Füruzan
| Füruzan | |
|---|---|
 Füruzan'ın 2013 İstanbul Kitap Fuarı'ndaki imza günü | |
| Doğum | Feruze Çerçi 29 Ekim 1932 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 11 Şubat 2024 (91 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı |
| Meslek | Hikâye, roman ve oyun yazarı Senarist, yönetmen |
| Milliyet | Türk |
| Dönem | Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı |
| Edebî akım | Modernizm |
| Önemli ödülleri | Sait Faik Hikâye Armağanı (1972) Türk Dil Kurumu Roman Ödülü (1975) Erdal Öz Edebiyat Ödülü (2023) |
Füruzan doğum adı ile Feruze Çerçi (29 Ekim 1932, İstanbul – 11 Şubat 2024, İstanbul), Türk yazar, senarist ve yönetmen.
Çağdaş Türk edebiyatının önemli isimlerinden birisidir. Türk öykücülüğünde genellikle "küçük insanlar" diye adlandırılan toplumun ezilmiş, hakkı yenmiş, duyarlıklı iç dünyaları keşfedilmemiş insanlarını yazmıştır.[1] Öykünün yanı sıra şiirden, romana, gezi yazısından, denemeye ve çocuk edebiyatına kadar edebiyatın farklı türlerinde eserler vermiş, öykülerinin bazıları tiyatro sahnesine ve sinema perdesine taşınmıştır. 1970'li yıllarda en çok dikkat çeken üç kadın yazardan biri olarak Sevgi Soysal ve Adalet Ağaoğlu’yla birlikte anılır.[2]
Yönettiği Benim Sinemalarım filmi, Türk sinema tarihinin en başarılı eserleri arasında sayılır. Kızı Aslı Selçuk filmin yardımcı yönetmenliğinde yer almıştır.[3]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]29 Ekim 1932'de İstanbul'da doğdu. Babasını küçük yaşta kaybetti. Yalova ve İstanbul'un değişik okullarında ilköğretimini tamamladı. Ailesinin kısıtlı ekonomik imkanları nedeniyle ortaokula gidemedi.
1950'li yıllarda tiyatrocu olmaya karar verdi. Bir süre Küçük Sahne’de bulundu. Uzun bir süre resim ile ilgili çalışmalar yaptıktan sonra tamamen edebiyatla ilgilenmeye karar vererek çalışmalarını bu alana yöneltti. İlk öyküsü Olumsuz Hikâye, 1956’da Seçilmiş Hikâyeler Dergisi’nde yayımlandı. 1956’dan 1958'e dek öykülerini Türk Dili, Yenilik ve Pazar Postası’nda yayımladı. 4 Temmuz 1958'de karikatürist Turhan Selçuk ile evlendi.[4] Boşanma ile sona eren bu evliliğinden kızı Aslı dünyaya geldi. Eserlerinde sadece Füruzan adını kullandı. Parasız Yatılı ile Sait Faik Hikâye Armağını'nı aldığında törene eşi Turhan Selçuk'la birlikte katıldı.
Yazarlığının ilk dönemini “gençlik hevesi” olarak tanımlayan Füruzan,[5] asıl eserlerini 1960'lı yıllarda vermeye başladı. 1964-1972 arasında Dost, Yeni Dergi ve Papirüs'te yayınlanan öyküleriyle dikkat çekti.
İlk kitabı Parasız Yatılı ile 1972 Sait Faik Hikâye Armağanı'nı kazanınca ünlendi. Bu ödülü kazanan ilk kadın yazar ünvanını aldı.[6] Parasız Yatılı'yı Kuşatma (1971) ve Benim Sinemalarım (1973) adlı öykü kitapları izledi. Öykülerinde kötü yola düşmüş kadın ve kızların, çöküş sürecindeki burjuva ailelerin, yeni yaşama koşullarından bunalan, yurt özlemi çeken göçmenlerin, yoksulluk içinde yaşama savaşı veren, tek silahları sevgi olan yalnız kalmış kadınların, çocukların dramlarına sevecen bir bakışla eğildi. Benim Sinemalarım kitabının ardından öyküye 9 yıl ara verdi.
1974'te ilk romanı Kırkyedililer 'i yayımladı. Türkiye tarihine 68'liler olarak geçmiş, devrim ve isyancı bir kuşak olan 1947 doğumluların hikâyesini anlatan eser, geniş bir kitle tarafından sevildi, 1975'te Türk Dil Kurumu Roman Ödülü'nü aldı.
1975 yılında Alman Akademik Değişim Servisi (D.A.A.D.) adlı bir sanatçı programı kapsamında davet edildiği Berlin'de bir yıl kaldı. Bu şehirde Türk işçilerle röportajlar yaptı. Röportajlarını Yeni Konuklar adlı kitabında topladı (1977). Dokuz Çağdaş Türk Öykücüsü (1982) adlı antolojisini ve Türkiye Çocukları (1979) adlı çocuk kitabını da Berlin'de hazırladı.[7] Füruzan, daha sonraki yıllarda da göçmen ve gurbetçi işçi sorunları üzerinde durmuştur. 1988'de yayımlanan, belge niteliğinde bir kitap olan Ev Sahipleri 'nde Almanya'nın önde gelen aydınları ve konuk işçileriyle konuşmalar yaptı. 1988'de yayımlanan ikinci romanı Berlin'in Nar Çiçeği 'nde de Almanya'daki göçmenlerin hayatını işledi.
Ah Güzel İstanbul öyküsünden uyarlanan aynı isimdeki filmde 1981'de Ömer Kavur ile birlikte senaryo çalışması yaptı. Film, hiçbir filmin birinciliğe değer görülmediği Antalya Altın Portakal Film Festivalinde ikincilik ödülü aldı.
1982'de yayımladığı Gecenin Öteki Yüzü kitabında yer alan ve kitapla aynı adı taşıyan öykü, 1986'da TRT tarafından dizi olarak çekildi. Dizi, TRT ve Modern Gazeteciler Kurumu tarafından en iyi dizi olarak seçildi.[5] Bütün çekimlerde sette bulunan Füruzan,[3] bu deneyimden sonra kendisi de yönetmenlik yapmaya karar verdi. 1988-1989'da "Benim Sinemalarım" adlı öyküsünü senaryolaştırarak çevre tasarımcısı Gülsün Karamustafa ile birlikte aynı adla sinema filmi olarak çekti. Film, uluslararası festivallerde büyük ilgi gördü.
Yazar, Redife'ye Güzelleme, Kış Gelmeden ve Sevda Dolu Bir Yaz adlı öykülerini ise oyunlaştırmıştır. "Kış Gelmeden" ve "Sevda Dolu Bir Yaz" Ankara Devlet Tiyatroları tarafından sahnelendi.
1991'de Lodoslar Kenti adlı ilk ve tek şiir kitabını yayımladı.
Kariyeri boyunca hiç soyadı kullanmamasını şu şekilde açıkladı:
- “Ben o yıllar çok ünlü bir soyadı taşıyordum. Çok ünlü, çok saygıdeğer iki adamın kendi akıllarıyla,
- emekleriyle ve yetenekleriyle ünlendirdiği saygıdeğer bir soyadıydı. Ben, o ünlenmiş soyadının bana
- sağlama ihtimali olan kolaylıklarına hiç yanaşmak istemedim. Ben, yazarlığımın sınanmasını öyle
- bir şekilde tek başıma yapıp bu büyük addan yararlanmamalıydım.” şeklinde açıklar.
Bosna Savaşı esnasında Balkanlar'ı kapsayan yolculuğunun izlenimlerini İşte Bizim Rumeli (1994) ve yeni baskısı Balkan Yolcusu (1996) kitaplarında paylaştı.
Yapıtları başta Almanca olmak üzere İtalyanca, İngilizce, Fransızca, Boşnakça, Bulgarca, Farsça gibi çeşitli dillere çevrilmiştir.
2006 yılında Ankara Öykü Günleri Onur Ödülü alan yazar,[8] 2008 yılında 27. İstanbul Kitap Fuarı'nın Onur yazarı olarak seçilmiş[9] ve hakkında Füruzan Diye Bir Öykü adlı kitap hazırlanmıştır.[1] 11 Şubat 2024'te doğum yeri İstanbul'da doğal nedenlerden 91 yaşında öldü.[10] Cenazesi 16 Şubat 2024'te Zincirlikuyu Camii'nden kaldırılarak Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.[11]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Öykü
- Parasız Yatılı (1971, Bilgi)
- Kuşatma (1972, Bilgi)
- Benim Sinemalarım (1973, Bilgi)
- Gecenin Öteki Yüzü (1982, Adam)
- Gül Mevsimidir (1985, Can)
- Yedi Öykü (1992, Gendaş)
- Sevda Dolu Bir Yaz (1999, YKY)
- Toplu Öyküler (2004, YKY)
- Haraç (2008, Notos)
- Yaz Geldi - Seçme Öyküler (2009, YKY)
- Roman
- Kırk Yedi'liler (1974, Bilgi)
- Berlin'in Nar Çiçeği (1988, Can)
- Kırk Yedi'liler 40 Yaşında (2014, YKY)
- Gezi ve röportaj
- Yeni Konuklar (1977, Bilgi)
- Ev Sahipleri (1981)
- İşte Bizim Rumeli (1994, Can)
- Balkan Yolcusu (1996, YKY)
- Oyun
- Redife'ye Güzelleme (1981, Bilgi)
- Kış Gelmeden (1997)
- Şiir
- Lodoslar Kenti (1991, Can)
- Çocuk kitabı
- Die Kinder Der Türkei (1979, Türkiye Çocukları)
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1972 - Sait Faik Hikâye Armağanı (Parasız Yatılı adlı öyküsüyle),
- 1975 - Türk Dil Kurumu Roman Ödülü (47’liler adlı romanı ile),
- 2023 - Erdal Öz Edebiyat Ödülü
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tanzimat'tan Günümüze Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Cilt 1, 2001, YKY.
- ^ a b "Doğan Hızlan, Füruzan Diye Bir Öykü, Hürriyet Gazetesi, 3 Kasım 2008". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ "Burcu Şafak, Füruzan Öykülerinden Anne-Kız İlişkisi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Mart 2007" (PDF). 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ a b "Semiha Şentürk, Sessizliğe Ses Veren Yazar, Milliyet, 4 Kasım 2008". 4 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ "Nüfus kütüğü". Milliyet. 14 Temmuz 1958. s. 3.
- ^ a b "Füruzan, Türkiyeli Kadın Yazarlar veritabanı, Erişim tarihi:25.09.2013". 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ Darüşşafaka cemiyeti 31 Mayıs 2016 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016
- ^ "Gonca Özmen, Bir Deniz Feneri Olarak Füruzan, Kitap Zamanı, Sayı 34". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ "Füruzan'a Onur Ödülü, Milliyet Gazetesi, 23.06.2006". 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ "İstanbul Kitap Fuarı'nın Onur Yazarı Füruzan, Milliyet Gazetesi, 21.06.2013". 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2013.
- ^ "Füruzan hayatını kaybetti". Cumhuriyet. 15 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024.
- ^ "Usta yazar Füruzan son yolculuğuna uğurlandı" 16 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet Gazetesi: 16 Şubat 2023
| Önce gelen: Metin And |
İstanbul Kitap Fuarı'nda onur yazarı 27. İstanbul Kitap Fuarı |
Sonra gelen: Cevat Çapan |
| Önce gelen: Bekir Yıldız Bilge Karasu |
Sait Faik Hikâye Armağanı kazananı 8. Sait Faik Hikâye Armağanı |
Sonra gelen: Demirtaş Ceyhun |
- Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilenler
- 20. yüzyıl Türk roman yazarları
- 21. yüzyıl Türk roman yazarları
- Sait Faik Hikâye Armağanı sahipleri
- Türk oyun yazarları
- 1932 doğumlular
- 2024'te ölenler
- İstanbul ili doğumlu yazarlar
- Türk kadın film yönetmenleri
- 20. yüzyıl Türk şairleri
- 21. yüzyıl Türk şairleri
- Erdal Öz Edebiyat Ödülü sahipleri
- Türk Dil Kurumu Ödülü sahipleri
- Türkiye'de doğal nedenlerden ölenler
- Sedat Simavi Ödülü sahipleri