Hayalet sınır

2009 yılında Berlin tramvay hatlarının bir haritası, bu harita yaklaşık olarak eski Doğu Berlin'in yerini gösteriyor, çünkü batıdaki karşılığı tramvaylarını otobüslerle değiştirdi.

Hayalet sınır (Almanca: Phantomgrenze) resmi jeopolitik birleşmeye rağmen, tarihsel bölünmenin devam eden mirası olarak her iki taraftaki demografik farklılıklarla ilişkilendirilen, kaldırılmış bir siyasi sınırın yaklaşık seyrini takip eden gayri resmi bir çizgidir. Tüm eski siyasi sınırlar günümüzde hayalet sınırlar değildir. Bir siyasi sınırın ortadan kalktığında hayalet sınır haline gelme olasılığını artırabilecek faktörler şunlardır: sınırın ortadan kalkmasından bu yana geçen kısa süre, eski sınırın uzun süre var olması, eski sınırın geçirgen olmaması ve sınırın bir tarafını daha önce yöneten siyasi varlığın farklı özellikleri.

Hayalet sınırların birçok farklı etkisi vardır: Ukrayna'da çatışmalarla ilişkilendirilirken, Romanya gibi ülkelerde komşu ülkelerle ilişkilerde önemli bir rol oynar.

Kavramın gelişimi

Hayalet sınırlar fenomeni eski olsa da, kavramın ifade edilmesi yenidir ve Almanya Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı tarafından desteklenen, artık faaliyet göstermeyen bir Avrupa sınır çalışmaları araştırma ağı olan Almanca: Phantomgrenzen projesi (aynı zamanda Doğu Orta Avrupa’daki Hayalet Sınırlar Projesi olarak da bilinir) ile tanımlanmasından kaynaklanmıştır. Proje, fenomeni "bugünün dünyasını yapılandıran eski, ağırlıklı olarak siyasi sınırlar (…), devam eden veya yeniden ortaya çıkan tarihsel alanlar" olarak tanımlar. Sınır çalışmalarındaki son gelişmeler, sınırların daha çok sosyal yapılar olarak anlaşılmasına yol açmıştır (Vladimir Kolosov’un çalışmalarında olduğu gibi). Modern bakış açısına göre, hayalet sınırlar geçmişin izleri ve önceki fetihlerin ve ilhakların hatırlatıcılarıdır. Nail Alkan, bu "kapanmanın bir güvenlik hissi yarattığını ve insanların tanıdık koşullarda yaşamayı tercih ettiğini" belirtir.

Önemli hayalet sınırlar

Almanya

Eski Prusya ve Doğu Almanya sınırlarındaki iller, Alman birleşmesi sonrasında aşırı sağ veya ulusal muhafazakâr partilere verilen destekle ayırt edilebilir; bu partiler arasında Weimar Cumhuriyeti’nde DNVP ve 21. yüzyılda AfD yer alır. Doğu Almanya, Soğuk Savaş sırasında özellikle Ruslar hariç fazla göç almamıştır, bu nedenle birleşmeden sonra Doğu Almanlar, özellikle Rus-Almanlar, göçe daha çok karşıdır. Doğu Alman Ostaljisi ve Doğu Almanların Batı Almanlara kıyasla ikinci sınıf vatandaş olarak algılanmasıyla birleştiğinde, Almanya’nın doğu bölgeleri genellikle Sol Parti ve PDS gibi sol partilere ya da AfD gibi sağ kanat göç karşıtı partilere oy verme eğilimindedir. Almanya’daki Doğu-Batı ayrımının diğer sonuçları farklı şekillerde kendini gösterir - batıda işçiler daha yüksek ücretler kazanır ve daha fazla üretirken, doğuda işsizlik daha yüksektir. Ayrım, kişisel tercihlere de yansır - araba tercihleri açısından, Batı Almanlar BMW’yi Škoda’ya tercih ederken, doğuda tam tersi geçerlidir.

• 
  Almanya’nın Bölünmesi, 1945–1990
• 
  Almanya’da Din. Mavi çoğunluk-Protestan bölgeleri, yeşil çoğunluk-Katolik bölgeleri ve kırmızı çoğunluk-dinsiz bölgeleri temsil eder.

Polonya

Tarihsel olarak, Polonya birden fazla kez bölündü ve Alman İmparatorluğu/Prusya, Habsburg İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasında paylaşıldı. Prusya kontrolü altında, doğu Pomorze, Wielkopolska ve Yukarı Silezya gibi Alman etkisine tarihsel olarak maruz kalan Polonya bölgeleri vardı. Rusya, Kongre Polonyası altında merkez Polonya’yı, başkent Varşova dahil olmak üzere kontrol etti ve Avusturya, Galiçya ve Lodomeria Krallığı altında güney bölgeleri kontrol etti. Her iki bölgede de büyük, çoğunlukla baskın Polonyalı nüfuslar vardı. İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda, Oder-Neisse hattı’na kadar olan Alman toprakları, Sovyetler Birliği tarafından doğu Polonya’nın ilhak edilmesi karşılığında Polonya’ya verildi.

Siyasi olarak bu, hayalet sınırların oluşmasına yol açtı. Prusya kontrolündeki bölgelere denk gelen batı Polonya, seçimlerde PO gibi liberal veya sosyal-demokrat partilere oy verme eğiliminde oldukları için Polska liberalna yani "liberal Polonya" olarak bilinir. Merkez ve güney Polonya’da durum farklıdır: bu bölge, seçmenlerin daha çok PiS gibi muhafazakâr partilere oy verdiği Polska solidarna yani "dayanışma Polonya" olarak bilinir. Bu ayrım, yabancı imparatorlukların Polonyalılar üzerindeki etkileriyle açıklanabilir; örneğin Almanlaştırma ve Ruslaştırma programlarının neden olduğu etkiler, farklı diller, ekonomik modeller, siyasi gelenekler ve kültürler, bölgelerin sanayileşmesi ve altyapı yoğunluğu, doğu Polonya nüfusunun Oder-Neisse hattına yeniden yerleştirilmesi ve sosyal normlar ve değerler gibi.

• 
  1635’ten 2009’a kadar Polonya’nın toprak değişiklikleri
• 
  2010 Polonya cumhurbaşkanlığı seçimi’nin ilk tur sonuçları

Romanya

Romanya bağımsızlığından önce, modern toprakları Osmanlı İmparatorluğu altında Eflak ve Boğdan, ve Habsburg Avusturyası altında daha geniş Transilvanya bölgesinden oluşuyordu. Transilvanya, genel olarak Romanya’nın diğer bölgelerine göre daha fazla etnik çeşitlilik barındırır; önemli bir Macar azınlık ve daha küçük bir Alman azınlık bulunur. Siyasi ve sosyal güç algıları da farklıdır, çünkü Transilvanya idari otoriteler altında yönetilirken, eski Osmanlı toprakları daha az merkezileşmiş hukuki güçlerle daha keyfi bir yönetim altındaydı. Transilvanya, başkent Bükreş hariç, ülkenin geri kalanına göre daha fazla siyasi protesto yaşar.

Eski Osmanlı Romanya’sı tam bağımsızlık için mücadele ederken, Habsburg Romanyalıları siyasi reformlara yöneliyordu. Karpat Dağları ile ayrılan fay hattı, bazen doğudaki Doğu Ortodoks Kilisesi ile batıdaki Latin Kilisesi’ni ayıran çizgi olarak kabul edilir. 1970’ler boyunca, Nicolae Ceaușescu Transilvanya’daki azınlıkları asimile etmeye yönelik politikalar uyguladı, ancak kültürel ayrım hâlâ devam etti. 1990’lardaki Romanya seçimlerinde, Transilvanya sakinleri milliyetçi ve popülist partilere daha az destek verdi. 1996’da liberal cumhurbaşkanlığı adayı Emil Constantinescu Transilvanya’nın neredeyse tamamında kazanırken, görevdeki eski komünist politikacı Ion Iliescu Transilvanya dışındaki neredeyse tüm bölgelerde kazandı.

• 
  Romanya içindeki Transilvanya’nın kapsamı
• 
  1996 Romanya cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tur sonuçları
• 
  Romanya’daki baskın Hristiyan mezhepleri

Ukrayna

Sadece 18. ve 19. yüzyıllarda, Ukrayna’nın bazı kısımları Rusya, Habsburg İmparatorluğu, Çekoslovakya, Polonya, Romanya, Macaristan ve çeşitli Ukrayna devleti biçimleri arasında bölündü. Ukrayna’nın farklı bölgeleri arasında, bölgedeki siyasi sınırlardan kaynaklanan bir ayrım olduğu belirtilmiştir – seçim açısından, doğu-güney ve merkez-batı Ukrayna arasında bir bölünme vardır. Hayalet sınırlara bir örnek, Dinyeper Ukrayna’sının Rusya ile daha uzun bağlantıları nedeniyle pro-Rus tutumu olacaktır. Bu hayalet sınırlarda çeşitli anomaliler vardır – örneğin, daha önce Avusturya tarafından kontrol edilen Transkarpatya ve Çernivtsi bölgelerindeki seçmenler, doğu Ukrayna’ya benzer şekilde oy kullanır.

• 
  2007 Ukrayna parlamento seçiminin sonuçları