Kesrani Hanedanı
Kesranî Hanedanı, Şirvanşahlar Devleti'ni yaklaşık olarak 355 yıl yöneten hanedandır. Hanedan, Şirvanşah II. Yezid bin Ahmet'in son yıllarında etkinleşen fars siyaseti yüzünden tarihçiler tarafından Mezyedi Hanedanı'ndan ayrılmıştır. Oysaki, ilk Kesrani Şirvanşahı I. Manuçehr, II. Yezid Mezyed'in büyük oğluydu. Tarihçilere göre, Kesraniler ilk kez 1027 yılında I. Manuçehr dönemiyle iktidara ulaştı ve 1382 tarihinde Huşeng'in bir saray devrimiyle öldürülmesi üzerine son buldu.
Kesraniler Şirvan'ın bağımsızlığı uğruna Gürcü çarlarına, Selçuk, Kıpçak ve Moğol saldırılarına karşı mücadele vermişlerdir. Kesraniler döneminde Şirvan'da edebiyat, bilim ve sanat gelişmiş, Şamahı ve Bakü'de geniş mimari çalışmalar yapılmıştır.
Hanedanın Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]11. yüzyılın ilk yıllarından başlayarak ister saray, isterse de politikada güçlü Fars eğilimleri görülmekteydi. Bu dönemde Farslaşma eğilimlerinin en güçlü ispatı şahların isimleriydi. Zira Şirvanşahların isimleri değişmişti. Yezid bin Ahmet'ten sonra Arap isimlerinden eski Sasani isimlerine dönüş başlamıştır. II. Yezid Mezyed'in şehzadeleri olan Manuçehr, Anuşiravan, Kubad, Salar ve Memlan'ın isimleri kadim fars isimleriydi. Artık X yüzyılın ilk yarısında Mezyedi Şirvanşahları Sasani kökenli asil ailelerle akrabalık ilişkilerine giriyor ve bu ailelerin kadın temsilcileri eski gelenekleri devam ettiriyorlardı. Kesrani Hanedanı'nın kurucu olan I. Manuçehr aslında son Mezyedi Şirvanşahı II. Yezid Mezyed'in oğluydu. Bu yüzden bu iki hanedan aslında hiç ayrılmamış, sadece Fars eğilimli siyaset yüzünden tarihçiler tarafından sınıflandırılmıştır.[1]
Hanedanın Sonu
[değiştir | kaynağı değiştir]14. yüzyılın sonlarında Şirvan'da küçük feodallerin ve köylülerin zadeganlar aleyhine isyanı meydana geldi. Huşeng H. 748 (M. 1382) yılında gaddarlığından öfkelenmiş halkı tarafından öldürüldü. Huşeng'in vefatı üzerine Şirvan ayanları merhum şahın amcasının oğlu olan Şeyh İbrahim'i şah ilan etti. Saray müneccimine göre, Şeyh İbrahim Mezyedi Hanedanı'na akraba olan Derbendi ailesinin ilk mensubu idi. Böylece, tahta Mezyedilerin amcazadesi olan Derbendiler geçti.[2]
Hanedana mensup Şirvanşahlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- I. Menuçihr (1027-1034)
- II. Ali (1034-1043)
- I. Kubad (1043-1049)
- III. Ali (1049-1050)
- I. Salar (1050-1063)
- I. Fariburz (1063-1096)
- II. Menuçihr (1096-1106)
- I. Afridun (1106-1120)
- II. Menuçihr (1120-1160)
- II. Afridun (1160)
- I. Ahsitan (1160-1197)
- I. Şahenşah (1197-1200)
- II. Fariburz (1200-1204)
- I. Farruhzat (1204)
- I. Güstasp (1204-1225)
- III. Fariburz (1225-1243)
- II. Ahsitan (1243-1260)
- II. Farruhzat (1260-1282)
- III. Ahsitan (1282-1294)
- I. Keykâvus (1294-1317)
- I. Keykubad (1317-1348)
- II. Keykâvus (1348-1372)
- Huşeng (1372-1382)