Hezo Emirliği
 | Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın.
|
Hezo Emirleri, 11. yüzyıl ve 16. yüzyıllar aralığında merkezleri Kozluk ve Sason olmak üzere Kurtalan bölgesini ellerinde tutmuş bir Kürt Beyliğidir.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ahlat'tan gelip Bitlis'e yerleşmişlerdir.[1] Hanedanlarına, Emirliğin kurucu atası İzzettin Bey sebebiyle Ezezin denmiştir. İzzettin Bey ayrıca Bitlis Emirlerinin atası olan Ziyaeddin'in küçük kardeşidir. Kürtler İzzettin'e Ezezin, Ezezdin, Ezdin dediklerinden ötürü Hezo Emirleri Ezezaniler olarak tanınmışlardır. Hezo Emirleri, Sason kalesini ele geçirmiş,[1] 16. yüzyılın sonlarına kadar Bitlis Hükümdarlarının ve Osmanlının desteği ile hükümdarlıklarını sürdürmüşlerdir. Sason 10 yüzyılda Ermeni Mamigonyan hanedanı tarafından Mervaniler devletine bağlı olarak idare edilmekteydi. 1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesinde sonra zayıflayan Mervanilerin 1085 yılında Selçuklu Hanedanı tarafından ortadan kaldırılmasıyla birlikte Sason'da Dilmaçoğulları beyliği kurulmuştur. Bölge de Ermeniler tam anlamıyla kontrol altına alınamıyordu. Ahlatşahlar Beyliği komutanlarından Nasruddevle Mahmud İbn'ül Ezrak'a göre İslam ordularının başaramadığını yapıp bölgedeki Ermenileri kontrol altına aldığı, öyle ki köklerini kuruttuğunu yazmıştır. Eyyûbîler'in 1207 yılında bölgeyi ele geçirmesiyle birlikte Sason İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Devleti ve Harzemşahlar hakimiyetine geçmiştir.[2]Şerefnamede tarih verilmese de Sason'u yönetenlerin Bitlis beylerinin soyundan geldiği, Sason'u Tavır adında bir Gürcü Hristiyandan aldığı yazılmaktadır.[3] Sason 14. yüzyılda diğer Kürt beyliklerinin aksine Akkoyunlular ve Safeviler'le iyi ilişkilerde bulunmuşlardır. Bu dönemde beylerin uyguladığı siyaset politikasının da bunda büyük etkisi olmuştur. Öyle ki 1510 yılında 16 Kürt beyinin Şah ismail'e bağlılık bildirmek için gittiği Hoy kentinde Sason beyi Ali bey ve birkaç Kürt beyi hariç diğer Kürt beylerini hapse attırmıştır.[4] Ali Bey'in ölümünden Sonra Hıdır Bey geçmiştir. Buna karşın bu durumdan memnun olmayan Osmanlı'nın Mısır seferine katılan Muhammed Bey, Mısır seferinde büyük yararlılık göstermiştir. Bunun karşılığında Sason beyliğini istemiş Hıdır Bey kendi isteğiyle tahtı Muhammed Bey'e bırakmıştır. Mir Muhammed Bey döneminde Osmanlı'ya katılan Sason beyliği Yurtluk-ocaklik şeklinde idare edilmiştir.[5] 1596 yılında Hezo Beylerinden Mir Saruhan Bey'in ölümüyle birlikte Hezo Beyleri arasında Bey olmak için mücadele verilmiştir. Saruhan beyinin oğlu Ahmed Bey'in hükümdar olduğunu öğrenen amcası Muhammed Bey bu duruma itiraz etmiş Ahmed Bey'in kendisini öldürmek istemesi sebebiyle Sason kalesine sığınmıştır. Ahmed Bey'in başarısızlığı üzerine Sason'un yöneticilerinden Kethüda Şemseddin Bey tarafından azledilmiş bey olarak Bahhadin Bey tayin edilmiştir. Bunun üzerine çaresiz kalan Muhammed Bey Bitlis beyinden destek istemiştir. Bitlis birliklerinin bölgeye gelmesi ile birlikte beyliğin başına çatışmasız bir şekilde geçmiştir.[6] Buna karşın Kethüda Şemseddin Cizre beyi Emir Şeref'i kışkırtması sonucu Sason'u Kuşatması üzerine diğer beylerin araya girmesi ile geri çekilmiştir. Muhammed Bey'in Ahmed Bey'i öldürmesiyle birlikte beyliğin başına geçmiştir. 16 yüzyılın sonlarına kadar varlıklarını devam ettirmişlerdir.
Emirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Şerefname'de bahsedilen Sason Emirleri;
- Emir Ebubekir
- Emir Ebubekir b. Emir Hıdır Bey
- Emir Ebubekir b. Emir Ali Bey
- Ali Bey b. Hıdır Bey
- Ali Beyb. Emir Muhammed Bey
- Emir Muhammed b. Emir Süleyman Bey
- Emir Muhammed b. Emir Bahaeddin Bey
- Emir Muhammed b. Saruhan Bey
- Saruhan Bey b. Muhammet Bey
- Hıdır Bey b. Ahmet Bey
- Hıdır Bey b. Muhammet Bey
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 242. ISBN 978-605-66520-1-1.
- ^ Osmanlı'da Sason. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 243. ISBN 978-605-66520-1-1.
- ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 245. ISBN 978-605-66520-1-1.
- ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 244. ISBN 978-605-66520-1-1.
- ^ Han, Şeref (Çev. İbrahim Sunkur) (2016). Şerefname. Van: Sîtav. s. 246. ISBN 978-605-66520-1-1.
- Genel
- "Sason beyliği". 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Kozluk tarihçesi". 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "Sason beyliği". 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.