Kızılkaya, Bucak

Kızılkaya
Belde
Burdur'un konumu
Kızılkaya Kızılkaya'nın Burdur'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Burdur
İlçe	Bucak
Coğrafi bölge	Akdeniz Bölgesi
İdare
• Belediye başkanı	İlkay Güngör (MHP)
Yüzölçümü
• Toplam	51,75 km²
Rakım	794 m
Nüfus  (2024)
• Toplam	3.150
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	248
İl plaka kodu	15
Posta kodu	15310
Resmî site kizilkaya.bel.tr

Kızılkaya, Burdur ilinin Bucak ilçesine bağlı bir beldedir.

Tarihçe

Kızılkaya'nın tarihi MÖ 1295 Etiler zamanında Pisidya Cumhuriyeti devrine gitmektedir. Pisidya Cumhuriyeti, Eti imparatorluğu'na bağlı, içişlerinde bağımsız bir devlet idi. Pamiiya, Karyalıkya gibi diğer küçük devletlerle komşu bulunuyordu. Pisidya'nın çevresinde Komabe (bugün Garipçe), Kratopolis (bugün Kızılkaya), Legost (bugün Büyükköy), Pogla (bugün Çomaklı), Vebre (bugün Bozova) gibi küçük devletçikler bulunmaktaydı.

Kızılkaya tarihi daha sonra Roma-Bizans Devri, Selçuklular Devri, Beylikler Devri, Osmanlılar Devri olmak üzere 5 ana bölümden oluşmuştur. Kretapolis şehri Roma döneminde bugünkü Kızılkaya yakınlarında kurulmuş bir yerleşim yeridir. Günümüzde Antalya iline bağlı bulunan Bademağacı Kasabası (2012 yılında 6360 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Antalya ilinin Döşemealtı ilçesine bağlı bir mahalleye dönüştürülmüştür) 20. yüzyılın başlarında Kızılkaya'ya bağlı bir köydü. Hicri 1330 (miladi 1914) tarihli Konya Vilayet Salnamesi'nde, Pisidya egemenliğinde Kızılkaya'nın Bademağacı köyü civarında “Ariassos” adıyla eski bir şehir olduğu ve burada “altı kapı” denilen bir su yolu kemerinin bulunduğu belirtilmiştir. (Konya Vilayet Salnamesi, H.1330 / M.1914, s. 599) Bugün Ariassos antik kentinin kalıntıları Burdur-Antalya yolunun 45. kilometresinde Çubuk Beli yakınlarında Akkoç Köyü yolu üzerindedir.

Osmanlı Araştırmaları Vakfı'nın yaptığı incelemelerde Kızılkaya, Osmanlılar devrinde Konya eyaletinin Antalya sancağının Kızılkaya kazası olarak geçmektedir.

O dönemlerde Kızılkaya'da vergi defterleri tutulmaktaydı. Osmanlı Araştırmaları Vakfı'ndan Kızılkaya ile ilgili şöyle bir yazıya rastlanmaktadır:

Defterlerden çoğu tek sütun üzerine tanzim edilmiştir. Pek az da olsa zaman zaman çift sütun üzerine tanzim edilen defterlere de rastlanır. 1296 no'lu Yörükan-ı Ankara Defteri bu tarzda tutulan defterlerden biridir. 1256 tarihli Antalya'ya tabi Kızılkaya kazası defteri ise vergi mükellefinin sahip olduğu malları satır satır ve alt alta kaydetmektedir.

1256 sayımında defterlerin başında, defterin nereye ait olduğuna dair zaman zaman geniş bilgilere yer vermektedir. Antalya Kızılkaya kazası köylerine ait defterin başındaki açıklama şöyledir:

Bu def'a Tanzimat-ı Hayriye usulünce müceddeden tahririlerine irade-i şahane ta'alluk eden kazalardan Teke sancağında Antalya'ya tabi Kızılkaya kazasının kuralarından Bademağacı'nda kain ahalilerin emlak ve arazi kıymet-i hakikiyelerine mübeyyin defteridir" diye geçmektedir.

İncelemelerden de anlaşıldığına göre Osmanlı Devri'nde Kızılkaya önemli ve adı bilinen bir yerdi. Emekli öğretmen Abdullah Ulusan'ın 1960 yılında yaptığı Pazaravdan köyü incelemesinde köyün tarihçesini anlatırken, Kızılkaya ile ilgili bilgilere rastlanmaktadır.

I. Bayezid'ın 1391 yılında Hamit İli'ni Osmanlı topraklarına katmasının ardından Kızılkaya bölgesinin kontrolü ilk kez Osmanlı himayesine girmiştir. Kızılkaya'nın Osmanlı himayesine girmesiyle birlikte bölgenin tarihi ile ilgili bilgilerin çoğu Konya Vilayet Salnameleri'den edinilebilmektedir. 1522'de Ağlasun, Gölhisar, İncirli (Bucak), Erle (Yeşilova) ve (bugün Denizli iline bağlı bir ilçe olan) Acıpayam nahiyelerine bağlı köylerin bir bölümü Burdur'a bağlı nahiyeler iken Kızılkaya 16. yüzyılın sonlarında nahiye olmuştur. Yurt Ansiklopesi'nin kayıtlarına göre 1831 yılında Teke (Antalya) Sancağı'na bağlı Kızılkaya nahiyesinin nüfusu 942, Girmiye (yani bugünkü Çamlık Köyü) ile birlikte Bucak'ın toplam nüfusu 1724'tür. Ayrıca bu nüfusun tamamının Müslüman olduğu da yazmaktadır. (Yurt Ansiklopedisi, 2, 1982b, s. 780).

Konya Vilayet Salnameleri incelendiğinde 1874 yılından itibaren Teke (Antalya) Sancağı'nın nahiyeleri arasında Bucak, Kızılkaya ve Melli yer almaktadır. Konya Vilayet Salnamesi'nin 1874 yılı kayıtlarının 174 ve 175. sayfalarında ise Konya Vilayetinde 5 sancağın ismi geçer. Teke (Antalya), Hamidabad (Isparta) ve Burdur, vilayet salnamelerinde geçen sancak isimlerden 3 tanesidir. Bu kayıtlarda Kızılkaya ve Bucak'ın nahiye olarak isimlendirildiği ve Antalya Sancağına bağlı olduğu görülmektedir. Kızılkaya nahiyesindeki köy sayısı 1874 yılı kayıtlarında 10 iken, 1892 yılında 11'e çıkmıştır.[1] 1892 yılına ait Kızılkaya Nahiyesine bağlı köyler ve nüfusları ise Uğurlu (228), Avdancık (175), Bademağacı (761), Beldibi (95), Kuzköy (381), Karabınar (318), Karaaliler (226), Kızılcaağaç (159), Kikez (36), Yeni Çiftlik (92), Susuz (327), Pazaravdanı (515) şeklinde kayıtlanmıştır. Kızılkaya Nahiyesine bağlı bir köy olarak kayıtlanan Pazaravdanı Köyü bugünkü Kızılkaya Kasabasının yaklaşık 5 km güneyinde bulunan günümüzde hiç kimsenin yaşamadığı bir yerleşim yeri olup köy, sakinlerinin Cumhuriyet Döneminin başlarından itibaren bugünkü Kızılkaya'ya taşınmaları sebebiyle boş kalmıştır. Defter kayıtlarına göre 19. yüzyılın sonlarında bölgede en kalabalık 3 yerleşim yeri bulunmakta olup bunlar, Melli (bugünkü Kocaaliler Beldesi), Bucak ve Kızılkaya Nahiyeleri idi. 1874 yılından 1892 yılına kadar geçen süre içinde Bucak nahiyesinin nüfusu 2400'den 4097'ye, Kızılkaya nahiyesinin nüfusu da 1127'den 4518'e çıkmıştır. 1892 yılının kayıtları incelendiğinde Kızılkaya ve Bucak'ın nüfusu hakkında detaylı bilgilere ulaşılabilmektedir. Buna göre 1892 yılında Kızılkaya Nahiyesinde 792 hane bulunduğu, bu hanelerde 4518 kişinin yaşadığı belirtilmektedir. Yine aynı kayıtlarda Bucak Nahiyesinde ise 736 hane bulunduğu 4097 kişinin yaşadığı kaydedilmiştir.

Konya Vilayet Salnamesi'nin 1879 yılı kayıtlarının 158. sayfasında Kızılkaya Nahiyesinde 4 adet sıbyan mektebi bulunduğu 250 erkek ve 50 kız öğrencinin eğitim gördüğü bilgisi yer almaktadır. 1875 tarihli kayıtlarda ise Kızılkaya nahiyesinde 1 medrese bulunduğu bilgisi yer almaktadır. Salname'nin 1899 yılı kayıtlarının 200 ve 201. sayfalarında Bucak, Kızılkaya ve Melli Nahiyelerindeki iş yerlerinin sayıları yer almaktadır. Buna göre Kızılkaya Nahiyesinde 1899 yılında 5 dükkan, 2 kahvehane ve 1 fırın bulunmaktadır.

Hicri 1312 (miladi 1894) yılı Konya Vilayet Salnameleri'nde de Teke Sancağı'na bağlı Bucak Nahiyesinde 7 mahalle, Kızılkaya nahiyesinde ise 4 mahalle olduğu belirtilmektedir. Kızılkaya nahiyesinde ilk hükûmet dairesi 1892 yılında açılmıştır. Konya Vilayet Salnamesi 1894 yılı kayıtlarının 182. sayfasındaki kayıtlara göre 1894 tarihinde Kızılkaya Nahiyesinde nahiye müdürü olarak olarak Fikri Efendi, katip olarak Ali Efendi ve vergi katibi olarak Hüseyin Efendi'nin isimleri geçmektedir. Bucak nahiyesi 1926 yılına kadar Oğuz boyuna mensup insanlar tarafından kurulduğu için "Oğuzhan" ismi ile bilinirken 1926 yılında nahiye statüsü kaldırılarak ilçe haline getirilmiş ve ismi "Bucak" olarak değiştirilmiştir. Antalya'nın Melli ve Kızılkaya nahiyeleri de o tarihte Bucak ilçesine bağlanmıştır.(Devlet Salnamesi, 1927-1928, s. 746; Selekler, 1960, s. 48)

Tarım

Kızılkaya ekilebilir 12000 dekar arazisiyle Burdur ilinin önde gelen tarım merkezlerinden birisi olmayı başarmıştır. Kasabanın tarımdaki bu başarısını bilimsel tarım uygulamalarıyla da sürmektedir. Akdeniz Üniversitesinden Prof. Dr. M. İlhan ÇAĞIRGAN bölgenin tarım alanındaki başarısını görerek burada çeşitli çalışmalar yürütmüştür. Kızılkaya'da kuraklığa dayalı arpa ıslahı konusunda yapılan çalışmalarda komu oyunda Kızılkaya Arpası olarak bilinen arpa türü geliştirilmiş ve dünya çapında ses getirmiştir. Ancak Kızılkaya arpası olarak bilinen arpa türü bölgede yaşayan çiftçilerin tohum satışı yapmaması nedeniyle üretim alanı sadece Kızılkaya kasabası olarak kalmıştır. Çiftçiler üretim alanını sınırlı tutarak üretimi sadece Türkiye içerisinde yapmayı ve arpanın fiyatını sürekli kontrol altında tutup en yüksek fiyattan satmayı amaçlamışlardır. Proje dünyada büyük yankı getirmesine rağmen sadece Kızılkaya kasabasında uygulanmaktadır. Fakat benzer şekilde İngiltere, Portekiz, Çin, Tayland gibi ülkelerde Kızılkaya arpası gibi bir arpa üretmek için çalışmalar yapmaktadırlar. Tarım alanında bu denli başarılı olan belde de 1371 sayılı Kızılkaya tarım kredi kooperatifi çalışmalarını tarım alanında sürdürmektedir.

Coğrafya

Burdur iline 60 km

Antalya iline 59 km

Muğla iline 265 km

Fethiye ilçesine 165 km

Marmaris ilçesine 300 km

Bodrum ilçesine 370 km

Döşemealtı ilçesine 40 km

Isparta iline 94 km

Bucak ilçesine 23 km uzaklıktadır.

Eğitim

Kızılkaya beldesinde lise, ilköğretim ve orta öğretimi veren eğitim kuruluşları bulunmaktadır. Bunun yanı sıra öğrenciler yakın olmasından dolayı Bucak, Burdur ve Antalya illerinde de eğitim alabilmektedirler.

İklim

Beldenin iklimi, Akdeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Bitki örtüsü makidir. Beldenin iklimi çok yakın konumda bulunmasından dolayı Antalya ile aynıdır.

Ortalama Sıcaklık Verileri
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Arl
Ortalama °C	9.6	9.9	12.2	15.8	20.3	25.3	28.3	27.8	24.3	19.5	14.2	10.8
Ort.En Yüksek °C	15.0	15.3	17.9	21.4	25.9	31.3	34.4	34.3	31.3	26.9	20.8	16.3
Ort.En Düşük °C	5.6	5.7	7.4	10.6	14.5	19.0	22.1	21.8	18.6	14.5	9.8	6.8
Ort. Güneşlenme Süresi (saat)	5.3	6.1	6.9	8.0	9.9	11.6	12.0	11.6	10.0	8.1	6.3	4.9
Ortalama Yağışlı Gün Sayısı	12.4	10.4	9.0	7.3	5.4	2.9	1.5	1.5	2.0	5.6	7.8	11.5
Kaynak: meteor.gov.tr

Nüfus

Kasaba yakınındaki verimli tarım arazileri

Kızılkaya Beldesinde daimi ikamet eden kişi sayısı yıllara göre değişmekle birlikten 2000-3000 arasında değişmekteyken 2024 yılı itibarıyla yaşayan kişi sayısı 3000 kişinin üzerine çıkmıştır. Bu nüfusla birlikte Kızılkaya, Burdur iline bağlı beldeler arasında en kalabalık nüfusa sahip belde konumuna gelmiştir. Beldenin geniş ve düzlük bir ova üzerinde kurulması, ikliminin Antalya'ya oranla daha nemsiz ve ferah olması gibi sebeplerle Antalya'dan çok fazla kişi de beldeden arazi satın alıp evler yaptırarak yerleşmiştir.

Yıllara göre köy nüfus verileri
2024	3150
2019	2743
2012	2036
2011	1960
2010	2212
2009	1882
2008	2010
2007	1660
2000	2836
1990	2687

Coğrafi konum

Kızılkaya, Burdur ile Antalya sınırında kuruludur.

Ekonomi

Kasabada bulunan Türkiye çapındaki çimento fabrikası

Beldenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Köyün sınırları içerisinde çimento fabrikası bulunmaktadır. Kasabada bulunan çimento fabrikası 4.3 milyon ton klinker üretme, 6.5 milyon ton çimento öğütme kapasitesine sahiptir.

Ulaşım

Kızılkaya Korkuteli, Burdur, Bucak, Antalya ve Fethiye'nin arasında kalmasından dolayı tüm ulaşım hatları buradan geçmektedir. Muğla Antalya, Burdur istikametine giden tüm otobüsler Kızılkaya istikametini kullanırlar.

Altyapı bilgileri

Köyde, ilköğretim okulu ve lise vardır. Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi vardır, PTT acentesi vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi vardır. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik, internet ve sabit telefon vardır.

Dış bağlantılar

• Kızılkaya Belediyesi1 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.