Papazkarası
| Papazkarası | |
|---|---|
| Üzüm (Vitis) | |
| Rengi | Siyah |
| Tür adı | Vitis vinifera |
| Diğer adı | Papaskarası; Papaskara |
| Köken |  Türkiye |
| Önemli üretim yerleri | Marmara Bölgesi (özellikle Kırklareli ve Edirne), kısmen İç Anadolu Bölgesi |
| VIVC kimliği | 8923 |
Papazkarası, ağırlıklı olarak Doğu Trakya’da yetiştirilen, Türkiye’nin en eski ve tarihsel önemi yüksek yerli üzüm çeşitlerinden biridir. Hem kırmızı şarap üretiminde hem de sınırlı ölçüde sofralık olarak kullanılır. Üretilen şaraplar genellikle %11–13 alkol derecesine ve yüksek doğal asiditeye sahiptir. Tanen yapısı orta ile düşük arasında olup aromatik profili kırmızı meyveler, çiçeksi ve baharatsı notalarla tanımlanır.[1]
Tarihçe ve yetiştiği bölgeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Papazkarası, kökeni antik Trakya’ya dayanan yerli bir üzüm çeşidi olarak kabul edilir ve şarap üretim geçmişinin Doğu Roma İmparatorluğu öncesine uzandığı belirtilmektedir. Günümüzde başlıca Kırklareli ve Edirne çevresinde yetiştirilmektedir. Bu bölgede özellikle Kırklareli’nin Üsküp (Uskup) yöresi, ayrışmış granit ana materyalli toprakları sayesinde Papazkarası için uygun bir teruar olarak öne çıkar.
Birçok bağda asmalar yaşlı, goble (baş) terbiye sisteminde yetiştirilir. Üst Trakya’daki yamaç ve yüksek kesimlerde verimler düşüktür; alçak ve verimli ovalarda ise salkım ağırlıkları daha yüksek olabilir. Ben düşme (veraison) genellikle ağustos ortası–sonu arasında gerçekleşir; hasat ise üzümün geç olgunlaşma karakteri nedeniyle ekim ortası–kasım ortasına kadar uzayabilir.
Bağcılık özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Papazkarası geç olgunlaşan bir çeşittir ve yüksek ısı toplamına ihtiyaç duyar. Olgunluk ilerlese dahi asiditesini koruyabilmesi, onu özellikle dengeli şaraplar için uygun kılar. Kırklareli’nde yürütülen akademik çalışmalar, çeşidin aromatik yoğunluğa ve dengeli fenolik yapıya sahip olduğunu ortaya koymuştur.[2]
Genetik köken
[değiştir | kaynağı değiştir]Ampelografik ve genetik araştırmalar, Papazkarası’nın Balkan kökenli üzüm çeşitleri grubunda yer aldığını göstermektedir. Yapılan ebeveynlik analizlerinde, üzümün Prokupac ile Alba Imputotato arasında doğal bir melezleme sonucu ortaya çıkmış olabileceği öne sürülmüştür.[3] Çeşit, Vitis International Variety Catalogue’ta (VIVC) 8923 numara ile kayıtlıdır.
Filoksera dönemi ve Fransa ile şarap ticareti
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılın sonlarında Fransa bağlarını büyük ölçüde yok eden filoksera salgını sırasında Osmanlı toprakları, Fransız şarap piyasası için önemli bir alternatif tedarikçi hâline gelmiştir. Fransız ticari arşivlerine dayanan akademik araştırmalar, özellikle Trakya ve Marmara kökenli Osmanlı şaraplarının bu dönemde Fransa’ya yüksek hacimlerde ihraç edildiğini göstermektedir.[4]
Dönemin Fransız kaynakları, Trakya kırmızı şaraplarını koyu renkli, yüksek alkollü ve yapısal olarak güçlü olarak tanımlamış; bu özelliklerin zayıflamış Fransız şaraplarıyla harmanlamaya uygun olduğu belirtilmiştir. Her ne kadar ticari belgelerde üzüm isimleri açıkça geçmese de, söz konusu dönemde Trakya’da kırmızı şarap üretimine hâkim olan Papazkarası’nın bu ihracatta önemli rol oynadığı kabul edilmektedir. Bu süreç, Papazkarası ve Trakya üzüm çeşitlerinin Avrupa pazarındaki ilk uluslararası tanınırlık dönemlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.[5]
Şarap stilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Papazkarası günümüzde ağırlıklı olarak tek çeşit (varietal) kırmızı şarap olarak değerlendirilmekte; ayrıca roze ve blanc de noirs tarzlarında da kullanılmaktadır. Şaraplar genellikle orta gövdeli, canlı asiditeli ve aromatik karakterlidir. Meşe kullanımı çoğunlukla sınırlı veya nötr fıçılarla yapılır.
21. yüzyılda uluslararası tanınırlık
[değiştir | kaynağı değiştir]2020’li yıllarda Papazkarası şarapları uluslararası yarışmalarda da görünürlük kazanmaya başlamıştır. 2025 Balkan Uluslararası Şarap Yarışması’nda, Trakya merkezli üretici Chamlija’nın Papazkarası bazlı şarapları (Cuvée Marcel Biron 2022 ve Kara Sevda 2022) gümüş madalya ile ödüllendirilmiştir.[6]
Chamlija ayrıca 2020’li yılların başında AWC Vienna gibi uluslararası yarışmalarda çok sayıda ödül alan üreticiler arasında yer almış; bu başarılar Papazkarası gibi yerli üzüm çeşitlerinin uluslararası jüri ve tadımcılar nezdinde artan görünürlüğüne katkı sağlamıştır.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lemieux, Andrea (2021). The Essential Guide to Turkish Wine. Andrea Lemieux. ISBN 978-1956019087.
- ^ "The Effect of Different Rootstocks and Berry Heterogeneity on Phytochemical Properties in Vitis vinifera Papazkarası Grape Variety". Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 202423 Aralık 2025.
- ^ "Large-scale parentage analysis in an extended set of grapevine cultivars (Vitis vinifera L.)". Theoretical and Applied Genetics. 2012. doi:10.1007/s00122-012-1988-2.
- ^ Eldem, Edhem. “A French View of the Ottoman–Turkish Wine Market, 1890–1925”, s. 184–190.
- ^ Eldem, Edhem. “A French View of the Ottoman–Turkish Wine Market, 1890–1925”, s. 184–190.
- ^ "Balkan International Wine Competition 2025 Results". Balkan International Wine Competition. Erişim tarihi: 23 Aralık 2025.
- ^ "Türk şarapları madalya rekoru kırdı". Turizm Gazetesi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2025.