Doris Lessing
| Doris Lessing | |
|---|---|
 Doris Lessing, 2006 | |
| Doğum | Doris May Tayler 22 Ekim 1919 Kermanşah, İran |
| Ölüm | 17 Kasım 2013 (94 yaşında) Londra, Birleşik Krallık |
| Takma ad | Jane Somers |
| Meslek | Yazar |
| Milliyet | Britanyalı |
| Vatandaşlık | Birleşik Krallık |
| Dönem | 1950 – 2013 |
| Tür | Biyografi, Drama, Roman, Şiir ve Kısa öykü |
| Edebî akım | Modernizm, postmodernizm, sufizm, sosyalizm, feminizm, bilimkurgu |
| Önemli ödülleri |
|
Doris Lessing (doğum adıyla Doris May Tayler, d. 22 Ekim 1919, Kirmanşah - ö. 17 Kasım 2013, Londra), Nobel Edebiyat Ödülü sahibi Britanyalı yazardır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1919'da babasının bir bankanın yöneticiliğini yaptığı İran'da doğdu. Beş yaşında ailesiyle birlikte Rodezya (bugünkü adıyla Zimbabve) sınırları içinde bulunan bir çiftliğe taşındı. Salisbury'de bir Katolik okulunda eğitim gördü. 14 yaşındayken ailesine isyan ederek okulu bıraktı ve sırasıyla hemşirelik, telefon operatörlüğü ve katibelik yaptı. 18 yaşında Rodezya parlamentosunda çalışmaya başladı ve ülkede ırkçılık karşıtı bir sol partinin kurulmasında rol aldı. 1943'te sona eren ilk evliliğinin ardından Komünist Partiye katıldı ve Alman siyasi eylemci Gottfried Lessing ile evlendi. 1949'da eşinden ve Rodezya'dan ayrılıp oğluyla birlikte Londra'ya geldi. O tarihten sonra yaşamını profesyonel bir yazar olarak Londra'da sürdürdü ve 17 Kasım 2013 tarihinde burada öldü.[1]
Lessing çok sayıda romanı ve kısa hikâyesinde daha çok 20. yüzyılın toplumsal ve siyasi karmaşasına yakalanmış bireylerin yaşamlarını ele alır. Eserlerinin başlıca temalarının feminizm, cinsiyetler arası savaş ve bütünlük peşinde koşan bireyler olduğu söylenebilir. Lessing'in çoğunlukla Afrika'nın güneyinde ya da Britanya'da geçen eserlerindeki bağımsızlığına son derece düşkün, sosyalist ve feminist kadın kahramanlar, tıpkı yazarları gibi, içinde yaşadıkları toplumların kültürel kısıtlamalarına karşı başkaldırırlar. En çok okunan ve en çok çevrilmiş romanı Altın Defter (1962) kadın hareketinin köşetaşlarından biri olarak görülmektedir.
11 Ekim 2007 günü Nobel Edebiyat Ödülünü kazanmıştır.[2] Bu ödüle layık görülen en yaşlı kişidir.
Edebî kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]On beş yaşında, Lessing hikâyelerini dergilere satmaya başladı İlk romanı The Grass Is Singing, 1950'de yayınlandı. Onun uluslararası ilgisini çeken çalışması Altın Defter 1962'de yayınlandı. Ölümüne kadar, bazıları takma adla 50'den fazla roman yayınlamıştı.
1982'de Lessing, yeni yazarların eserlerini basmaya çalışırken karşılaştıkları zorluğu göstermek için edebi takma ad Jane Somers altında iki roman yazdı. Romanlar, Lessing'in İngiltere'deki yayıncısı tarafından reddedildi, ancak daha sonra başka bir İngiliz yayıncı olan Michael Joseph ve ABD'de Alfred A. Knopf tarafından kabul edildi. İyi Bir Komşunun Günlüğü İngiltere ve ABD'de 1983'te ve If the Old Could her iki ülkede 1984'te yayımlandı, ikisi de Jane Somers tarafından yazıldığı gibi. 1984'te her iki roman da her iki ülkede de yeniden yayımlandı (Viking Books ABD'de yayınlandı), bu sefer tek bir kapak altında, The Diaries of Jane Somers: The Diary of a Good Neighbor ve If the Old Could başlıklı, yazar olarak Doris Lessing'i listeledi.
Lessing, 1992'de var olmayan bir İmparatorlukla bağlantılı bir onur olarak bir kadınlığı (DBE) reddetti; 1977'de bir OBE'yi reddetmişti. Daha sonra 1999'un sonunda “göze çarpan vatan hizmeti” için Şeref Arkadaşı olarak atanmayı kabul etti. Ayrıca Kraliyet Edebiyat Derneği tarafından Edebiyat Arkadaşı yapıldı.
2007'de Lessing, Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü. Ödülü 88 yaşında 52 günlükken aldı, bu da onu ödül zamanında edebiyat ödülünün en yaşlı kazananı ve herhangi bir kategoride üçüncü en yaşlı Nobel ödülü sahibi (Leonid Hurwicz ve Raymond Davis Jr.'dan sonra) yaptı. Ayrıca İsveç Akademisi tarafından 106 yıllık tarihinde Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülen yalnızca on birinci kadındı. 2017'de, sadece 10 yıl sonra, Nobel madalyası açık artırmaya çıkarıldı. Daha önce 2016'da André Gide için yapılan müzayedede edebiyat dalında yalnızca bir Nobel madalyası satılmıştı.
Nobel Ödülü duyurusu geldiğinde Lessing market alışverişi yapıyordu. Eve gelen bir gazeteci toplantısına geldiğinde, "Aman Tanrım!" diye haykırdı. "Avrupa'daki tüm ödülleri kazandım, her biri kanlı, bu yüzden hepsini kazandığım için çok mutluyum. Bu bir floş." O, Nobel Ödülünü Kazanmamak Üzerine Nobel Dersi adını verdi ve bunu küresel fırsat eşitsizliğine dikkat çekmek ve kurgu yazarlarının bu eşitsizliklerin giderilmesine dahil olabileceğini önermek için kullandı. Lessing, "Bizi şekillendiren, bizi tutan, bizi yaratan - iyi ve kötü için - hayal gücümüzdür. Yırtıldığımızda, incindiğimizde, hatta yok edildiğinde bizi yeniden yaratacak olan hikayelerimizdir." Ders şöyleydi: daha sonra HIV/AIDS tarafından savunmasız hale getirilen çocuklar için para toplamak amacıyla sınırlı sayıda yayınlandı. 2008'de BBC'nin Front Row'una verdiği bir röportajda, ödülün kendisini yazmak için zaman ve enerjiden yoksun bırakmasından sonra medyanın artan ilgisinin olduğunu belirtti. Son kitabı Alfred ve Emily 2008'de çıktı.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkçede yayımlanan eserleri
- Define (Maarif Vekaleti, 1944)
- Miss Sara Sampson (Milli Eğitim Basımevi, 1948)
- Altın Defter 1/2 (Mitos Yayınları, 1973)
- Türkü Söylüyor Otlar (Can Yayınları, 1983)
- Afrika Öyküleri (Kaynak Yayınları, 1985)
- Terörist (Afa Yayınları, 1988)
- Sevme Alışkanlığı (Mitos Yayınları, 1990)
- Evlenmeyen Adamın Hikâyesi (İletişim Yayınları, 1990)
- Beşinci Çocuk (Afa Yayınları, 1990)
- Cehenneme İniş İçin Açıklama (Öteki Yayınları, 1991)
- Siyah Madonna (Ayrıntı Yayınları, 1991)
- Bir Yaşam Öyküsü İçin Notlar (Bebekus, 1992)
- Gene Aşk (Can Yayınları, 1997)
- Şikasta: Argostaki Kanopus Arşivleri I (Çivi Yazıları, 1999)
- Evlilikler: Argostaki Kanopus Arşivleri II (Çivi Yazıları, 1999)
- Sirius Deneyleri: Argostaki Kanopus Arşivleri III (Çivi Yazıları, 1999)
- 8. Gezegen: Argostaki Kanopus Arşivleri IV (Çivi Yazıları, 1999)
- Mara ile Dann (Can Yayınları, 2001)
- Kedilere Dair (Metis Yayınları, 2004)
- Tenimin Altında (1919-1949) (Dünya Yayıncılık, 2004)
- Büyükanneler (Çitlembik Yayınları, 2008)
- Alfred ile Emily (Can Yayınları, 2008)
- Hayatta Kalma Güncesi (Can Yayınları, 2010)
- Son Aydınlık Yaz (Kırmızı Kedi, 2013)
- İyi Terörist (Kırmızı Kedi, 2013)
- Anılar (Kırmızı Kedi, 2014)
- Martha Quest: Şiddetin Çocukları 1 (Everest, 2015)
- On Dokuz Numaralı Oda (Can Yayınları, 2015)
- İyi Bir Evlilik - Şiddetin Çocukları 2 (Everest, 2017)
- İçinde Yaşamayı Seçtiğimiz Hapishaneler (Çitlembik Yayınları, 2017)
- Fırtına - Şiddetin Çocukları 3 (Everest, 2018)
- Jack Orkney'nin Günaha Çağrılışı (Can Yayınları, 2018)
- Kıyısız - Şiddetin Çocukları 4 (Everest, 2020)
- Cehenneme İniş Talimatnamesi (Delidolu Yayınları, 2020 - 9786052349717) [3]
Hakkında çıkan kitaplar
- Doris Lessing'i Yeniden Okumak, Claire Sprague (İkileme ve Tekrarlama ile İlgili Anlatım Kalıpları) (Doruk, 2012)
- Doris Lessing: Marksizmden Sufizme Bir Yaşam Felsefesi, Seda Arıkan (Çizgi Kitabevi, 2018)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Doris Lessing web sitesi 17 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Nobelli yazar Doris Lessing hayatını kaybetti". 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013.
- ^ "Doris Lessing'in Nobel'e uzanan öyküsü". NTVMSNBC. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2007.
- ^ Doris Lessing’den “Cehenneme İniş Talimatnamesi” 13 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. edebiyathaber.net Erişim tarihi: 13 Mart 2020
