Danıştay (Türkiye)
| Türkiye Cumhuriyeti Danıştay Başkanlığı | |
|---|---|
.jpg) | |
| Kuruluş | 10 Mayıs 1868) |
| Yargı | İdari yargı |
| Yer | Üniversiteler, Dumlupınar Bulvarı. No: 149, 06800 Çankaya, Ankara |
| Oluşum türü | Yüksek mahkeme |
| Yıllık bütçe | ₺805.407.000 (2023)[1] |
| Website | danistay.gov.tr |
| Başkan | |
| Mevcut | Zeki Yiğit |
| Başsavcı | |
| Mevcut | Cevdet Erkan |
| Başkan Vekilleri | |
| Mevcut | Hasan Güzeler (İdari) Mahmut Vural (Vergi) |
Türkiye Cumhuriyeti Danıştay Başkanlığı ya da kısaca Danıştay, Türkiye Cumhuriyeti'nin yüksek yargı organlarından biridir ve idari yargı alanında en üst düzey mahkeme olarak görev yapar. 1868 yılında Osmanlı İmparatorluğu döneminde Şûrâ-yı Devlet adıyla kurulan kurum, Cumhuriyet'in ilanından sonra Danıştay adını aldı. Türkiye'de idari işlemlere karşı açılan davalarda nihai karar merciidir. Ayrıca idari uyuşmazlıkları çözmenin yanı sıra, kanun, tüzük ve yönetmelik tasarıları hakkında görüş bildirme gibi danışma görevleri de bulunmaktadır. Merkezi Ankara'dadır. Danıştay, 9 dava dairesi ve 1 idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşur. Mevcut başkanı Zeki Yiğit'tir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gülhane Hattı Hümayunu ile Osmanlı tebaasının din ve mezhep farkı gözetilmeksizin can, mal, ırz ve namus gibi tabi haklarının kanun teminatı altına alınacağı devletçe vadedilmiş, böylece yeni bir hukuk devletinin temel prensipleri ortaya konmuş, idarenin (devletin) de hukuk kurallarına uyması gerekliliği Osmanlı'da kabul edilir bir fikir haline gelmiştir.
Bu dönemde, II. Mahmut tarafından 1837 yılında Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye adında ve günümüz Danıştay'ı ile Yargıtayının temelleri olan bir yüksek mahkeme kurulmuş; daha sonra 1868 yılında Sultan Abdülaziz döneminde bu yüksek mahkeme (Meclisi Vâlây-ı Ahkâmı Adliye) ikiye ayrılarak Şura-yı Devlet adıyla Danıştay ve Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye adıyla Yargıtay kurulmuş; böylelikle, yargı ve yürütme birbirinden ayrılmıştır. Bu iki yargı organından Şura'yı Devlet'e hem kanun tasarılarını hazırlama hem de idari uyuşmazlıklara çözüm getirme şeklinde hem "kanun tasarı hazırlama" hem "yargı" görevi olarak iki görev verilmişken, Divanı Ahkâmı Adliye'ye ise yalnızca "yargı" görevi verilmiştir.
Padişah Abdülaziz'in 10 Mayıs 1868 günlü nutkuyla fiilen çalışmaya başlayan Şurayı Devlet'in "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükûmet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştayının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.
İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçmesiyle 669 sayılı kanunla yeniden düzenlenip, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır. 669 sayılı Kanuna göre Danıştay, üç idari bir dava dairesi olmak üzere, dört daireden oluşmaktaydı.
1961 Anayasası, mahkemelerin ve hakimlerin bağımsızlığını hem yasama ve hem de yürütme organlarına karşı koruyabilmek için gerekli hükümleri öngörmekte idi. Bu Anayasanın 114. maddesinde, "İdarenin hiçbir eylem ve işlemi yargı mercilerinin denetimi dışında bırakılamaz" denilmiş ve 1982 Anayasası ile bazı kısıtlamalar getirilmişse de, temel ilke korunmuştur.
1982 yılında ayrıca, ilk derece idari yargı mercileri olan idare ve vergi mahkemelerinin kurulmasıyla, idari yargı örgütünün kuruluşu tamamlanmıştır. Bu gün Danıştay, bu mahkemelerin üzerinde bir temyiz mercii olarak yargı görevine devam etmektedir.
17 Mayıs 2006'da Danıştay 2. Dairesine yönelik silahlı bir saldırı gerçekleştirildi. Saldırıda bir üye ölürken dört üye yaralandı.
10 Şubat 2011 tarihinde Danıştay'ın daire sayısı 13'ten 15'e, üye sayısı ise 95'ten 156'ya çıkarıldı.[kaynak belirtilmeli] 2014 yılında ise daire sayısı 15'ten 17'ye, üye sayısı ise 156'dan 195'e çıkarıldı. 2016 yılında üye sayısı 116'ya daire sayısı ise 15'e düşürüldü.
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Danıştay, Türkiye'nin 4 yüksek yargı organından birisidir. 9'u dava, biri idari daire olmak üzere toplam 10 daireden oluşmaktadır.[2]
Anayasa'da öngörülen Yüksek Mahkemelerden biri olan Danıştay, Anayasa'nın 155. maddesine göre, yönetimin yargı yoluyla denetlenmesinde etkin ve önemli görev yapan bir yargı kuruluşu olmanın yanı sıra, yürütme organına yardımcı bir inceleme, danışma ve karar organıdır.
Bugün Danıştayın idari görevleri ile yargı görevi birbirlerinden kesin olarak ayrılmış ve her iki görevi yürütecek daireler birbirinden tamamen ayrı olarak kurulmuşlardır. Yönetimin yargı yoluyla denetlenmesi görevini, idare ve vergi mahkemeleriyle birlikte, Danıştayın dava daireleri yürütmektedir.
Günümüzde Danıştay, 1982 yılında yürürlüğe giren 2575 sayılı Danıştay Kanununa göre örgütlenmiştir.01.07.2016 tarihinde yürürlüğe giren 6723 sayılı Danıştay Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan değişiklik hükmü uyarınca Danıştay, on bir dava, bir idari olmak üzere on iki Daireden oluşmaktadır. Bugün Danıştayda, Danıştay Başkanı, Başsavcı, başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeler olarak, 117 yüksek mahkeme hakimi görev yapmaktadır.[3]
Danıştayda, Daire başkan ve üyeleri haricinde, dava dosyalarını inceleyerek daire veya görevli kurullara gerekli açıklamaları yapmak, tutanakları hazırlamak, dava hakkındaki görüşlerini daire veya kurula bildirmek ve karar taslaklarını yazmakla görevli tetkik hâkimleri ile davalar hakkında hukukî mütalaalarını bildirmekle görevli savcılar da görev yapmaktadır.
Binaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Projesi 1967'de onaylanan Kızılay, Çankaya'daki binanın inşaatı 1969'da başladı. Ödenek yetersizliği nedeniyle inşaatı geciken bina 1978'de tamamlandı.[4][5][6] Yeni bina projesinin belirlenmesi için açılan mimari yarışma 29 Haziran 2008'de sonuçlandı.[7] Üniversiteler, Çankaya'da inşa edilen binanın temeli Aralık 2009'da atıldı.[8] Şubat 2012'de Danıştay yeni binasına taşındı.[8] Eski binanın yıkımı eleştirilere ve mahkeme kararlarına rağmen 2016'da gerçekleşti.[9][10] Aynı yere 2019'da Yüksek Seçim Kurulu Binası inşa edildi.[11]
Yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]| Görevi | Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi | Seçiliş | Ayrılış |
|---|---|---|---|---|---|
| Başkan | Zeki Yiğit | 7 Mayıs 2020 | 7 Mayıs 2028 | 2 Mart 2011 | 26 Temmuz 2028 |
| Başsavcı | Cevdet Erkan | 16 Ocak 2025 | 26 Temmuz 2028 | 15 Aralık 2014 | 26 Temmuz 2028 |
| Başkanvekili (İdari) | Hasan Güzeler | 2 Ekim 2018 | 2 Ekim 2026 | 24 Şubat 2011 | 25 Temmuz 2028 |
| Başkanvekili (Vergi) | Mahmut Vural | 25 Eylül 2017 | 25 Eylül 2025 | 2 Mart 2011 | 1 Şubat 2027 |
| Genel Sekreter | Levent Barış Tüfenkci | 2 Şubat 2024 | 2 Şubat 2028 | 1 Haziran 2022 | 1 Haziran 2034 |
| 1. Daire Başkanı | İlyas Arlı | 21 Eylül 2012 | 1 Ocak 2026 | 15 Nisan 2009 | 1 Ocak 2026 |
| 2. Daire Başkanı | Ercan Ahi | 21 Eylül 2016 | 12 Nisan 2028 | 24 Şubat 2011 | 12 Nisan 2028 |
| 3. Daire Başkanı | Hanifi Doğan | 17 Eylül 2020 | 25 Temmuz 2028 | 24 Mart 2011 | 25 Temmuz 2028 |
| 4. Daire Başkanı | Enver Kaya | 2 Ağustos 2016 | 27 Aralık 2026 | 24 Şubat 2011 | 15 Mart 2029 |
| 5. Daire Başkanı | Fethi Aslan | 2 Ağustos 2016 | 17 Aralık 2026 | 24 Şubat 2011 | 23 Ekim 2028 |
| 6. Daire Başkanı | Emin Sınmaz | 21 Eylül 2018 | 21 Eylül 2026 | 24 Şubat 2011 | 25 Temmuz 2028 |
| 7. Daire Başkanı | Hamit Ümit Aksoy | 30 Ocak 2019 | 30 Ocak 2027 | 6 Ekim 2011 | 26 Temmuz 2028 |
| 8. Daire Başkanı | İsmail Hakkı Sayın | 24 Kasım 2024 | 24 Kasım 2028 | 17 Aralık 2021 | 17 Aralık 2033 |
| 9. Daire Başkanı | Abdurrahman Gençbay | 24 Mayıs 2019 | 24 Mayıs 2027 | 15 Aralık 2014 | 25 Temmuz 2028 |
| 10. Daire Başkanı | İbrahim Topuz | 23 Mayıs 2024 | 23 Mayıs 2028 | 15 Aralık 2014 | 25 Temmuz 2028 |
| 12. Daire Başkanı | Mahmut Doğan | 24 Kasım 2020 | 10 Şubat 2028 | 16 Aralık 2013 | 10 Şubat 2028 |
| 13. Daire Başkanı | Hasan Gül | 15 Mart 2023 | 15 Mart 2027 | 14 Nisan 2011 | 25 Temmuz 2028 |
Üyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Wayback Machine" (PDF). 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2575.pdf 16 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Danıştay Kanunu md.13 (2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ondördü” ibaresi “on beşi”, “biri” ibaresi “ikisi” ve
“on beş” ibaresi “on yedi” şeklinde değiştirilmiştir.) - ^ "Danıştay Resmi Sitesi". www.danistay.gov.tr. 29 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2023.
- ^ "Danıştay Binası". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "Danıştay Eski Binası'nın Yıkımı Hakkında". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "384. Eski Danıştay Binası Tescil Davası". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "Danıştay Başkanlığı Hizmet Binası Mimari Proje Yarışması". Mimarlık. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ a b "Danıştay". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "Danıştay Binası yıkılacak mı?". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "Danıştay". 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
- ^ "YSK, yeni binasına taşındı". memurlar.net. 25 Mart 2019. 19 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]