedektörleri, sıcaklık, kuvvet ve moment elektronik algılayıcıları burada bulunur. SCADA sisteminden verilen komutlar bu katmanda elektrik işaretlerine çevrilerek gerçek dünyada istenen vanaların açılması, ısıtıcıların çalıştırılıp durdurulması gibi hareketlerin oluşması sağlanır.

İşlevleri

• İzleme İşlevleri (Olay ve Alarm İşleme)
• Kontrol İşlevleri
• Veri Toplama
• Verilerin Kaydı ve Saklanması

Dış bağlantılar

• Bileşik Isı Güç Sistemlerinde Scada Uygulamaları
• SCADA 17 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• SCADA nedir? 12 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Winlog SCADA software
• Yerli Scada Programı Teos [1] 19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yerli Scada Programı WinTr [2] 23 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yerli Web Based SCADA Programı inSCADA [3] 27 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.