Norbert Elias

Norbert Elias (d. 22 Harizan 1897 - ö. 1 Ağustos 1990), Alman asıllı İngiliz vatandaşı sosyolog. Özellikle medenileşme/uygarlaşma süreçleri üzerine geliştirdiği teori ile tanınır. Elias'ın teorisi, zaman içinde güç, davranış, duygu ve bilgi arasındaki ilişkiye odaklanıyordu. Elias "Uygarlaşma Süreci" adlı eserinde, insan doğasının sosyal hayat tarafından değiştirildiğini öne sürer. Bu eserde, toplumların ilkel durumlardan gelişmiş durumlara geçirdiği dönüşüm süreçlerini ele almaktadır. Elias, bu değişimleri, merkezi otoritelerin güçlenmesi ve sosyal yaşamın daha düzenli ve öngörülebilir hale gelmesiyle ilişkilendirir. Ancak bu sürecin yalnızca dışsal bir değişim olmadığını, bireylerin duygusal ve davranışsal kontrolünde de belirgin değişiklikler yaşandığını vurgular.

Hayatı ve eğitimi

Elias, 22 Haziran 1897'de Prusya'nın Silezya eyaletindeki Breslau'da (bugünkü Wroclaw), Hermann Elias (1860–1940) ve Sophie Elias çiftinin çocuğu olarak dünyaya geldi. I. Dünya Savaşı'nda Alman ordusuna gönüllü olarak katıldı ve önce Doğu cephesinde, sonra Batı cephesinde telgrafçı olarak görev yaptı. 1917'de sinir krizi geçirdikten sonra, hizmet için uygun olmadığı ilan edildi ve Breslau'ya sağlık görevlisi olarak atandı.

Aynı yıl, Elias Breslau Üniversitesi'nde felsefe, psikoloji ve tıp okumaya başladı. 1919 ve 1920'de Heidelberg ve Freiburg üniversitelerinde birer dönem okudu. 1919'da ön sınavı geçtikten sonra tıp eğitimini bıraktı. Babasının serveti azaldıktan sonra eğitimini finanse etmek için, 1922'de Elias yerel bir donanım fabrikasında ihracat departmanı başkanı olarak işe başladı. 1924'te, neo-Kantçılığın temsilcisi Richard Hönigswald'ın danışmanlığında Idee und Individuum (Fikir ve Birey) başlıklı felsefe doktorası teziyle mezun oldu. Neo-Kantçılığın sosyal yönünün eksikliğinden hayal kırıklığına uğrayan Elias, teziyle ilgili danışmanıyla ciddi bir tartışma yaşadı.

Çalışmaları ve düşünceleri

Elias'ın en ünlü eseri, İngilizce olarak The Civilizing Process adıyla yayınlanan Über den Prozess der Zivilisation'dır. İlk olarak 1939 yılında iki cilt halinde Almanca olarak yayınlanan eser, 1969 yılında yeniden yayınlanana ve ilk cildi İngilizceye çevrilene kadar neredeyse hiç ilgi görmemişti.

Elias bu çalışmasında ortaçağ sonrası Avrupa'da şiddet, cinsel davranış, bedensel işlevler, sofra adabı ve konuşma biçimlerine ilişkin standartların, utanç ve tiksinti eşiklerinin yükselmesi ile nasıl kademeli olarak dönüştüğünü inceledi. Bu dönüşümün, sosyal düzeni uygulayan ve elitler arasında rafine davranışları teşvik eden merkezi devletlerin yükselişiyle bağlantılı olduğunu savundu.

Elias'ın çalışmaları 1960'larda daha geniş bir kitleye ulaştığında, analizleri ilk başta o dönemlerde itibarını yitirmiş “sosyal Darwinizm”in bir uzantısı olarak görüldü ve eleştirildi. Kitap 1960'ların sonunda Almanya'da yeniden basılıp, 1977'de verilen ilk Adorno ödülüne layık görülene dek hak ettiği değeri görmedi. Ödül verildiği zaman Norbert Eiias 80 yaşındaydı. Uygarlık Süreci'nin iki cilt halinde İngilizce basımı 1978 ve 1982 yıllarında oldu.

1962 yılında Leicester Üniversitesi'nden emekli olana kadar Elias, yalnızca bir kitap ve birkaç makale yayınlamıştı. 1990 yılında vefat ettiğinde ise 15 kitap ve 150'ye yakın makale yayınlamıştı.