Rusya-Ukrayna Savaşı
 | Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
 | Bu madde, İngilizce Vikipedi'de yer alan aynı konulu maddeden Türkçeye çeviri yapılarak genişletilebilir. Başlıca çeviri yönergeleri için [genişlet] düğmesine tıklayınız.
|
| Rusya-Ukrayna Savaşı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 29 Aralık 2025 itibarıyla askerî durum | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 UkraynaDestekleyenler: 2022 Rus işgali sırasında Ukrayna'yı destekleyen ülkeler için Ukrayna'ya yapılan dış yardımlar maddesine bakınız. |
 Rusya Donetsk Halk Cumhuriyeti (2014-2022) Lugansk Halk Cumhuriyeti (2014-2022)Destekleyenler:  Belarus (2022'den beri) | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
| ||||||||
| Güçler | |||||||||
|
Çatışmanın kilit noktalarında yer alan güçlü yönler ve birimlerin ayrıntıları için, bakınız:
| |||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Raporlar çok çeşitlidir, ancak en az on binlerce olduğu düşünülmektedir.[7][8] Ayrıntılar için Rusya-Ukrayna Savaşı'nın kayıpları bölümüne bakınız. | |||||||||
Rusya-Ukrayna Savaşı, bir yanda Rusya, Beyaz Rusya ve Rus yanlısı güçlerin, diğer yanda Ukrayna'nın dahil olduğu, sürmekte olan bir savaştır. Yevromaydan'ın ardından görevden alınan Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in Kırım'daki gerginlik nedeniyle Rusya'dan bölgeye asker göndermesini istemesinin[9] ardından 2014 yılında başlayan ve Şubat 2022'de büyüyen askerî hareketliliktir. Bu savaşa Rusya'nın Kırım'ı ilhakı (2014), Donbass Savaşı (2014-günümüz), siber savaş ve siyasi gerilimler de dahildir. Rusya'nın bölgedeki jeopolitik çıkarlarını, vatandaşlarını ve konuşlandırılmış askerlerini koruduğunu iddia eden Devlet Başkanı Vladimir Putin, müdahale için parlamentodan onay almıştır.[10] 21 Şubat 2022'de Rusya Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerini resmen tanıdığını açıkladı.24 Şubat 2022 tarihinde ise Rusya lideri Putin Ukrayna'yı istilaya başladıklarını televizyondan duyurdu. 2021'de diplomatik krizin ardından Ukrayna sınırlarına yakın bölgelere askeri yığınak yapan Rusya,[11][12][13] 24 Şubat 2022'de geniş çaplı bir şekilde Ukrayna'yı işgal etmeye başladı.[14][15][16][17]
2014'te başlayan Ukrayna'ya yönelik Rus silahlı saldırganlığının açık bileşenleri şunlardır:
- Kırım'ın Şubat-Mart 2014'te Rusya tarafından ele geçirilmesi (20 Şubat 2014'te Rusya tarafından yarımadanın geçici olarak işgal edilmesinin ardından)
- Rusya Federasyonu'nun özel servisleri tarafından "halk" konuşmaları kisvesi altında Donetsk ve Luhansk "halk cumhuriyetlerinin" yaratılmasıyla başlayan Nisan 2014'ten bu yana Doğu Ukrayna'daki (Donbass) savaş
- Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı istilası, uzun bir askeri yığınak ve Rusya'nın ayrılıkçı kukla devletler «DHC» ve «LHC»yi devlet kurumları olarak tanımasının ardından başladı.
Ocak 2021 itibarıyla, BM'ye göre, savaşta toplam insan zayiatı 13.100-13.300 kişidir. Bu sayı 3.375 sivil ölümü, yaklaşık 4.150 Ukrayna askeri ölümü ve yaklaşık 5.700 Rus yanlısı savaşçıyı içeriyor. Yaklaşık 1,8 milyon kişi ülke içinde yerinden edilmiş kişiler haline geldi ve Ukrayna topraklarının %7'sinden fazlasını işgal etti.
27 Ocak 2015'te Ukrayna'nın Verkhovna Rada'sı Rusya Federasyonu'nu saldırgan olarak tanıdı.
Arka plan
Sovyet başbakanı Nikita Kruşçev, Rus / Sovyet Karadeniz Filosuna ev sahipliği yapan Kırım'ı[18] 1954'te Rus SFSC'den Ukrayna SSC'sine devretti. Her iki cumhuriyet de Sovyetler Birliği'nin bir parçası olduğu ve Moskova'daki hükümete karşı sorumlu olduğu için bu olay önemsiz bir "sembolik jest" olarak görülüyordu.[19][20] Kırım özerkliği, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından hemen önce referandumdan sonra 1991'de yeniden kuruldu.
1991'den beri bağımsız bir ülke olmasına rağmen, eski bir Sovyet cumhuriyeti olarak Ukrayna, Rusya tarafından etki alanının bir parçası olarak algılandı. Iulian Chifu ve ortak yazarları, Ukrayna ile ilgili olarak Rusya'nın, Ukrayna'nın egemenliğinin Sovyet etki alanının ölümünden önce Varşova Paktı'nınkinden daha büyük olamayacağını belirten "sınırlı egemenlik" konusundaki Brejnev Doktrininin modernize edilmiş bir versiyonunu izlediğini iddia ediyor. Bu iddia, Rus liderlerin Ukrayna'nın NATO'ya olası entegrasyonunun Rusya'nın ulusal güvenliğini tehlikeye atacağı yönündeki açıklamalarına dayanıyor.[21][22]
24 Şubat 2022 tarihinde Rus lider Putin Ukrayna'yı istilaya başladıklarını televizyondan duyurdu, Rus ordusu askeri tesislere füze saldırıları gerçekleştirdiğini açıkladı.[23]
Küresel ön koşullar ve yüzleşme nedenleri
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı silahlı saldırganlığına dönüşen Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmanın ana önkoşulları, Rus politikacılar tarafından Rus İmparatorluğu'nu yeniden kurma, dünyanın bir kısmı üzerindeki kontrolü genişletme ve dünyayı elinde tutma girişimlerine dönüştürülen Rus devletinin sistemik krizidir. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla hegemonya kaybedildi, ekonomik gerileme.[24]
Onur Devrimi
21 Kasım 2013'te Ukrayna Bakanlar Kurulunun Ukrayna ile Avrupa Birliği arasındaki Ortaklık Anlaşması'nın imzalanmasına yönelik hazırlıkları askıya alma kararına yanıt olarak Ukrayna'da hükûmet karşıtı protestolar başladı. 2013 sonundaki protestolar kapsamında özellikle mitingler, gösteriler, öğrenci grevleri yaşandı.
Genel olarak, bu protestolar, Ukrayna'nın Avrupa'ya yönelik yasal olarak belirlenmiş jeopolitik rotasını sürdürmeyi amaçlıyordu; bu, Rusya için yalnızca Ukrayna'nın Rus kontrolünden daha fazla geri çekilmesi değil, aynı zamanda Ukrayna'nın ekonomik, siyasi ve uzun vadede askeri garantileri anlamına geliyordu.
Devrimin zaferi, Başkan Yanukoviç'in iktidardan indirilmesi ve Rusya'ya kaçması, Ukrayna'nın 2004 anayasasının restorasyonu, diktatörlük yasalarının yürürlükten kaldırılması ve erken cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılmasıyla sonuçlandı. Hükûmet değişikliği, Rusya'nın Ukrayna'daki etkisini önemli ölçüde azalttı.
Onur Devrimi, Rusya'nın saldırganlığı başlatmak için kullandığı bahaneydi, ancak savaşın nedeni bu değildi. Rus özel servislerinin, genel olarak Ukrayna devletini yok etmek için protestoları radikalleştirmek için kasıtlı olarak çalıştığı ve Kırım'ı ele geçirmek için Devlet Başkanı ve kolluk kuvvetleri de dahil olmak üzere diğer üst düzey yetkililerin geçici olarak yok olduğu anları kullandığı bile var.
Rusya'nın saldırı hazırlığı
Bilgi savaşı
Çatışmanın temel ön koşulu, Rusya Federasyonu'nun Ukrayna'ya yönelik giderek artan düşmanca politikasıydı. Medyadaki Rus propagandasının içeriği göz önüne alındığında, bu politika, son yıllarda Ukrayna karşıtı propagandadan savaş propagandasına dönüşerek basitçe düşmanca hale geldi. Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırganlığı, Rusya'nın kontrolündeki V. Yanukoviç rejimi altında bile Ukrayna tarafında ilk kurbanların alınmasına neden oldu. Rus propagandasının etkisine karşı koymak için, Ukrayna Devlet Televizyon ve Radyo Yayıncılığı Komitesi 2014 yazından itibaren medyada ayrılıkçı ve devlet karşıtı materyallerle mücadele etmeye başladı.[25]
Yasal savaş
Rusya'nın saldırı hazırlığının yönlerinden biri, Rusya ile Ukrayna arasındaki yasal yüzleşmeydi. Rusya'daki çatışmanın hukuki ve hukuki desteği, Rus politikacılar açısından Rusya'nın sorunlarının çözümüne en etkili şekilde katkıda bulunacak konularda çeşitli kararların kabul edilmesi yoluyla en yüksek yasama düzeyinde gerçekleştirildi. Ukrayna üzerindeki kontrolü yeniden ele geçirmek ve bu tür konular arasında, Kırım'ın yasal statüsü, Ukrayna ile NATO arasındaki işbirliği düzeyi ve Ukrayna'da Rus dilinin statüsü konuları en gelişmiş olanlardır.
Ekonomik savaş
Ukrayna'ya karşı silahlı saldırganlığın başlamasının ön koşulu, ticaret ve tarife çatışmaları, Ukrayna ticaretini engelleme, gaz arzını kesme vb. yoluyla doğrudan ekonomik baskı yoluyla gerçekleştirilen Ukrayna'nın ekonomik kanamasıydı. Aynı zamanda, Ukrayna'nın ekonomik kanaması genellikle etkili muhalefetin ve hatta Ukraynalı politikacıların doğrudan desteğinin yokluğunda gerçekleşti. Örnek olarak, Yulia Timoşenko'nun Ukrayna için son derece dezavantajlı bir gaz anlaşması imzalaması, onun başkanlığındaki Bakanlar Kurulunun önemli bir siyasi başarısı olarak sunuldu.
Ukrayna'ya karşı ekonomik savaş, öncelikle, belirli özellikleri nedeniyle, özellikle Rusya'dan hammadde ve enerji kaynakları alıcıları ve bir pazar olarak Rusya Federasyonu'na bağlı olan Ukrayna'nın doğu ve güney ekonomilerine yönelikti. Kendi ürünlerinde önemli bir paya sahiptir.
Rus Ortodoks Kilisesi savaşta
Doğu Ukrayna'daki Rusça konuşan nüfusun çoğu, Rus medyasının ve Rus kilisesinin güçlü etkisi ve Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşının melez doğası, Rus Ortodoks Kilisesi'nin Ukrayna'ya karşı silahlı saldırıya doğrudan ve dolaylı katılımına yol açmıştır. ÇC'nin Ukrayna'ya karşı saldırganlığa dolaylı katılımı arasında Moskova Patriği Kirill'in Konstantinopolis Patriği Bartholomeos'a gönderdiği ve Patrik Kirill'in Maidan'dan bu yana "şizmatikler" (yani UOK-KP) ve Uniates "açıkça çağrıda bulunduğunu belirttiği mesajı yer alıyor. düşmanlıkların başlamasıyla birlikte, Uniates ve şizmatikler, terörle mücadele operasyonu kisvesi altında silah almış, doğudaki kanonik Ukrayna Ortodoks Kilisesi'nin din adamlarına karşı doğrudan saldırganlık yapmaya başladılar."[26][27]
Kilisenin dolaylı katılımına ek olarak, saldırganlığa doğrudan katılımının gerçekleri de kaydedildi. Özellikle Rusya'daki bazı terörist grupların kiliselerde yoğunlaştığı ve bazı "kutsal babaların" doğrudan Ukrayna'ya yönelik düşmanlıklara karıştığı tespit edildi.
Tarihi
Kırım'ın İlhakı
Rusya'nın Kırım'ı ilhak etme kararı 20 Şubat 2014'te alındı.[28][29][30][31] 22 ve 23 Şubat'ta Rusya birlikleri Novorossiysk üzerinden Kırım'a girmeye başladı.[32] 27 Şubat'ta Rusya kuvvetleri Kırım Yarımadası'nın kontrolünü ele geçirmeye başladı.[33] Stratejik pozisyonları ele geçirdiler ve bir Rusya bayrağı çekerek Kırım Parlamentosu'nu ele geçirdiler. Güvenlik kontrol noktaları, Kırım Yarımadası'nı Ukrayna'nın geri kalanından kesmek ve bölge içindeki hareketi kısıtlamak için kullanıldı.[34][35][36][37] Sonraki günlerde Rusya askerleri önemli havaalanlarını ve bir iletişim merkezini ele geçirdi.[38]
Donbass Savaşı (2014-2015)
2014 Martındaki Euromaidan protestolarını takiben gerçekleşen Rus destekçisi Onur Devriminin ardından Ukrayna'nın doğusundaki Donetsk ve Luhanks Oblastlarında (topluca "Donbas" olarak adlandırılır) hükûmet karşıtı ayrılıkçı protestolar baş göstermeye başladı. Rusya'nın Kırımı ilhakı ile aynı anda başlayan protestolar, Donetsk ve Luhansk Halk Cumhuriyetlerinin ilanı ile birlikte hükûmet binalarını işgal ile başlayıp[39] daha sonrasında Ukrayna kuvvetleri ile sıcak çatışmalara evrildi. Buna karşılık Ukrayna, 2014 yılının Nisan ayında "Anti Terör"[40] operasyonları başlattı. Aynı yılın ağustos ayının sonuna kadar yapılan operasyonlar neticesinde Ukrayna kuvvetleri ayrılıkçıların elinde tuttuğu Sloviansk gibi şehirleri ele geçirse de Ukrayna kuvvetlerinin Rusya ile olan sınırı tekrar kontrol altına alacak pozisyona gelmesi, Rusya'nın ayrılıkçılara "insanı yardım konvoyları" adı altında askerî personel ve teçhizat yardımlarına başlamasına sebep oldu.[41] Rus kuvvetlerinin sahaya gelişi ve teçhizat destekleri sayesinde ayrılıkçı güçler Ukrayna kuvvetlerinin önceki operasyonlarında kaybettikleri bölgelerin büyük bir kısmını geri kazandılar.[42] Bu gelişmelerden sonra Rusya, Luhanks Halk Cumhuriyeti, Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Ukrayna arasında 5 Eylül 2014 tarihinde ateşkesi sağlamak için Minsk Protokolü imzalandı.[43] Çatışmaların başlangıcından beri 29 farklı ateşkes imzalansa da hiçbiri çatışmaların durmasına engel olamamıştır.[44][45] Rusya 21 Şubat 2022 tarihinde Donetsk ve Luhanks Halk Cumhuriyetlerini bağımsız cumhuriyetler olarak tanıdı. Ertesi gün Rusya Minsk Protokolü'nün artık geçerli olmadığı ilan etti. Ardından Rus kuvvetleri Ukrayna'nın işgaline başladı.
2022 Rusya'nın Ukrayna'yı İşgali
21 Şubat 2022'de Rusya hükûmeti, Rusya-Ukrayna sınırındaki bir FSB sınır tesisini tahrip eden ve Rusya topraklarına geçmeye çalışan 5 Ukrayna askerini öldürdüğünü iddia etti. Ukrayna hükûmeti ise bu olayı yalanladı ve bunun sahte bayrak operasyonu olduğunu belirtti.[46][47] Aynı gün, Rusya hükûmeti kendi kendini ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni bağımsız devletler olarak resmen tanıdı ve Putin, tanklar da dahil olmak üzere Rus birliklerinin bölgelere girmesini emretti.
Barış Görüşmeleri
Rusya'nın Ukrayna'ya düzenlediği saldırının 5. gününde çatışmalar sürerken Belarus'ta ilk müzakere masası kuruldu. Herhangi bir sonuç alımaması üzerine daha sonra belirli olmayan yerde toplanmak üzere dağıldı.
Rusya hükûmeti tarafından başlatılan çatışmalar neticesinde Ukrayna'nın katılımıyla Polonya sınırında gerçekleşen görüşmeler somut sonuç vermeyince talepler çerçevesinde daha evvelden iki ülkenin Dış İşler Bakanlarının[48] Türkiye'de görüşmesi üzerine 29 Mart 2022 tarihinde İstanbul'da yapılarak ciddi adımlar atılmıştır.[49]
28 Maddelik Barış Planı
21 Kasım 2025 tarihinde Beyaz Saray'dan 28 maddelik barış anlaşması taslağı sızdırıldı. Bu barış anlaşması taslağı; Ukrayna Ordusunun 600.000 personel ile sınırlandırılması, Zaporijya Nükleer Santrali'nin ürettiği enerjinin Rusya ve Ukrayna arasında yarı yarıya bölüştürülmesi, Rusya'nın Kırım, Luhansk ve Donetsk'i ilhakının de facto olarak ABD tarafından tanınması, Ukrayna Ordusunun Donbas ve Luhansk oblastlarında kontrol ettiği bölgelerden çekilmesi ve bu bölgelerin silahsızlaştırılmış bir tampon bölgeye çevrilmesi, Rusya'nın dondurulmuş 100 milyar dolarlık varlığının ABD öncülüğünde Ukrayna'yı yeniden inşa etme ve Ukrayna'ya yatırım yapmaya kullanılması, Ukrayna'nın güvenlik garantileri alması fakat NATO'ya katılamaması gibi 28 ana maddeden oluşmaktadır. [50][51]
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ İlhakın başladığı tarihle ilgili olarak "bazı çelişkiler ve içsel sorunlar" var.[1] Ukrayna, Rusya'nın "Kırım'ın Dönüşü İçin" madalyasında yazılı olan zaman dilimini gerekçe göstererek 20 Şubat 2014'ü "Kırım ve Sivastopol'un Rusya tarafından geçici olarak işgalinin başlangıcı" olarak nitelendirdi[2] ve 2015'te Ukrayna parlamentosu bu tarihi resmi olarak belirledi.[3] 20 Şubat 2014'te, o zamanlar Kırım cumhuriyet konseyi başkanı olan ve Bölgeler Partisi'ni temsil eden Vladimir Konstantinov, bölgenin Ukrayna'dan ayrılması konusundaki düşüncelerini dile getirdi. 23 Şubat 2014'te Rusya'nın Ukrayna büyükelçisi Mikhail Zurabov,[4] "Ukrayna'daki durumun kötüleşmesi" nedeniyle Moskova'ya geri çağrıldı. Mart 2015'in başlarında, Başkan Putin, Kırım'ın ilhakıyla ilgili bir Rus filminde, 22-23 Şubat 2014'te tüm gece süren bir acil durum toplantısının ardından Kırım'ı Rusya'ya "geri yükleme" operasyonu emrini verdiğini belirtti[1][5] ve 2018'de Rusya Dışişleri Bakanı, madalyanın daha önceki "başlangıç tarihinin" "teknik bir yanlış anlama" nedeniyle olduğunu iddia etti.[6]
Kaynakça
- ^ a b McDermott, Roger N. (2016). "Brothers Disunited: Russia's use of military power in Ukraine". Black, J.L.; Johns, Michael (Ed.). The Return of the Cold War: Ukraine, the West and Russia. Londra. ss. 99-129. doi:10.4324/9781315684567-5. ISBN 978-1-138-92409-3. OCLC 909325250.
- ^ "7683rd meeting of the United Nations Security Council. Thursday, 28 April 2016, 3 p.m. New York". 13 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2022.
Mr. Prystaiko (Ukraine): ... In that regard, I have to remind the Council that the official medal that was produced by the Russian Federation for the so-called return of Crimea has the dates on it, starting with 20 February, which is the day before that agreement was brought to the attention of the Security Council by the representative of the Russian Federation. Therefore, the Russian Federation started – not just planned, but started – the annexation of Crimea the day before we reached the first agreement and while President Yanukovych was still in power.
- ^ "'Няша' Поклонська обіцяє бійцям 'Беркута' покарати учасників Майдану". www.segodnya.ua (Ukraynaca). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "Спікер ВР АРК вважає, що Крим може відокремитися від України". Українська правда (Ukraynaca). 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "Putin describes secret operation to seize Crimea". Yahoo News. 8 Mart 2015. 16 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
- ^ "Russia's Orwellian 'diplomacy'". unian.info. 15 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2019.
- ^ "'Terrible toll': Russia's invasion of Ukraine in numbers". Euractiv. 14 Şubat 2023. 12 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.
- ^ Hussain, Murtaza (9 Mart 2023). "The War in Ukraine Is Just Getting Started". The Intercept. 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023.
- ^ Ukraine's Yanukovych asked for troops, Russia tells UN 4 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. Erişim tarihi: 4 Mart 2014
- ^ Radyuhin, Vladimir (1 Mart 2014). "Russian Parliament approves use of army in Ukraine". The Hindu. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
- ^ "UK says: The Russian invasion of Ukraine has begun". Al Arabiya English. 22 Şubat 2022. 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Taylor, Chloe (22 Şubat 2022). "'Invasion of Ukraine has begun,' UK minister says, as Putin orders troops into breakaway regions". CNBC. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Parekh, Marcus (22 Şubat 2022). "Russia-Ukraine latest news: Kremlin dismisses threat of sanctions, saying 'we are used to it'". The Telegraph. ISSN 0307-1235. 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
- ^ Osborn, Andrew; Zinets, Natalia (23 Şubat 2022). "Russian forces invade Ukraine with strikes on major cities". Reuters. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ Keith, Collins; Lazaro, Gamio; Scott, Reinhard (23 Şubat 2022). "Maps: Tracking the Russian Invasion of Ukraine". The New York Times. 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ Isachenkov, Vladimir; Litvinova, Dasha; Karmanau, Yuras; Heintz, Jim (23 Şubat 2022). "Russia attacks Ukraine as defiant Putin warns US, NATO". AP News. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ "Russia attacks Ukraine". CNN. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
- ^ "HMS Defender: What will be the fallout from Black Sea incident?". BBC News (İngilizce). 23 Haziran 2021. 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ Calamur, Krishnadev (27 Şubat 2014). "Crimea: A Gift To Ukraine Becomes A Political Flash Point". NPR (İngilizce). 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ WELT (12 Mart 2014). "Krim-Übertragung: War der Dnjepr-Kanal der Grund?". DIE WELT (Almanca). 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". www.cato.org. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ "What a sensible Ukraine policy would look like". 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
- ^ "Український вектор геополітики Росії: Передумови війни. Частина 2". 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2017.
- ^ Див.: Євромайдан
- ^ "Святейший Патриарх Кирилл призвал Предстоятелей Поместных Церквей возвысить голос в защиту православных христиан востока Украины". 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016.
- ^ "РПЦ замітає в Інтернеті сліди вчорашнього скандального листа свого патріарха". 30 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016.
- ^ Cathcart, Will (25 Nisan 2014). "Putin's Crimean Medal of Honor, Forged Before the War Even Began". The Daily Beast (İngilizce). 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "В России учредили медаль За возвращение Крыма". korrespondent.net (Rusça). 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ "The Russian Invasion of the Crimean Peninsula 2014-2015" (PDF). Johns Hopkins University. 6 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ "10 facts you should know about russian military aggression against Ukraine". Ukraine government. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;CrimeanInvasion2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Armed men seize two airports in Ukraine's Crimea, Russia denies involvement — Yahoo News". news.yahoo.com. 19 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2014.
- ^ Birnbaum, Michael (15 Mart 2015). "Putin Details Crimea Takeover Before First Anniversary". The Washington Post. 22 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2015.
- ^ Mackinnon, Mark (26 Şubat 2014). "Globe in Ukraine: Russian-backed fighters restrict access to Crimean city". Toronto: The Globe & Mail. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
- ^ "Russia flexes military muscle as tensions rise in Ukraine's Crimea". CNN. 26 Şubat 2014. 9 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
A CNN team in the area encountered more than one pro-Russian militia checkpoint on the road from Sevastopol to Simferopol.
- ^ "Checkpoints put at all entrances to Sevastopol". Kyiv Post. 26 Şubat 2014. 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014.
Checkpoints were put up at all entrances to Sevastopol last night and the borders to the city are guarded by groups of people, police units, and traffic police.
- ^ "Russian parliament approves use of armed forces in Crimea". dw.com. 26 Şubat 2014. 30 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
- ^ "Ukraine says Donetsk 'anti-terror operation' under way". BBC News. 15 April 2014. Retrieved 22 April 2022.
- ^ Lessons from Russia's Operations in Crimea and Eastern Ukraine (PDF) (İngilizce). Santa Monica. 31 Mayıs 2014. s. 44. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mayıs 2014.
- ^ "(Report). Santa Monica: RAND Corporation. p. 44." (PDF). 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Aralık 2022.
- ^ Katchanovski, Ivan (15 Mart 2016). "The Separatist War in Donbas: A Violent Break-up of Ukraine?†". European Politics and Society. 17 (4): 473-489. doi:10.1080/23745118.2016.1154131. ISSN 2374-5118.
- ^ Kippen, Karen (28 Ağustos 2014). "MST e-News September 2014".
- ^ (Ukraynaca) Donbas'daki en uzun ateşkes. Gerçekten bir ateşkes var mı? Ukrayinska Pravda (7 Eylül 2020)
- ^ (İngilizce) New Year ceasefire enters into force in Donbass, TASS (29 December 2018)
- ^ "Russia Says Border Facility Near Ukraine Destroyed in Shell Attack". The Moscow Times. 21 Şubat 2022. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.
- ^ "Russia says it prevented border breach from Ukraine, Kyiv calls it fake news". Reuters. 21 Şubat 2022. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.
- ^ "Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba, bugün Antalya'da üçlü toplantı gerçekleştirecek". 9 Mart 2022. 30 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2022.
- ^ "Ukrayna ve Rusya barış görüşmeleri İstanbul'da 5 saat sürdü". 29 Mart 2022. 29 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2022.
- ^ "Trump's 28-point Ukraine plan in full: What it means, could it work?". Erişim tarihi: 21 Kasım 2025.
- ^ "The 28-point peace proposal for Ukraine, annotated". Erişim tarihi: 21 Kasım 2025.
