Jar'Edo Wens aldatmacası

Jar'Edo Wens, Kasım 2014'te fark edilip Mart 2015'te silinene kadar yaklaşık 10 yıl boyunca var olan, kasıtlı olarak uydurulmuş bir Vikipedi sayfasıydı. Bu madde Vikipedi tarihinde keşfedilen en uzun süreli var olan sahte maddeydi.

Kökeni

"Jar'Edo Wens" maddesi 29 Mayıs 2005'te oluşturuldu. Sadece iki cümle uzunluğundaydı ve hiçbir kaynak göstermiyordu. Avustralya Aborjinlerinde yaratıcı tanrı olan Altjira tarafından insanların fazla kibirli veya kendini beğenmiş olmamasını sağlamak için yaratılan, "dünyevi bilgiye ve fiziksel güce sahip" ve "zafer ve zekâyla ilişkilendirilen" bir tanrı hakkında olduğu iddia ediliyordu. Muhtemelen, sadece "Jared Owens" isminin farklı boşluk, noktalama işareti ve büyük/küçük harf biçiminde yazılmış halinden ibaretti.^[1]^[2]^[3]^[4]

Avustralyadaki bir IP adresinden giriş yapan kayıtsız bir kullanıcı olan yazar,^[3] Mayıs 2005'te on bir dakika boyunca aktifti. Kullanıcının diğer tek katkısı, Avustralya Aborjin dini ve mitolojisiyle ilgili bir sayfadaki Avustralya tanrıları listesine (muhtemelen İngilizcedeki "your mum" (annen) ifadesinin yeniden yazımı olan) "Yohrmum" ifadesini eklemek oldu. Bu değişiklik daha hızlı fark edilip kaldırılsa da "Jar'Edo Wens" sayfasının fark edilip silinmesi neredeyse on yılı buldu.^[5]

Yayılışı

Yaklaşık on yıl süren varlığı boyunca "Jar'Edo Wens" isimli sahte madde, Fransızca, Lehçe, Rusça ve Türkçe dahil olmak üzere Vikipedi'nin diğer dillerine de çevrildi ve iki dil sürümüne de kısa ömürlü olan "Yohrmum" sayfası da eklendi. Ayrıca Vikiveri'de de bir sayfa oluşturuldu.

Bu madde, 2012 yılında farkında olmadan Ateizm üzerine bir kitaba da eklendi ve "tarihte gözden düşmüş 500 tanrı ve din" listesinin bir parçası olarak yer aldı.^[4]^[6]

Keşfedilmesi

Bu aldatmaca, Vikipedi'de tam dokuz yıl, dokuz ay ve üç gün sürdü.^[7] Eylül 2005'teki Seigenthaler olayından sonra yeni makale oluşturma, kayıtlı kullanıcılarla sınırlandırıldı. Bu durum yeni sahte maddelerin oluşturulmasını zorlaştırsa da, özellikle az ziyaret edilen mevcut sahte maddeler daha kolay fark edilmeden kalabiliyordu.^[8]

2009 yılında sayfa, kaynak eksikliği de dahil olmak üzere "çoklu sorunlar" sınıflandırmasıyla etiketlendi. Ancak, makalenin olası bir sahte madde olarak işaretlenmesi Kasım 2014'e kadar sürdü. En sonunda 1 Mart 2015'te silinmesi önerildi ve silme işlemi iki gün sonra yönetici Newyorkbrad tarafından onaylandı. Vikipedi eleştirisi amacıyla kurulan Wikipediocracy adlı internet sitesi, 15 Mart 2015'te bu aldatmacayı duyurdu ve ardından konu genel haber siteleri tarafından geniş çapta haber yapıldı.^[3]

Kaynakça

^ "The story behind Jar'Edo Wens, the longest-running hoax in Wikipedia history". The Washington Post (İngilizce). 15 Nisan 2015. ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.
^ "The story of Jar'Edo Wens, the longest-running Wikipedia hoax, and why it's so hard to police the free encyclopedia". National Post (İngilizce). 16 Nisan 2015. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.
^ ^a ^b ^c Hutcheon, Stephen (23 Mart 2015). "Aussie's Jar'Edo Wens prank sets new record as Wikipedia's longest-running hoax". The Sydney Morning Herald (İngilizce). 16 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.
^ ^a ^b "'Aboriginal god' Jar'Edo Wens hoax finally scrubbed from Wikipedia". www.stuff.co.nz (İngilizce). 12 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.
^ Bodkin, Peter (23 Mart 2015). "Wikipedia's longest-lived hoax has finally been outed". TheJournal.ie (İngilizce). 25 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.
^ Mccormick, Matthew S. (25 Eylül 2012). Atheism And The Case Against Christ (İngilizce). Prometheus Books. ISBN 978-1-61614-582-8.
^ Merskin, Debra L. (12 Kasım 2019). The SAGE International Encyclopedia of Mass Media and Society (İngilizce). SAGE Publications. ISBN 978-1-4833-7554-0.
^ Goodin, Dan (6 Aralık 2005). "False claim has Wikipedia revising article-creation rules". The Seattle Times (İngilizce). 12 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[1] "The story behind Jar'Edo Wens, the longest-running hoax in Wikipedia history". The Washington Post (İngilizce). 15 Nisan 2015. ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[2] "The story of Jar'Edo Wens, the longest-running Wikipedia hoax, and why it's so hard to police the free encyclopedia". National Post (İngilizce). 16 Nisan 2015. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[:0-3] Hutcheon, Stephen (23 Mart 2015). "Aussie's Jar'Edo Wens prank sets new record as Wikipedia's longest-running hoax". The Sydney Morning Herald (İngilizce). 16 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[:1-4] "'Aboriginal god' Jar'Edo Wens hoax finally scrubbed from Wikipedia". www.stuff.co.nz (İngilizce). 12 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[5] Bodkin, Peter (23 Mart 2015). "Wikipedia's longest-lived hoax has finally been outed". TheJournal.ie (İngilizce). 25 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[6] Mccormick, Matthew S. (25 Eylül 2012). Atheism And The Case Against Christ (İngilizce). Prometheus Books. ISBN 978-1-61614-582-8.

[7] Merskin, Debra L. (12 Kasım 2019). The SAGE International Encyclopedia of Mass Media and Society (İngilizce). SAGE Publications. ISBN 978-1-4833-7554-0.

[8] Goodin, Dan (6 Aralık 2005). "False claim has Wikipedia revising article-creation rules". The Seattle Times (İngilizce). 12 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]