Aziz Guinefort

Aziz Guinefort
Jeanne-Elisabeth Chaudet tarafından Aziz Guinefort’a ithafen yapılmış bir tablo.
Köpek Aziz
Ölüm	13. yüzyıl Lyon yakınları, Fransa
Kutsayanlar	Halk Katolikliği
Yortu	22 Ağustos’ta yerel olarak anılmaktadır.
Koruyucu aziz	Bebeklerin koruyucu azizi olarak kabul edilmektedir
Kültün yok edilişi	Stephen de Bourbon tarafından

Aziz Guinefort, yerel halk tarafından bir aziz olarak kabul edilen efsanevi 13. yüzyıl Fransız tazısı.

Efsane

Guinefort’un hikâyesi, uluslararası sınıflandırma sisteminde B524ff olarak indekslenen ve Galler köpeği Gelert'in öyküsüne benzer şekilde, "köpeğin sahibinin çocuğunu bir hayvan saldırısına karşı savunması" motifinin bir varyasyonudur.

Hikâyenin en erken versiyonlarından birinde, 1250 yılında Dominikan rahibi Bourbonlu Stephen tarafından anlatıldığı üzere, tazı olan Guinefort, Lyon yakınlarındaki bir kalede yaşayan bir şövalyeye aittir. Bir gün şövalye ava çıkar ve bebeğini Guinefort’un gözetimine bırakır. Döndüğünde, çocuk odasını darmadağınık bir halde bulur. Beşik devrilmiş, çocuk ortada yoktur ve Guinefort, kanlı çeneleriyle efendisini karşılamaktadır. Şövalye, Guinefort’un oğlunu yediğine inanarak köpeği öldürür. Ancak kısa süre sonra bir bebek ağlaması duyar; beşiği kaldırdığında oğlunu sağ salim bulur. Yanında ise köpeğin ısırıklarıyla kanlar içinde kalmış bir engerek yılanının cesedi yatmaktadır. Guinefort, yılanı öldürerek çocuğu kurtarmıştır. Hatasını fark eden aile, köpeğin cesedini bir kuyuya atar, üzerini taşlarla örter ve çevresine ağaçlar dikerek Guinefort adına bir türbe inşa eder. Köpeğin şehadetine dair bu olay duyulduğunda, yöre halkı köpeği aziz ilan eder ve özellikle hasta çocukları olan anneler, Guinefort’un ağaçlarla çevrili türbesini ziyaret etmeye başlar.

Stephen de Bourbon’un anlatısının çevirisi şu şekildedir:

"Lyon piskoposluğunun topraklarında, Neuville adındaki kapalı rahibe köyünün yakınında, Villars Lordu’nun malikânesi yükselirdi. Bu şatonun taş duvarları arasında, bir şövalye ve zarif eşi, dünyalar güzeli bir erkek çocuk yetiştiriyorlardı.

Bir gün, lord ve hanımı, malikânelerinden ayrıldı; bakıcı da görevini terk edip gitmişti. Gözlerden ırak bırakılan bebek, beşiğinde masumane bir uykuya dalmıştı. İşte o vakit, sinsi bir yılan, soğuk ve sessizce odanın karanlığında süzülüp beşiğe yaklaştı.

Ancak şatonun sadık tazısı Guinefort, bu ölümcül misafiri fark etmişti. Yüreğindeki sadakat ateşiyle, dişlerini gösterip kükredi. Yılanı, beşiğin altına kadar sürükledi ve orada kıyasıya bir mücadele başladı. Guinefort, korkusuzca yılanın zehir dolu bedenine dişlerini geçirdi. Yılan ise aynı vahşetle ona karşılık veriyor, köpeğin beyaz tüylerini kana buluyordu.

Sonunda Guinefort, ölümle dans eden bu canavarı paramparça edip beşikten uzağa fırlattı. Fakat ortalık kan gölüne dönmüştü; beşik, taş zemin, köpeğin ağzı ve başı, yılanın kanıyla lekelenmişti. Zehirli ısırıkların acısı köpeğin bedenine yayılmasına rağmen, Guinefort son gücüyle beşiğin başında nöbetini sürdürdü.

Derken bakıcı geri döndü. Kan izleri ve darmadağınık oda karşısında, köpeğin bebeği yediğine hükmedip acı dolu bir çığlık kopardı. Bu feryat, malikânenin taş duvarlarında yankılanıp lordun eşi tarafından işitildi. Anne, delice koşarak içeri girdi; karşılaştığı manzara karşısında yüreği taş kesildi. Ardından lord geldi. Şövalyenin gözleri, kanla kaplı tazıya ve devrilmiş beşiğe dikildi. Zihni, gördüklerini bir ihanet sahnesi gibi okudu.

Kılıcını çekti ve sadık dostuna ölüm hükmünü infaz etti. Guinefort’un bedeni, taş zemine serildi. O an, beşikten hafif bir inilti duyuldu. Bebeğin yaşadığını gören şövalye ve eşi, beşiği kaldırdılar ve huzur içinde uyuyan çocuklarını buldular.

Odayı kolaçan ederken, köpeğin diş izleriyle lime lime edilmiş, zehir damlaları akıtan yılanın cansız bedenine rastladılar. O an, gerçeğin soğuk tokadı suratlarına indi. Guinefort, kendi canı pahasına bebeği korumuştu.

Pişmanlığın ağır yüküyle diz çöken lord, sadık dostunun cansız bedenini kucakladı. Gözyaşlarıyla, köpeğin cesedini malikânenin kapısının önündeki kuyuya attı; üzerine taşlar yığarak onu ebediyen mühürledi. O anın hatırasını yaşatmak adına, kuyunun etrafına ağaçlar diktiler.

Zamanla malikâne terk edildi; taş duvarlar, yaprakların fısıltısında kayboldu. Ancak Guinefort’un trajik hikâyesi, köylüler arasında yankılanarak yaşamaya devam etti. O, haksız yere katledilen bir aziz olarak anılmaya başlandı. Halk, hasta çocukları için Guinefort’un mezarına gelip dualar etti.

Ancak iblis, bu trajik hikâyeyi kendi kötücül emelleri için kullanmaktan geri durmadı. İnsanların yüreklerine kuşku ve korku tohumları ekti; Guinefort’un anısını, ilahi gerçeklikten koparıp karanlık sapkınlıklara dönüştürdü. Ve böylece, bir köpeğin masumiyetini kanla mühürleyen bu hikâye, halk arasında efsaneye dönüştü."

Yöre halkı, köpeğin asil davranışını ve haksız yere öldürülüşünü duyduğunda, orayı ziyaret etmeye ve ihtiyaçları ile hastalıklarına şifa aramak amacıyla köpeği bir şehit olarak onurlandırmaya başladılar.

Bourbonlu Stephen (ö. 1262): De Supersticione: Aziz Guinefort Üzerine.

16. yüzyılda Protestan kiliseler ortaya çıktığında, Guinefort kültünü, Katolik Kilisesi'nin suistimallerine ve işlediği hatalara bir örnek olarak görerek eleştirdiler. Katolik hiyerarşisi de bu eleştiriyi benimsedi; Guinefort inancını ve uygulamalarını bastırmaya ve bu inancın takipçilerini dışlamaya yönelik girişimlerde bulundu. Bu uygulamaya karşı bir para cezası getirildi.

Kilise, bu geleneği zararlı ve batıl inanç olarak değerlendirerek onu ortadan kaldırmak için çaba sarf etti ve devam eden uygulamalar için bir para cezası ihdas etti. Toplumsal hafızada bu uygulamalara dair izler, 1970'lere kadar varlığını sürdürmüştür. Bilinen son ziyaret ise 1940'lar civarında, hasta bir çocuğun iyileştirilmesi amacıyla Saint Guinefort Ormanı'na yapılan bir ziyarettir. Tarihçi John Bossy, bu köpek azizi figürünü, Ortaçağ'daki kutsallık anlayışını incelemek amacıyla kullanmıştır.

Ayrıca bakınız

• Sinosefali
• Aziz Hristoforos – Sıklıkla bir köpek başıyla tasvir edilen bir aziz.
• Ashâb-ı Kehf – Erken dönem Hristiyanlıkta (ve daha sonra İslamiyet'te) anlatılan bir efsane, bir bekçi köpeği ile ilişkilendirilirler.