Holodomor
| Holodomor | |
|---|---|
 | |
| Bölge | Ukrayna SSC ve Kuban bölgesi. |
| Tarih | 1932-1933 |
Saldırı türü | Suni olarak yaratılan kıtlık[1] |
| İşleyenler | SSCB yönetimi |
| Sovyetler Birliği'nde kitlesel baskılar |
|---|
| Ekonomik baskılar |
| Siyasi baskılar |
| İdeolojik baskılar |
| Etnik baskılar |
| Davalar |
| Makale serilerinden |
| Ukrayna tarihi |
 Bu madde bir dizinin parçasıdır |
|
Diğer konular |
Holodomor (Ukraynaca: Голодомо́р) ya da Ukrayna Kırımı, 1932-1933 arasında, o dönem Sovyetler Birliği'nde, şimdiki Ukrayna ve Rusya'nın Kuban bölgesinde suni olarak yaratılan kıtlık sebebiyle yaklaşık olarak 8 milyon insanın öldüğü olaylara verilen addır.[2]
Sovyet arşivlerinin açılmaması[kaynak belirtilmeli] yüzünden ölü sayısını kesin olarak belirleyebilecek araştırmalar günümüze kadar hâlâ yapılamamış olmasına rağmen, Ukrayna nüfusunun dörtte birinin o dönemde öldüğü düşünülmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Holodomor'un sebeplerinden en önemlisi, Stalin liderliğindeki Sovyet yönetiminin uygulamaya çalıştığı ekonomik ve sosyal politikalardır.[3] Özellikle tarımda zorla kooperatifleştirme uygulamalarını kabul etmeyen Kulakların tarım üretiminden vazgeçmesiyle üretim büyük ölçüde durmuştur. Bu durumun gidişatını önceden kestirebilecek olan dönemin yöneticileri "anti-kolhoz" hareketin yayılmasını önlemek amacıyla, sorunu hafifletici önlemler almak yerine bir nevi bölgede diğer direnişçi köylülere ibret olabilecek bir olay çıkarmayı tercih etmiştir. Açlığın had safhaya vardığı dönemde dahi Sovyet yönetimi 1932'de 1,7 milyon ton, 1933'te 1,84 milyon ton tahıl ihraç etmiştir.[1] Bölgede artan açlıktan kaçmak isteyenlerin başka bölgelere gitmesine engel olunarak adeta katliam yaşanmasına yol açılmıştır. Ayrıca kıtlık haberleri mümkün olduğunca sansürlenerek dünyanın dikkatinden de saklanmıştır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Holodomor Ukraynaca (морити голодом) "açlıkla öldürmek" anlamına gelir.
Sebep ve Sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyetler Birliği'nin toprakta özel mülkiyete dayanan üretimi tasfiye ederek köylülerin varlıklarını (topraklar, hayvanlar, araç ve gereçler) kolhoz ve sovhoz adı verilen devlet üretim çiftlikleri ve kooperatiflerde toplamak istemesi zengin köylülerin ve onların etkisi altındaki kimi köylülerin sert tepkisiyle karşılaştı. Bunların kolektifleştirme hamlesine tepkisi tarımsal üretimi durdurmak oldu. Bu durumun neticesinde Ukrayna'da kıtlık, açlık ve buna bağlı salgın hastalıklar sonucu kitlesel ölümler gerçekleşti.
Gelişim
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyet lideri Josef Stalin'in köylerde zorla kooperatifleştirme kampanyasına en büyük muhalefeti ve direnci özel üretimi tercih eden Ukrayna ve Don havzası köylüleri göstermiştir. Önceleri verimli özel çiftliklerin bu şekildeki ekonomik faaliyetlerine göz yuman Bolşevikler sonraları bu üretim tarzını merkezi planlamaya karşı bir tehdit olarak algılamışlardır.[kaynak belirtilmeli]
Bolşevikler İç Savaş sırasında şehirlerde yaşayan nüfusa göre daha az destek aldıkları köylüleri bu şekilde kontrolleri altına daha kolay alabileceklerini düşünüyorlardı. 1929 ve 30'u takiben hükûmet köylerde kolektivizmin gelişimini sağlamak için binlerce resmî görevliyi kooperatifleri organize etmeleri için kırsal bölgelere göndermiştir.[kaynak belirtilmeli]
Bu koşullarda 1932 yılı hasadının iyi olmayacağının anlaşılması üzerine, hükûmet suçu o dönemde nispeten sistem dışında kalan özel çiftliklere attı ve alınan kararlarla hasatta hesaplanan eksiklerin bu çiftliklerden vergi olarak tahsil edilmesine karar verildi. Bir sonraki yılın tohumlukları ve çiftliklerde yaşayanların ihtiyaçları göz ardı edilerek belirlenen miktarda tahıl silahlı güçler kullanılarak zorla alındı. Çiftlik sahipleri kooperatiflerde çalışmaları için devletin el koymak istediği büyük baş hayvanlarını kestiler ve bu yüzden tarlada üretimde kullanılabilecek hayvan sayısı azaldı.[kaynak belirtilmeli]
Bir yıl sonrası tam bir felaket oldu. Ukrayna'daki en verimli tarım alanları tam anlamıyla birer kıtlık alanına dönüştü. Gelen kıtlık haberleri üzerine bölgeye gitmek isteyen gazetecilere engel olundu. Hükûmet ve yerel politikacılar acil olarak bölgede önlem alacaklarını ve yardım edeceklerini söylemelerine rağmen, yeterli çaba gösterilemedi. Ukrayna'da insanlar ölürken SSCB tahıl ihracatını artırdı. Görgü tanıklarına göre, bölgede açlıktan kaçmak isteyen binlerce çocuk ya yetimhanelere ya da ailelerinin olduğu yerlere geri gönderildi ve oralarda bakımsızlık ve açlık gibi sebeplerden öldüler.[kaynak belirtilmeli]
Seyahat edecek kişiler için, bilgi ve haber akışını önlemek amacıyla bizzat Stalin ve Molotov tarafından imzalanan yönergelerle önce seyahat izni alma şartı getirildi. Bölgeden kaçmaya çalışanların aslında Sovyet düşmanlarınca organize edilen kişiler olduğu ve halkın buralardan çıkarılmaması gerektiği savunuldu. Uygulamaların tam sonuç vermesi için Stalin bizzat Pavel Postişev'i Ukrayna parti örgütünün İkinci Sekreteri olarak atadı. Onunla birlikte binlerce Sovyet görevlisi de "kolektivizmin" gelişimini sekteye uğratacak her türlü tehlikeyi önleme görevi ile Ukrayna'ya geldi. Stalin böylece Ukrayna'da kontrolü tamamen ele aldı.[kaynak belirtilmeli]
1933-34 baharında nispeten iyi giden iklimin de etkisiyle, 1932-33 dönemindeki etkisiz ekim ve çalışan sayısındaki büyük azalmaya rağmen hasat iyi oldu. Köylülerin sayıca azalmasıyla etkisizleşen muhalefet hareketi bu dönemde de etkili olamadı. SSCB'nin kendi kur rejimi açısından gerekli gördüğü tahıl ihracına bu yıl da devam edildi.[kaynak belirtilmeli]
Kıtlık kurbanları
[değiştir | kaynağı değiştir]1933 yılının sonuna dek bu sebeplerden ötürü Ukrayna ve Rusya'da tahminen 5-10 milyon insanın öldüğü düşünülmektedir.[kaynak belirtilmeli] Kurbanların %81.3'ü Ukraynalı, %4.5'i Rus, %1.4'i Yahudi ve %1.1'i Polonyalı idi.[kaynak belirtilmeli] Bu şekilde tüm köylü nüfusunun %25-50'si öldü.[kaynak belirtilmeli] Ukrayna'nın kuruluş temelini teşkil eden köylülük bilincinin bu dönemde aldığı yara günümüzde hala Ukrayna halkına acısını hissettirmektedir.
Wienerberger’in fotoğrafları
[değiştir | kaynağı değiştir]Avusturyalı bir mühendis olan Alexander Wienerberger I. Dünya Savaşı sırasında Ruslara tutsak düşmüştü ve SSCB döneminde Ukrayna'nın başkenti Harkiv'de yaşıyordu. Burada büyük bir kıtlığa tanık oldu ve NKVD tarafından tutuklanma riskine rağmen şehrin sokaklarında gördüğü sahneleri fotoğraflara aktardı. Harkov'da kaldığı süre boyunca Alexander Wienerberger şehirde tanık olduğu Holodomor'u yaklaşık 100 fotoğrafla belgeledi. Bu fotoğraflar, marketlerde kuyrukta bekleyen aç insanları, aç çocukları, Harkov sokaklarında açlıktan ölen insanların cesetlerini ve açlık kurbanlarının toplu mezarlarını göstermektedir. Wienerberger'in bu fotoğrafları arkadaşları tarafından kendisine yurt dışından ulaştırılan Alman Leica kamerasını kullanarak çektiği tahmin edilmektedir.
Soykırım olarak tanınması
[değiştir | kaynağı değiştir]Olayların soykırım özelliğinde olup olmadığı tartışılmakta ve Ukrayna'nın uluslararası alanda Holodomor'un soykırım olarak tanınması yönündeki taleplerine Rusya şiddetle karşı çıkmaktadır.
2023 itibarıyla Holodomor 33 devlet ve 1 uluslararası kuruluş tarafından resmen soykırım olarak tanınmış bulunmaktadır.
Papa Francis, St. Peter Meydanı'ndaki bir konuşmasında Rusya'nın Ukrayna'ya karşı açtığı savaşı ve sivil altyapının harap edilmesinin hedeflenmesini "korkunç Holodomor Soykırımı'na" benzetti.[4][5]
Beyaz Rusya'nın sürgündeki muhalefet hareketi Kasım 2022'de Holodomor'u soykırım olarak tanıdığını duyurdu.[6]
Ukrayna'da her yılın kasım ayının son cumartesi günü Holodomor kurbanlarını anma günüdür.[kaynak belirtilmeli]
Holodomor'u soykırım olarak tanıyan devletler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Almanya[7]
ABD[8][9][10]
Andorra[11]
Arjantin
Avustralya[12]
Belçika[13]
Brezilya[14]
Bulgaristan[15]
Çekya[12][16]
Fransa[17][18][19]
Kanada
Ekvador[12]
Estonya[12]
Gürcistan[12]
İspanya
İrlanda[20][21][22]
İtalya
Kanada
Kolombiya[12]
Letonya[12]
Litvanya[12]
Macaristan[12]
Meksika[12]
Moldova[22]
Paraguay[12]
Peru[12]
Polonya[12]
Portekiz[23]
Romanya[22][24]
Slovakya[25][26][27]
Şili
Ukrayna[28]
Vatikan[12]
Holodomor'u soykırım olarak tanıyan uluslararası kuruluşlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ellman, Michael (2007). "Stalin and the Soviet Famine of 1932-33 Revisited" (PDF). Europe-Asia Studies. ss. 663-693. doi:10.1080/09668130701291899. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2015.
- ^ "Famine of 1932-33". 5 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2012.
- ^ "Famine of 1932-33". 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2012.
- ^ Ukrinform (23 Kasım 2022). "Pope honors victims of Holodomor, aggression against Ukraine". 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022.
- ^ Pianigiani, Gaia (23 Kasım 2022). "Pope Francis compares Russia's war against Ukraine to a devastating Stalin-era famine". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ "Romania and Belarus' opposition recognized Holodomor as a genocide of Ukrainians". The New Voice of Ukraine (İngilizce). Yahoo! News. 24 Kasım 2022. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ "Germany recognized the Holodomor with the genocide of the Ukrainian people". 30 Kasım 2022. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ "Expressing the sense of the House of Representatives that the 85th anniversary of the Ukrainian Famine of 1932—1933, known as the Holodomor, should serve as a reminder of repressive Soviet policies against the people of Ukraine". 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2018.
- ^ Ukrainska Pravda (4 Ekim 2018). "Сенат США визнав Голодомор геноцидом українського народу". Українська правда (Ukraynaca). 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2018.
- ^ "Text – H.Res.931 – 115th Congress (2017–2018): Expressing the sense of the House of Representatives that the 85th anniversary of the Ukrainian Famine of 1932–1933, known as the Holodomor, should serve as a reminder of repressive Soviet policies against the people of Ukraine". www.congress.gov. 11 Aralık 2018. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.
- ^ Proposta d’acord relativa al 75è aniversari de l’Holodomor de 1932-1933[ölü/kırık bağlantı], Consell General Principat d'Andorra, 26 Kasım, 2009, (Katalanca)
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Ucrainica Research (2009). "International Recognition of the Holodomor". Holodomor Education. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
- ^ "Belgium's House of Representatives recognises Holodomor as genocide of Ukrainians". 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023.
- ^ National Museum of the Holodomor (27 Nisan 2022). "The upper house of the Brazilian parliament has recognized the Holodomor as an act of genocide". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ "Bulgarian parliament recognizes Holodomor as genocide against Ukrainian people". The Kyiv Independent. 1 Şubat 2023. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2023.
- ^ National Museum of the Holodomor (6 Nisan 2022a). "The Czech Republic recognized the Holodomor of 1932–1933 as genocide in Ukraine". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ "Fransa'da Ulusal Meclis, Holodomor trajedisini "soykırım" olarak tanıdı". 29 Mart 2023. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2023.
- ^ "French Parliament recognizes Holodomor as genocide against Ukrainian people". 29 Mart 2023. 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2023.
- ^ "Reconnaissance et condamnation de la grande famine de 1932-1933, connue sous le nom d'Holodomor, comme génocide". 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023.
- ^ Ukrinform (24 Kasım 2022). "Ireland's Senate recognizes Holodomor of 1932–1933 in Ukraine as genocide". 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
- ^ Stewart, Daniel (24 Kasım 2022). "Irish Senate recognizes Ukrainian genocide in the 1930s". News 360 (İngilizce). MSN. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ a b c The Kyiv Independent, news desk (24 Kasım 2022). "Romania, Moldova, Ireland recognize Holodomor as genocide against Ukrainian people". The Kyiv Independent. 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ "Parlamento de Portugal reconheceu a Holodomor de 1932–1933 na Ucrânia como Genocídio contra o povo Ucraniano". 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022.
- ^ Ukrinform (24 Kasım 2022). "Romania recognizes Holodomor of 1932–1933 in Ukraine as genocide". 24 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2022.
- ^ http://www.velkaepocha.sk/content/view/3923/33/ NR SR: Prijali deklaráciu k hladomoru v bývalom Sovietskom zväze 19 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., EpochMedia, 13 Aralık, 2007, (Slovakça)
- ^ Slovak Parliament Recognizes Holodomor of 1932-1933 in Former USSR, Including in Ukraine, as "Extermination Act" 7 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ukrinform, 13 Aralık, 2007
- ^ "UZNESENIE NÁRODNEJ RADY SLOVENSKEJ REPUBLIKY z 12. decembra 2007 k Deklarácii Národnej rady Slovenskej republiky k hladomoru v rokoch 1932 – 1933 v bývalom Sovietskom zväze, zvlášť na Ukrajine (tlač 467 – upravené znenie)" [SLOVAK CUMHURİYETİ ULUSAL KONSEYİ KARARI, Slovak Cumhuriyeti Ulusal Konseyinin eski Sovyetler Birliği'nde ve özel olarak da Ukrayna'daki 1932-1933 kıtlığı üzerine 12 Aralık 2007 tarihli bildirisi (basım 467 - değiştirilmiş metin)] (Slovakça). 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
- ^ Verkhovna Rada (28 Kasım 2006). "Про Голодомор 1932-1933 років ..." ЗАКОН УКРАЇНИ: Про Голодомор 1932–1933 років в Україні [Ukrayna Yasası: Ukrayna'daki 1932–1933 Holodomoru] (Ukraynaca). Verkhovna Rada (Ukrayna Parlamentosu). 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2015.
- ^ Ukrinform (15 Aralık 2022). "European Parliament recognizes Holodomor as genocide against Ukrainian people". 15 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2022.
