Barut ağacı
 | Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Ağustos 2020) |
| Barut ağacı | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Frangula alnus
Mill. | ||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||
|
Rhamnus frangula |
Barut ağacı (Frangula alnus), cehrigiller (Rhamnaceae) familyasından 4–5 m'ye kadar boylanan yaprak döken yavaş gelişen bir bitki türü.[1]
Morfolojik özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Nadiren 7 m'ye kadar boylanan çalı veya ağaççıklardır. Sürgünler gençken yeşilimsi seyrek ince tüylü, yaşlı sürgünler kahverengimsi olur. Lentiseller belirgin olarak çaprazvari yönelmiştir.
Yaprak sapı 1-1,9 cm uzunlukta ince tüylü veya tüysüzdür. Yaprak alt yüzü soluk yeşil üst yanı yeşildir. Yaprak ayası geniş eliptik veya dikdörtgen biçiminde, nadiren ters yumurta, 4-11-2,5–6 cm'dir. Yaprak alt yüzeyindeki orta damar seyrek ince tüylü, üstü tüysüz, yan damarlar 6-10 çiftli her iki tarafı da çıkıntılıdır. Yaprak tabanı geniş kama biçiminde veya hemen hemen yuvarlaktır. Yaprak kenarı tam, ucu kısa ince sivri uçlu veya yuvarlaktır nadiren sivri uçludur. Yaprak sapı 5–10 mm'dir.
Çiçekler tekli veya yaprak koltuğunda 2-4'ü demetler halinde bulunur. Çanak yapraklar omurgalı ve üstü hafif gagalıdır. Taç yapraklar dairemsi ucu hafif girintilidir. Disk ince çanak boru biçimindedir. Yumurtalık küre biçiminde 2 veya 3 gözlüdür.
Eriksi meyve (drupa) kırmızı olgunlaşınca mor-siyah renge döner, çapı 6–8 mm mercimek biçimindeki çekirdek 2 veya 3 adet bulunur. Meyve sapı 7–10 mm'dir.
Dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]İskandinavya'dan Kuzey Afrika'nın güney ve doğusuna, Urallar ve Sibirya ile Avrupa'yı içine alan yerlerde dağılım yapar.
Türkiye'de Kuzey Anadolu'da dağlık bölgelerdeki nemli ormanlık sahalarda sakallı kızılağaç, doğu kayını ve adi gürgen türleriyle birlikte yer alır.
Fiziksel özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çiçekler Mayıs ile Haziran aylarında gelişir. Tohumlar Ekim-Kasım aylarında olgunlaşır. Çiçekler erdişidir, tozlaşma böcekler vasıtasıyla sağlanır. Yarı gölge ya da yarı ışık ortamlarda nemli veya ıslak toprakları tercih eder. Yaşam alanını bataklıklar genellikle nemli fundalıklar, nemli açık ormanlık ve turbalık alanlar oluşturur.
Ekolojik istekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bitki -15 C° 'deki sıcaklığa dayanabilir. Kuraklıktan ve kuvvetli rüzgardan zarar görür. Yavaş büyüyen bir bitki olmasına karşın kolaylıkla yetişir. Orman yangınları sonrası yanan alanın yeniden oluşmasında ve otlanmasında büyük rol oynar. İyi bir arı bitkisidir ve birçok kelebek larvasının besinini oluşturur.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Kabuğu mide ağrısı giderici ilaç yapımında kullanılır. Kabuk ve taze meyvesi bir boya maddesi içerir. Ayrıca kerestesi barut ve mangal kömürü yapımında kullanılır.
Üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]Tohumlar sonbaharda içi toprakla dolu bir kabın içerisine ekilir. Tohumlar burada 1-2 ay kadar 5 C°'de soğuk katlamaya bırakılır. Çimlenmede % 80 oranında başarı sağlanır. Fideler elle alınabilecek büyüklüğe ulaşınca ayrı kaplara alınır. Sera veya limonluklarda kışa kadar bekletilir.
Çelikle üretimde yarı odunsu çelikler Temmuz-Ağustos aylarında, odunsu çeliklerde bu yılki olgunlaşmış sürgünlerden sonbaharda alınır. Erken ilkbaharda da daldırma ile üretim yapılır.
Alt türler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Frangula alnus subsp. alnus
- Fangula alnus subsp. pontica
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Frangula dodonei". Royal Botanic Gardens, Kew. International Plant Names Index. 3 Mart 2013. 21 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2020.
