Ekbernâme
.jpg) "Ekbernâme" cildi, yaklaşık 1600 – 1605 yılları arasında Chester Beatty Kütüphanesi'nde. | |
| Yazar | Ebü’l-Fazl el-Allâmî ve Faizi Sirhindi |
|---|---|
| Ülke | Babürlüler (Hindistan) |
| Dil | Farsça |
| Tür | Biyografi |
Ekbernâme (Farsça: اکبرنامه; çev. 'Ekber'in Kitabı'), üçüncü Babür İmparatoru Ekber'in (h. 1556-1605) saltanatının resmi kroniğidir, Ekber'in kendisi tarafından sipariş edilmiş ve saray tarihçisi ve biyografi yazarı Ebü’l-Fazl el-Allâmî tarafından yazılmıştır. Babürlülerin edebi dili olan Farsça yazılmış olup, onun hayatı ve dönemi hakkında canlı ve ayrıntılı açıklamalar içermektedir.[1] Hanedanlığın kurucusu olan büyükbabası Babür'ün daha kişisel anılarını içeren Babürnâme'yi takip etmiştir. Çok güzel resimlendirilmiş el yazmaları şeklinde üretilmiştir.
Eser, Ekber tarafından sipariş edilmiş ve Ekber'in sarayındaki Dokuz Mücevher'den (Hindustan: Navaratnas) biri olan Ebü'l-Fazl tarafından yazılmıştır. Kitabın tamamlanmasının yedi yıl sürdüğü belirtiliyor. Orijinal el yazmaları, metinleri destekleyen çok sayıda minyatür resim içeriyordu; bunların y. 1592 ve 1594 yılları arasında Ekber'in imparatorluk atölyesinden en az kırk dokuz farklı sanatçı tarafından yapılmış,[2] Babür resim okulunun en iyilerini ve aralarında resimlerinde portre kullanımının Hint sanatında bir yenilik olduğu Basawan'ın da bulunduğu imparatorluk atölyesinin ustalarını temsil eden eserlerdir.[3]
Ekber Şah'ın 1605'teki ölümünden sonra el yazması, oğlu Cihangir'in (h. 1605-1627) ve daha sonra Şah Cihan'ın (h. 1628-1658) kütüphanesinde muhafaza edilmiştir. Günümüzde 116 minyatür resimden oluşan Victoria ve Albert Akbarnama, Victoria ve Albert Müzesi'nde bulunmaktadır. 1896 yılında Güney Kensington Müzesi (şimdiki V&A) tarafından Bayan Frances Clarke'dan satın alınmış ve kocasının Oudh Komiserliği'nden (1858-1862) emekli olmasının ardından bu eser kendisine kalmıştır. Kısa bir süre sonra, resimler ve aydınlatılmış ön sayfa sergilenmek üzere ciltten çıkarılmış ve çerçevelenmiştir.[4]
Cilt I ve II
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ekbernâme'nin birinci cildi, Ekber'in doğumunu, Timur ailesinin tarihini, Babür ve Hümâyun ile Delhi'deki Surî sultanlarının saltanatlarını konu almaktadır. Ekbernâme'nin birinci cildi, Ekber'in doğumunu ve yetişmesini kapsamaktadır. İkinci Babür imparatoru ve Ekber Şah'ın babası olan Ebü'l-Fazl-Hümayun, Babür imparatorluğunun halefini bulmak için İslam'ın kutsal mekanı olan Kabe'ye doğru dua etmektedir. Bu duanın ardından Meryem Makani, Ekber'e hamile olduğunun çeşitli belirtilerini sergiler; örneğin, başkalarının yüzünde bir ayna olduğuna inandığı parlak bir alna sahip olması veya üzerine bir ışık parladığında göğsüne giren sıcaklık ve neşe gibi. Meryem, ışığın Tanrı'nın kendisini ve doğmamış çocuğunu kutsayan Işığı olduğuna inanmaktadır. Dokuz ay sonra, Hümayun yokken, Meryem, uğurlu sayılan bir yıldızın altında Ekber'i doğurur ve büyük bir kutlama yapılır.[5]
İkinci ciltte ise Ekber Şah'ın 1602 yılına kadar olan saltanatının ayrıntılı tarihi anlatılmakta ve Ekber Şah dönemindeki olaylar kayıt altına alınmaktadır. Ayrıca Bayram Han ve Ekber'in, Hint savaşçı Hemu'ya karşı Panipat Muharebesi'ni nasıl kazandıklarını da anlatır.
Cilt III: Ayn-ı Ekberî
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üçüncü cilt olan Ā’īn-i-Akbarī, imparatorluğun idari sistemini anlatırken aynı zamanda meşhur "Hint Bilimlerinin Hesabı"nı da içermektedir. Ayrıca Ekber'in hanedanı, ordusu, gelirleri ve imparatorluğun coğrafyası da ele alınmaktadır. Ayrıca Hindistan'da yaşayan insanların gelenek ve kültürleri hakkında da zengin ayrıntılar ortaya koymaktadır. Ürün verimliliğinden fiyatlara, ücretlerden gelirlere kadar çok çeşitli konularda zengin istatistiksel ayrıntılar içermesiyle ünlüdür. Burada Ebü’l-Fazl'ın kendi ifadesiyle tutkusu şudur: "Uzun zamandır kalbimin hırslı arzusu, bu geniş ülkenin genel koşullarını bir ölçüde gözden geçirmek ve Hindular arasında bilgili olanların çoğunluğunun ileri sürdüğü görüşleri kaydetmekti. Ana vatanıma olan sevginin çekici bir etki mi yoksa tarihsel araştırmanın kesinliği ve anlatının gerçek doğruluğu mu olduğunu bilmiyorum..." (Ayn-ı Ekberî, Heinrich Blochmann ve Albay Henry Sullivan Jarrett tarafından çevrilmiştir, Cilt III, s. 7). Bu bölümde altı büyük Hindu felsefi ekolünün ve Jainizm, Budist ve Nastikaların temel inançları açıklanmaktadır. Ayrıca coğrafya, kozmografya ve Hint estetik düşüncesi hakkında birkaç Hint anlatımı da sunuyor. Bu bilgilerin çoğu Sanskritçe metinlerden ve bilgi sistemlerinden elde edilmiştir. Ebü'l-Fazl, Sanskritçe bilmediğini kabul ediyor ve bu bilgiye, büyük ihtimalle Ekber Şah'ın sarayında kayırılan Jainizm'ciler aracılığıyla ulaştığı düşünülüyor.
Ebü'l-Fazl, Hinduizmi anlatırken her şeyi Müslümanların anlayabileceği bir şeye bağlamaya çalışır. Ortodoks Müslümanların çoğu Hinduların iki büyük günahtan, çoktanrıcılık ve putperestlikten suçlu olduğunu düşünüyordu.[6]
Putperestlik konusuna gelince, Ebü'l-Fazl, Hinduların taşıdıkları sembol ve imgelerin put olmadığını, sadece zihinlerinin başka şeylere kaymasını önlemek için orada bulunduğunu söyler. Yalnızca Allah'a kulluk ve ibadet etmenin gerekli olduğunu yazıyor.[7]
Ebü'l-Fazl okuyucularına kast sistemini de anlatıyor. Her kastın adını, rütbesini ve görevlerini yazıyor. Daha sonra ana dörtlü arasındaki evliliklerden ortaya çıkan on altı alt sınıfı anlatmaya devam ediyor.[8]
Ebü'l-Fazl daha sonra Karma hakkında şöyle yazar: "Bu, Hindu bilginlerinin farklı görüşlere sahip olmadan hemfikir olduğu, şaşırtıcı ve sıra dışı nitelikte bir bilgi sistemidir."[8] Eylemleri ve bunların sonraki hayatta meydana getireceği olayları dört farklı türe ayırır. Öncelikle, bir sınıftan gelen bir kişinin bir sonraki yaşamında farklı bir sınıfta doğmasının birçok farklı yolunu ve cinsiyette bir değişimin nasıl meydana gelebileceğini yazıyor. İkinci türü ise insanın maruz kaldığı çeşitli hastalıklar ve rahatsızlıklar olarak sınıflandırır. Üçüncüsü, kadının kısır kalmasına veya çocuğunun ölmesine sebep olan fiillerdir. Dördüncü tür ise para ve cömertlikle veya cömertliğin eksikliğiyle ilgilidir.[9]
Ayn-ı Ekberî şu anda Batı Bengal'daki Hazarduari Sarayı'nda muhafaza ediliyor.
Faizi Sirhindi'nin Ekbernâmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şeyh Illahdad Faiz Sirhindi'nin Ekbernâmesi, Babür imparatoru Ekber'in bir başka çağdaş biyografisidir. Bu eser büyük ölçüde orijinal olmayıp esas itibarıyla Hoca Nizamuddin Ahmed'in Tabakat-ı Ekberi'sinden ve daha meşhur olan Ebü’l-Fazl'ın Ekbernâme'sinden derlenmiştir. Bu eserdeki tek özgün unsurlar birkaç beyit ve bazı ilginç hikâyelerdir. Bu Akbarname'nin yazarı hakkında çok az şey bilinmektedir. Babası Molla Ali Şir Sirhindi âlim bir zat olup, Tabakat-ı Ekberi'nin yazarı Hoca Nizamuddin Ahmed onun öğrencisiydi. Delhi Subah'ın Sirhind sarkarında yaşıyordu ve orada bir meded-i-maş (devlet tarafından geçim için verilen arazi) köyü vardı. Patronu ve hamisi olan Şeyh Ferid Buhari'ye (Bahşi-ül-Mülk makamında bulunuyordu) çeşitli hizmetlerinde eşlik etti. En önemli eseri 1592 yılında tamamladığı Medâr-ül-Afazil adlı sözlüktür. Bu Akbarnameyi 36 yaşında yazmaya başladı. Onun eseri de Ebû'l Fazl'ın eseri gibi 1602'de sona erer. Bu çalışma bize Şeyh Farid Buhari'nin sunduğu hizmetler hakkında bazı ek bilgiler sunmaktadır. Ayrıca Asirgarh kuşatması ve ele geçirilmesiyle ilgili değerli bilgiler de sağlar.[10]
Çeviriler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Beveridge Henry. (tr.) (1902–39, Reprint 2010). The Akbarnama of Abu-L-Fazl in three volumes.
- The History of Akbar, Volume 1 (the Akbarnama), edited and translated by Wheeler M. Thackston, Murty Classical Library of India, Harvard University Press (January 2015), hardcover, 656 pages, 9780674427754
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Illustration from the Akbarnama: History of Akbar 19 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Art Institute of Chicago
- ^ "Akbar's mother travels by boat to Agra". V & A Museum. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2024.
- ^ Illustration from the Akbarnama: History of Akbar 19 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Art Institute of Chicago
- ^ "Conservation and Mounting of Leaves from the Akbarnama". Conservation Journal (24). Temmuz 1997. 24 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ https://hdl.handle.net/2027/inu.30000125233498. "The Akbarnama of Abu-l-Fazl" Translation from Persian by H. Beveridge.
- ^ Andrea; Overfield: "A Muslim's Description of Hindu Beliefs and Practices," "The Human Record," page 61.
- ^ Fazl, A: "Akbarnama," Andrea; Overfield: "The Human Record," page 62.
- ^ a b Fazl, A: "Akbarnama," Andrea; Overfield: "The Human Record," page 63.
- ^ Fazl, A: "Akbarnama," Andrea; Overfield: "The Human Record," page 63-64.
- ^ Majumdar, R.C. (ed.) (2007). The Mughul Empire, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, 9788172765699, p.7
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Abul Fazl". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. Babar}>)}
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Fazl, Abu'l (1877). Akbarnamah (Persian). Asiatic Society, Calcutta. Vol. 1, Vol. 2, Vol. I-III
- Ain-e-Akbari, English tr. by Colonel H. S. Jarrett. The Asiatic Society of Bengal, Calcutta. 1948
