Bencilliğin Erdemi
| The Virtue of Selfishness | |
| Yazar | Ayn Rand |
|---|---|
| Ülke |  ABD |
| Dil | İngilizce |
| Konular | Etik, bireycilik, ahlak felsefesi |
| Tür | Deneme |
| Yayım | 1964 |
| Yayımcı | New American Library |
| Sayfa | 173 |
| ISBN | 0-451-16393-1 |
Bencilliğin Erdemi: Yeni Bir Egoizm Kavramı (The Virtue of Selfishness: A New Concept of Egoism), Rusya doğumlu Amerikalı filozof Ayn Rand ile Kanada kökenli Amerikalı yazar Nathaniel Branden tarafından 1964’te yayımlanan bir deneme derlemesidir. Denemelerin çoğu ilk olarak The Objectivist Newsletter’da yayımlanmıştır. Kitap, etik meseleleri Rand’ın Objektivist felsefesinin perspektifinden ele almaktadır. Temalarından bazıları; egoizmin rasyonel bir etik kodu olarak tanımlanması ve doğrulanması, altruizmin yıkıcılığı ve doğru bir hükümetin doğasıdır.
Özet
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitap, Rand’in kaleme aldığı 14 ve Branden’ın yazdığı 5 makale olmak üzere toplam 19 denemeden oluşuyor; ayrıca Rand tarafından yazılmış bir giriş bölümü de bulunuyor. Denemelerin tamamı, biri hariç, Rand ile Branden’ın 1962’de çıkardığı The Objectivist Newsletter adlı dergide daha önce yayımlanmış metinlerdir. İstisna olan ilk makale “The Objectivist Ethics”, Rand’in Wisconsin Üniversitesi’nde “Ethics in Our Time” başlıklı bir sempozyumda sunduğu bildiridir.[1] Bu metinde Rand kendi etik anlayışının temellerini ortaya koyar. Diğer denemelerinde ise uzlaşma, ahlaki yargılar gibi konulara ilişkin yaygın görüşlere itiraz eden tartışmalara yer verir. Branden’ın “Counterfeit Individualism” ve “The Psychology of Pleasure” gibi yazıları ise ahlakı psikolojik yönüyle ele alan bir yaklaşım sunar.[2]
Rand ahlakı, “insanın seçimlerine ve eylemlerine yön veren, hayatının amacını ve gidişatını belirleyen bir değerler sistemi” olarak tanımlar.[3]
Rand’in etiği, “değer” kavramını merkeze alır. Ona göre değer, “kişinin elde etmek veya korumak için eylemde bulunduğu şey”dir. Bu kavramın varlığı, yaşam ile ölüm arasında temel bir alternatif bulunduğunu varsayar; çünkü ancak yaşayan varlıklar, sürekli olarak kendilerini sürdürmeye yönelik bir mücadele içindedir. Bu nedenle tüm değerler nihayetinde yaşamın korunmasına yöneliktir. Rand buradan hareketle etiğin nesnel bir bilim olduğunu ve yaşamın sürdürülmesi için gereken koşulların ahlaki değerlendirmelerin ölçütünü oluşturduğunu savunur.
İnsanın akıl yoluyla hayatta kaldığını ileri süren Rand, bu temelden “rasyonel bencillik” ilkesini türetir. Bağımsızlık, üretkenlik, dürüstlük ve gurur gibi erdemlerin, insanın yaşamını sürdürebilmesi ve mutluluğu için gerekli olduğunu belirtir.
Rand, özgeciliğe karşı çıkar; onu, kendini feda etmeyi bir erdem sayan ve başkalarına hizmet etmeyi ahlaki ideal olarak gören bir öğreti şeklinde tanımlar. Buna karşılık, rasyonel bencilliğin insanların birlikte yaşamasıyla uyumlu olduğunu, çünkü gönüllü değişim ve ticaretin taraflar için karşılıklı yarar sağladığını savunur. Ona göre bu etik anlayışının siyasi sonucu, bireysel hakların tanınması ve insanların rasyonel tercihleri doğrultusunda özgürce hareket edebildiği laissez-faire kapitalizmdir; Rand bu sistemi, özgürlüğü temel aldığı için tek ahlaki toplumsal düzen olarak görür.
Bencillik Kavramının Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Rand’in bencilliği bir erdem olarak sunması, hatta kitabın adına taşıması, en çok tartışma yaratan noktalardan biridir. Filozof Chandran Kukathas, Rand’in bu tutumunun ona büyük bir ün kazandırdığını ancak akademik çevrelerde geniş kabul görmesini zorlaştırdığını belirtir.[4] Rand, kitabın girişinde “bencillik” kelimesinin genellikle ahlaki bir değeri ifade etmek için kullanılmadığını kabul eder; fakat terimin daha doğru ve net anlamının “kişinin kendi çıkarlarını gözetmesi” olduğunu savunur. Ona göre bencillikle kötülüğü özdeş görmek, insanlığın ahlaki gelişimini durma noktasına getiren temel bir yanlıştır ve bu bakış açısı terk edilmelidir.[5]
Eleştirmenler, Rand’in terimi yorumlayış biçimine itiraz ederler. Liberteryen feminist yazar Sharon Presley, Rand’in bencillik kavramını sözlük anlamına aykırı biçimde, aşırı kişisel bir yorumla kullandığını ve bunun, görüşlerinin sıkça yanlış anlaşılmasına yol açtığını söyler.[6] Felsefe profesörü Max Hocutt ise “bencilliğin erdemi” ifadesini “fazlasıyla abartılı” bularak, açıklama olmaksızın böylesine paradoksal bir sözün ciddiye alınamayacağını öne sürer.[7] Buna karşılık filozoflar Douglas J. Den Uyl ve Douglas B. Rasmussen, Rand’in neden bu terimi seçtiğine dair açıklamasını “ne saldırgan ne savunmacı, aksine derinlikli” bulurlar.[8] Filozof Chris Matthew Sciabarra, Rand’in bencilliği gerçekten doğru tanımlayıp tanımlamadığının tartışmalı olduğunu söyler; ancak Rand’in felsefi yaklaşımının, tamamen yeni kelimeler icat etmeden düşüncelerini aktarabilmek için bazı alışılmış kavramlara yeni anlamlar yüklemeyi gerektirdiğini savunur.[9] Felsefe profesörü Stephen Hicks de, Internet Encyclopedia of Philosophy’de Rand’in “kışkırtıcı kitabı”nın, etik hakkında en az başlığı kadar kışkırtıcı bir tez sunduğunu ifade eder.[10]
Yayın Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Rand’in denemelerinden oluşan bir derleme fikri ilk kez, daha önce Atlas Shrugged ve For the New Intellectual kitaplarını yayımlayan Random House’tan Bennett Cerf tarafından gündeme getirildi. Rand, bu kitap için “The Fascist New Frontier” adını önerdi; bu başlık, Başkan John F. Kennedy’nin politikalarını sert şekilde eleştirdiği Ford Hall Forum konuşmasına dayanıyordu. Ancak Cerf, Kennedy’yi Adolf Hitler’le ilişkilendiren bu benzetmeden rahatsız olduğundan, Rand’den başka bir başlığı seçmesini istedi. Rand bu talebi geri çevirdi, Random House ile yollarını ayırdı ve Cerf ile olan dostluğunu da sonlandırdı. Kitabın yayımcısı olarak New American Library’i tercih etti. “The Virtue of Selfishness” farklı bir başlıkla yayımlandı ve Kennedy hakkındaki yazıya yer verilmedi; çünkü kitap piyasaya çıkmadan önce Kennedy suikasta uğramıştı ve söz konusu yazının anlamı da kalmamıştı.[11]
Tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitap, Rand’in kurgu dışı eserleri arasında en çok satanlardan biri oldu; yayımlandıktan sonraki ilk dört ayda 400.000’in üzerinde sattı[12] ve 2014 yılına gelindiğinde toplam satış 1,35 milyonu aştı.[13] Rand üzerine çalışan Mimi Reisel Gladstein, bu makale derlemesini “çeşitli konuları kapsayan” ve hem akademik olmayan okurlara hem de Objektivizm’e daha derin ilgi duyanlara hitap eden bir çalışma olarak nitelendirir.[14] Gladstein ayrıca, dönemin bazı eleştirilerinin Rand’in görüşlerini varoluşçulukla kıyasladığını bildirir.[15]
Kişisel gelişim yazarı Robert J. Ringer, Winning Through Intimidation adlı kitabında The Virtue of Selfishness’i Rand’in “başyapıtı” olarak tanımlar.[16] Yazar Christopher Hitchens ise bir söyleşisinde şu yorumu yapar: “The Virtue of Selfishness’a ve içindeki makalelere belirli bir saygım var, ancak insanların bencilliğini savunan yazılara gerçekten ihtiyaç olduğunu düşünmüyorum. Benim izlenimim şu ki, bazı eğilimlerin daha fazla teşvike pek ihtiyacı yok”.[17]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gladstein 1999, s. 80; Burns 2009, s. 211
- ^ Gladstein 1999, ss. 80–81
- ^ Ayn Rand. "The Objectivist Ethics". Ayn Rand Institute. Ayn Rand Institute. Erişim tarihi: 7 Ekim 2025.
- ^ Kukathas 1998, s. 55
- ^ Rand, Ayn. "Introduction". In Rand 1964, ss. vii–ix
- ^ Presley, Sharon. "Ayn Rand's Philosophy of Individualism: A Feminist Psychologist's Perspective". In Gladstein & Sciabarra 1999, ss. 265–266
- ^ Hocutt 2008, s. 440
- ^ Den Uyl, Douglas J. and Rasmussen, Douglas B. "Life, Teleology, and Eudaimonia in the Ethics of Ayn Rand". In Den Uyl & Rasmussen 1986, s. 76
- ^ Sciabarra 1995, s. 252
- ^ Hicks, Stephen R. C. (7 Temmuz 2005). "Ayn Rand (1905–1982)". Internet Encyclopedia of Philosophy. Erişim tarihi: 17 Şubat 2011.
- ^ Burns 2009, ss. 210–211; Heller 2009, ss. 335–337
- ^ Gladstein 1999, s. 81; Burns 2009, s. 212
- ^ Bowden, Tom (23 Haziran 2014). "50 Years of the Virtue of Selfishness". Ayn Rand Institute. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2014.
- ^ Gladstein 1999, s. 81
- ^ Gladstein 1999, s. 119
- ^ Ringer, Robert J. (1974). Winning Through Intimidation. Los Angeles Book Publishers. s. vii. ISBN 0-308-10229-0.
- ^ "Hitchens Destroys the Cult of Ayn Rand (mirror)". YouTube. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021.
Yararlanılan Eserler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Burns, Jennifer (2009). Goddess of the Market: Ayn Rand and the American Right. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532487-7.
- Den Uyl, Douglas; Rasmussen, Douglas, (Ed.) (1986) [1984]. The Philosophic Thought of Ayn Rand (paperback bas.). Chicago: University of Illinois Press. ISBN 0-252-01407-3.
- Gladstein, Mimi Reisel (1999). The New Ayn Rand Companion. Westport, Connecticut: Greenwood Press. ISBN 0-313-30321-5.
- Gladstein, Mimi Reisel; Sciabarra, Chris Matthew, (Ed.) (1999). Feminist Interpretations of Ayn Rand. Re-reading the Canon. University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01830-5.
- Heller, Anne C. (2009). Ayn Rand and the World She Made. New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-51399-9.
- Hocutt, Max (Kış 2008). "In Defense of Herbert Spencer" (PDF). The Independent Review. 12 (3): 433-445.
- Kukathas, Chandran (1998). "Rand, Ayn (1905–82)". Craig, Edward (Ed.). Routledge Encyclopedia of Philosophy. 8. New York: Routledge. ss. 55-56. ISBN 0-415-07310-3.
- Rand, Ayn (1964). The Virtue of Selfishness. New York: New American Library. ISBN 0-451-16393-1. OCLC 28103453.
- Sciabarra, Chris Matthew (1995). Ayn Rand: The Russian Radical. University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press. ISBN 0-271-01440-7.