Octavio Paz
| Octavio Paz | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Octavio Paz Lozano 31 Mart 1914 Meksiko, Meksika |
| Ölüm | 19 Nisan 1998 (84 yaşında) Meksiko, Meksika |
| Meslek | Yazar, şair, diplomat |
| Milliyet | Meksikalı |
| Vatandaşlık | Meksika |
| Dönem | 1931–1965 |
| Edebî akım | Gerçeküstücülük Varoluşçuluk |
| Önemli ödülleri | Nobel Edebiyat Ödülü (1990) |
Octavio Paz (d. 31 Mart 1914 - ö. 19 Nisan 1998), Meksikalı yazar, şair ve diplomat.
Aralarında 1981 Miguel de Cervantes Ödülü, 1982 Neustadt Uluslararası Edebiyat Ödülü ve 1990 Nobel Edebiyat Ödülü'nün de bulunduğu birçok ulusal ve uluslararası edebiyat ödülünün sahibidir. Adı Pablo Neruda, Borges, Asturias ile birlikte çağdaş İspanyol – Amerikan edebiyatının önde gelen ustaları arasında sayılmaktadır.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1914 yılında Solórzano ve Josefina Lozano'nun oğlu olarak şu anda Meksiko'nun bir parçası olan Mixcoac kasabasında doğdu. Babası, Meksika devrimcilerinden Emiliano Zapata'nın destekleyen yerli kökenli bir avukat ve politikacıydı. Zapata'nın öldürülmesinden sonra babası ülkeden ayrılmak zorunda kalıp Los Angeles'a gidince Octavio Paz da annesi ile birlikte onun yanına giderek iki yıl orada kaldı.[1] 1922'de Meksika'ya dönerek dedesi ve halası ile birlikte Mixcoac'ta yaşadı. Edebiyatla genç yaşta dedesinin evinde tanıştı. Ailesi iç savaş nedeniyle parasal sıkıntıya düştüğü için zor koşullarda büyüdü.
1932 yılında girdiği Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi'nde sol fikirlerle tanıştı. Siyasal aktivizmin yanı sıra şiirlerini yayımlamaya odaklandı. "Luna Silvestre" (Gümüş Ay) isimli ilk şiir seçkisini öğrenciliği sırasında yayımladı.
Kendi kendini yetiştirmek isteyen Paz, 1935 yılında hukuk eğitimini yarıda bıraktı. İspanya İç Savaşı'nda Uluslararası Tugaylar'a katılmak için 1937'de İspanya'ya gitti. Ancak İspanyol Cumhuriyetçiler, onu Meksika'da kalarak propaganda çalışması yapması için ikna ettiler.[2] Meksika'ya dönerek Mérida'da köylü çocukları için kurulan bir okulda çalıştı. İspanya'da yayımlanan "Aydınlık Gölgen Altında ve Öbür Şiirler" (Bajo tu clara sombra, 1937) adlı kitabında İspanya'daki deneyimlerine, "Taşla Çiçek Arasında" (Entre la piedra y la flor, 1941) kitabında Mérida'daki deneyimlerine yer verdi.
İspanya'dan dönüş yolunda bir süre kaldığı Paris'te gerçeküstü sanatçılarla tanışmıştı. Fransız şair Benjamin Péret ve Meksikalı ressam Leonora Carrington'un aracılığıyla gerçeküstücülük akımına katıldı.
1938'de yazar Elena Garro ile evlendi ve 1959'a kadar evli kaldı. Bu evlilikten bir kızı oldu.
1943'te iki yıllık bir burs kazanarak Berkeley Üniversitesi'nde modern Anglo-Amerikan şiiri üzerine çalıştı.
Bir arkadaşının önerisiyle 1945 yılında diplomasi kariyerine başladı. Ülkesi adına kısa süreliğine New York'ta çalıştıktan sonra Paris'e tayin oldu. Paris'te Jean-Paul Sartre, Andre Breton, Albert Camus, Benjamin Peret gibi dönemin tanınmış yazar ve düşünürleri ile tanıştı. Çok verimli geçen bu dönemde ona büyük bir edebî ün getiren Yalnızlık Dolambacı (El Laberinto de la Soledad, 1950) adlı uzun denemesini yayımladı. Meksikalı insanın ulusal karakterini ve yaşam biçimini anlatan bu bir kitap uzunluğundaki deneme yazısının Meksika kültürünü anlayabilmenin anahtarı olduğu varsayılır.[3]
1952'de Japonya'ya ve Hindistan'a yolculuklar yaptı. 1955'te Meksika'ya dönerek üniversitede ders vermeye başladı. En önemli şiir kitabı sayılan ve birçok dile çevrilen Güneş Taşı (Piedra de Sol) 1957'de yayımlandı. Bu kitapta toplumsal sorunlarla, kişisel kaygılarını, cinsel sevgiyle yalnızlık arasındaki kopukluğu, tarihle sonsuzluk arasındaki karşıtlığı Aztekler'in oyma taş takvimi olan "güneş taşı" simgesi altında birleştirdi.[4]
1959'da yeniden Paris'e döndü. 1962 yılında Meksika'nın Hindistan büyükelçisi olarak görevlendirilinceye kadar Fransa'da kaldı. 1962'de Yeni Delhi'deki görevine başlayan Paz, 1965'te Fransız Marie-José Tramini ile evlendi. Hindistan'da kaldığı dönemde doğu edebiyatı ve felsefesiyle ilgilendi. Doğu kültürünün batı dünyasında tanınması için çaba gösterdi. Bengali dilindeki Hungryalism şiir hareketini başlatan şairler üzerinde etkili oldu.[1] 1968 yılında Meksika'daki Tlatelolco katliamından sonra hükûmeti protesto amacıyla ülkesindeki bütün görevlerinden istifa etti. Büyükelçilik görevinden ayrılma gerekçelerini "Öbür Meksika: Piramidin Eleştirisi" adlı kitabında anlattı.
Diplomasi kariyerini sonlandırdıktan sonra Meksika'ya dönüp Plural adlı edebiyat dergisini çıkardı. Dergisi, 1975'te hükûmet tarafından kapatılınca Vuelta adlı kültür dergisini çıkarmaya başladı ve hayatının sonuna kadar bu dergiyi çıkarmaya devam eti. 1969-1970'te İngiltere'de Cambridge, 1970-1974 arasında ABD'de Harvard Üniversitesi'nde dersler verdi. 1978 yılında Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi,[5] 1980 yılında Harvard Üniversitesi tarafından kendisine fahri doktor unvanı verildi.[6] 1990 yılında Nobel Edebiyat Ödülüne layık görüldü.
1998'de Mexico City'de hayatını kaybetti.
Yapıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]Şiirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1938-1946 - Puerta condenada
- 1937 - La rama
- 1957 - Piedra de sol
- 1958 - Libertad bajo palabra
- 1962 - Salamandra
- 1969 - Ladera Este
- 1972 - Le singe grammairien,
- 1976 - Vuelta
- 1987 - Árbol Adentro
Makaleleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1950 - El laberinto de la soledad
- 1956 - El Arco y la Lira
- 1957 - Las peras del olmo
- 1965 - Cuadrivio
- 1966 - Puertas al Campo
- 1967 - Corriente Alterna
- 1967 - Claude Levi-Strauss o el nuevo festín de Esopo
- 1968 - Marcel Duchamp o el castillo de la Pureza
- 1969 - Conjunciones y Disyunciones
- 1969 - Postdata
- 1973 - El signo y el Garabato
- 1974 - Los Hijos del Limo
- 1974 - La Búsqueda Del Comienzo (Escritos Sobre El Surrealismo)
- 1979 - El Ogro Filantrópico
- 1979 - In-mediaciones
- 1982 - Sor Juana Ines de la Cruz o las trampas de la fe
- 1983 - Tiempo Nublado
- 1983 - Sombras de Obras
- 1984 - Hombres en su Siglo
- 1990 - Pequeña Crónica de Grandes Días
- 1990 - La Otra Voz
- 1991 - Convergencias
- 1992 - Al Paso
- 1993 - La Llama Doble
- 1994 - Itinerario
- 1995 - Vislumbres de la India
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1990- Nobel Edebiyat Ödülü
- 1985- Alfonso Reyes Ödülü
- 1984- Alman Kitap Yayımcıları Barış Ödülü
- 1982- Neustadt Uluslararası Edebiyat Ödülü
- 1981- Cervantes Ödülü
- 1980- Harvard Üniversitesi Fahri Doktor unvanı
- 1980- Ollin Yoliztli Ödülü (Meksika)
- 1978- Meksika Ulusal Özerk Üniversitesi Fahri Doktor unvanı
- 1977- Ulusal Edebiyat Ödülü (Meksika)
- 1977- Kudüs Edebiyat Ödülü
- Premio Mondello (Palermo, İtalya)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Octavio Paz Biography". www.thefamouspeople.com. Thefaomuspeople.com sitesi. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- ^ http://www.dw.com/tr/ispanyada-çanlar-aydınlar-için-çaldı/a-4143656 [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- ^ "Nobel Prize Recipients". www.fororegulaciondrogas.unam.mx. UNAM web sitesi. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- ^ "Honorary Degrees". www.harvard.edu. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.
- Meksiko doğumlular
- 1914 doğumlular
- 1998'de ölenler
- Meksika'nın büyükelçileri
- Meksikalı yazarlar
- Meksikalı şairler
- Nobel Edebiyat Ödülü sahipleri
- Meksikalı Nobel Ödülü sahipleri
- Hindistan büyükelçileri
- Meksiko doğumlu yazarlar
- Miguel de Cervantes Ödülü sahipleri
- Meksika Ulusal Özerk Üniversitesinde öğrenim görenler