Etem Tem
Ethem Tem | |
|---|---|
| Doğum | 1895 Halep, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 1971 Ankara, Türkiye |
| Vatandaşlık | Türk |
| Meslek | |
| Tanınma nedeni | Türk Kurtuluş Savaşı'nı görüntülemesi. |
| Önemli eser(ler) | Atatürk Kocatepe'de fotoğrafı |
Etem Hamdi Tem (1895, Halep - 1971, Ankara), Türk fotoğrafçı.
Kurtuluş Savaşı sırasında Batı cephesinin fotoğrafçılığını, 10 Kasım 1938'de öldüğü güne kadar Mustafa Kemal Atatürk'ün özel fotoğrafçılığını yaptı.
Millî Mücadele'nin sembolü haline gelmiş birçok fotoğrafta emeği olan Etem Tem, Büyük Taarruz'un henüz başladığı zaman Kocatepe'de çekilmiş sembolik fotoğrafını yaratan kişidir.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1895 yılında Halep'te doğdu.[2] I. Dünya Savaşı öncesindeki yaşamına ilişkin bilgiler sınırlıdır. I. Dünya Savaşı'nda Kafkas cephesinde savaşmış ve çok sayıda fotoğraf çekmiştir.[3] Savaşın sonra erip Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra mütareke hükümleri çerçevesinde Batum'dan ayrılıp Gülcemal vapuru ile İstanbul'a gitti.[4]
16 Mart 1920'de İstanbul'un işgalini gördü ve Millî Mücadele'ye katılmanın yollarını aradı. Önce İzmir'e gitti, orada Yunanlar tarafından tutuklandı, bir süre tutuklu kaldıktan sonra bir Fransız vapuru ile Mersin'e ve ardından Antalya'ya gitti.[4][5] Antalya'da bir İtalyan fotoğrafçısından bir fotoğraf makinesi edinen Ethem Bey, oradan Ankara'ya geçti. Erkan-ı Harbiye'de görevlendirildi; asteğmen rütbesi ile ordunun resmi fotoğrafçısı oldu.
Milli Mücadele'nin ilk dönemlerinde Mustafa Kemal Paşa'nın yanında fotoğraf makinesi sahibi tek yedek subaydı.[1] Savaştan sonra Mustafa Kemal Paşa'nın özel fotoğrafçılığını yaptı. 1921 yılından Mustafa Kemal Atatürk'ün öldüğü 10 Kasım 1938'e kadar tarihi ve yeri belli 700'e yakın fotoğraf ve 800 metre sinema filmi çekti.
Büyük Taarruz'un başladığı 26 Ağustos 1922'de, Kocatepe’deki Genelkurmay karargâhında taarruzu izleyen Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'yı tek başına ve kayalıklar arasında sol elinin başparmağı dudaklarında düşünceli bir şekilde dolaştığı sırada Alman malı Reflex ICA marka makinesi ile fotoğrafladı. O gün çektiği fotoğrafların çoğu İzmir yangınında fotoğrafları baskı için bıraktığı dükkânın yanması nedeniyle kül oldu; ancak İzmir'e götürmeyip kendisinin karargâhta yıkamış olduğu birkaç film kurtuldu. Mustafa Kemal Paşa'nın Kocatepe fotoğrafı, en ünlü fotoğraflarından birisi oldu.
Etem Tem, Siirt mebusu Mahmut Bey’in yayımladığı Milliyet gazetesinde foto muhabirliği yaptı. 1932 yılında Cağaloğlu yokuşu üzerinde bir stüdyo açtı.[6] Stüdyosunu 1934 yılında Beyoğlu’na taşıdı. Fotoğrafçılığın yanı sıra belgesel sinema çalışmaları yaptı. 15 Ocak 1971 tarihinde Ankara'da öldü.
Koleksiyonu ve hatıraları
[değiştir | kaynağı değiştir]Etem Tem'in Fotoğraf koleksiyonunu fotoğrafçı Yılmaz Dinç, 1982 yılında eşi Melek Tem’den satın almış; 9×12 cm ebadındaki cam negatiflerin özenle korunmasını ve günümüze gelmesini sağlamıştır.[6]
Bir Atatürk fotoğrafları koleksiyoneri olan Suzan Kapsız, içinde Etem Tem fotoğraflarının da bulunduğu 1000 fotoğrafı 2008 yılında Yeditepe Üniversitesi'ne bağışlamıştır. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü'nde korunan bu fotoğraflar, dijital ortama aktarılmıştır.[7]
Etem Tem'in hatıraları, “Tarihe Tanıklık Eden Bir Objektiften Kurtuluş Savaşı: Etem Tem’in Hatıraları" adıyla 2020 yılında kitaplaştırıldı.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Kurt, Aleyna Berfe (15 Ocak 2021). "Milli Mücadele'nin Fotoğrafçısı: Etem Tem". İletim. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ Özgönül, Emin (17 Ocak 2021). "Tarihi belgeleyen fotoğrafçı asteğmen". Sozcu.com.tr. 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ Özendes, Engin (17 Ağustos 2016). "Fotoğrafta Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Geçiş Dönemi". Kontrastdergi.com. 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ a b "Etem Tem'in Kurtuluş Savaşı Anıları". Gece Gündüz Programı. NTV. 29 Ekim 2020. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ "Ethem Tem'in Objektifinden Kurtuluş Savaşı". Hayat Sanat. TRT 2. 29 Ekim 2020. 30 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ a b "Atatürk'ün Fotoğrafçıları". Atatürk Ansiklopedisi. 4 Şubat 2021. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022.
- ^ Meriç, Sercan (6 Ocak 2018). "Atatürk'ün hiç görülmemiş fotoğrafları Yeditepe Üniversitesi'nde". Sözcü Gazetesi. 6 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.
- ^ "Milli Mücadele'nin Fotoğrafçısı Etem Tem'in Anıları Kitap Oldu". yeditepe.edu.tr. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2022.