EPROM

Çeşitli EPROM'lar

Erasable Programmable Read Only Memory veya kısaca EPROM (Türkçe: Silinip Programlanabilir Salt Okunur Bellek), güç kaynağı kapatılsa bile üzerindeki veriyi saklayabilen bir çeşit bilgisayar hafıza yongasıdır. Diğer bir deyişle bu veriler kalıcıdır. Bir kere programlandıktan sonra EPROM, sadece kuvvetli morötesi ışığa maruz kaldığında silinebilir.

EPROM, mühendis Dov Frohman tarafından icat edilmiştir.

Bir EPROM'un içeriğini silmek için bir EPROM silici ve programlayabilmek için EPROM programlayıcı gereklidir. EPROM silici, kapalı bir ortamda yüksek yoğunlukta ultraviyole ışık sağlayarak EPROM'u siler. EPROM programlayıcı ise yonganın yüzeyine programlama bilgisini yazar. Bu şekilde programlanan EPROM daha sonra bilgisayarlar tarafından sadece okunabilir.

EPROM'un iç yapısı

Bu düzenek, her biri standart devrelerde kullanılan voltajdan daha yüksek bir voltaj uygulayan elektronik bir cihaz tarafından ayrı ayrı programlanan bir grup yüzer kapı transistöründen oluşur. Bir kere programlandıktan sonra EPROM, sadece kuvvetli morötesi ışığa maruz kaldığında silinebilir. Söz konusu morötesi ışık (en uygun silme süresi elde edilmesi için) genellikle 235 nm dalga boyuna sahiptir ve UV ışığın UVC erimindedir. EPROM'lar paketlemelerinin tepesinde bulunan saydam kuvars pencereleri ile kolayca ayırt edilebilir. Bu saydam pencereden silikon çip görülebilir, pencere aynı zamanda silme işlemi sırasında UV ışığın içeri girmesini sağlar.

Kuvars pencerenin yapılması nispeten pahalı bir işlem olduğundan, bir kere programlanabilir (OTP - one-time programmable) yongalar üretilmiştir; aradaki tek fark EPROM'un şeffaf olmayan bir paketleme içerisine konulmuş olmasıdır, böylece programlandıktan sonra silinmesine imkân yoktur. Hem EPROM'ların hem de EPROM tabanlı mikro denetleyicilerin OTP versiyonları üretilmiştir. Fakat artık küçük miktarlardaki üretimler için (tek başına veya daha büyük bir yonganın parçası olarak kullanılan) OTP EPROM'lar yerine EEPROM'lar kullanılmaya başlanmıştır, daha büyük miktarlardaki üretimlerde hücre maliyeti çok önemli değildir ve göze batmaz.

Programlanmış bir EPROM üzerindeki veriyi 10-20 yıl arasında muhafaza edebilir ve bu süre zarfında üzerindeki veri sınırsız sayıda okunabilir. Güneş ışığına maruz kalıp üzerindeki bilginin kazayla silinmemesi için silme penceresi folyo bir etiket ile kapatılmalıdır. Eskiden kullanılan bilgisayar BIOS yongaları genellikle EPROM'du ve silme pencereleri genellikle BIOS'u çıkaran firmanın adının, BIOS revizyon numarasının ve kopyalanmaması için uyarının bulunduğu bir etiket ile kapatılmış olurdu.

EEPROM'lar ve flaş hafıza dönemlerinden önce piyasada bulunan bazı mikrodenetleyiciler, üzerlerindeki programlarını saklamak için genellikle EPROM'lar kullanırlardı. Bu durum tabii ki gelişme için pek fazla uygun değildi, bir kez programlanabilen bu cihazları kullanmak hata ayıklama işlemleri için son derece israflı idi ve üzerinde pencere olan versiyonları ise çok pahalıydı. Bu tür yongaların içerisindeki işlemciye ışık gelmesi de işlemcinin davranışlarını etkileyebilir, hatta bu olay penceresiz EPROM'lar üretmek amacıyla üzerinde pencere bulunan EPROM'lar ile geliştirme çalışmaları yapıldığı bir sırada meydana gelirse sonuç tam bir felaket olabilir. Örneğin işlemci üzeri kapalıyken kontrol ettiği cihaza veri hafızasından rastgele güç gönderecek şekilde düzenlenmiş olabilir fakat aynı işlemci ışığa maruz kalmışsa göndereceği sinyaller önceden tahmin edilemez.

ROM çeşitleri

• EPROM: Ultraviyole (güneş ışığı da olabilir) ışığı ile içindeki verilerin silinebildiği ve elektrik ile yazılabilen ROM çeşididir.
• EEPROM: Elektrik ile hem silinebilen hem de yazılabilen ROM çeşididir. Günümüz bilgisayarlarında yaygın olarak kullanılır.
• PROM: PROM'un özellikleri temelde ROM'la aynıdır. Bir kez programlanır ve bir daha programı değiştirilemez ya da silinemez. Ancak PROM'un üstünlüğü yonganın fabrikada yapılırken programlanmak zorunda olmayışıdır. Herkes satın alabileceği PROM programlayıcısı ile amaca göre PROM'a veri yazabilir.