Mustang (at)
Mustang (okunuşu: Masteng), genelde Amerika Birleşik Devletlerinin batı eyaletlerinde sahipsiz, başıboş gezen yabanileşmiş atlardır. Çoğunlukla yaban atı (İngilizce wild horse) olarak nitelendirilseler de, gerçekte evcil attan (Equus ferus caballus) türeyen yabanileşmiş atlardır (İng. feral horse).[1]
1900'lerde iki milyon nüfusa sahip oldukları tahmin ediliyor.[2] 2008 yılı rakamlarına göre 33.000 kadar mustang vardır. Günümüzde ABD'de Bureau of Land Management tarafından korunup kollanmaktadır.
Adlandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkçeye İngilizce mustang kelimesinden geçen ödünç kelimedir. Ödünç kelimeler, alıntı kelimelerden farklı olarak, orijinal[3] yazımıyla yazılırlar. İngilizceye de Meksika İspanyolcasında kullanılan mesteño (eril) / mesteña (dişil) ('sahipsiz, başıboş dolaşan hayvan; yılkı') kelimesinden geçmiştir.[4]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tabiatta tamamen doğal bir seçilim ile doğmakta ve hayatta kalmaktadırlar. Bu sebepten ötürü çok güçlü bir genetiğe sahiptirler. Diğer (evcil) türlere göre daha sağlam kemik ve tendonlara sahip atlardır.[5] Az yiyecekle yetinip, her türlü iklim şartlarına dayanırlar.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerika'nın keşfinden sonra 1493 yılında[6][7] İspanyolların Amerika'ya götürdükleri evcil atlardan kaçanlardan yabanileşenlerdir. İspanyollar tarafından Yeni Dünya'ya (Florida ve Meksika) sokulan atlar genelde Fas kökenli Berberi atı, Portekiz kökenli Sorraia ve İspanya kökenli Endülüs atı gibi at ırklarının karışımları olan İber at ırklarıdır.[2] İspanyollarca Amerika'ya sokulan atlarla tanışan ve onu kullanmasını öğrenen ilk yerliler Pueblo Kızılderilileri olmuştur. Kızılderililer atlarla tanışmadan önce köpekleri çekim hayvanı olarak kullanırlardı.[8]
Komançilerin masteng atlarını (Komançice cobe) benimseyip onu güçlerinin odağına oturtmaları onları Teksas'taki en güçlü Kızılderili grubu hâline getirmiş ve Teksas-Kızılderili savaşlarında Beyazlara rakip olan en büyük güç durumuna gelmişlerdir.[9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Spanish Mustang
- Gila Bend Mustang
- Kiger Mustang
- Pryor Mountain Mustang
- Spanish Mustang
- Sulphur Mustang
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ The American Museum of Natural History 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Nature of Horses
- ^ a b Dobie, The Mustangs
- ^ "TDK : Alıntı Kelimelerin Yazılışı". 2 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2010.
- ^ "Mustang". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2012.
- ^ Callie Heacock and Ernesto Valdés, The Spanish Mustang and the Long Way Home 13 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bennett, Deb. Conquerors: The Roots of New World Horsemanship.Amigo Publications, 1998, pp. 150 ISBN 0-9658533-0-6
- ^ "Seeds of Change." 21 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Corpus Christi Museum, Science and History educational resources. Accessed June 1, 2007.
- ^ The Comanches: Lords of the Southern Plains. University of Oklahoma Press. 1952.