Ankiloz
| Ankiloz | |
|---|---|
| Diğer adlar | Anchylosis |
 | |
| Bir Kuzey Atlantik gerçek balinası örneğinde iki omuru kaynaştırmış olan osseöz (kemiksel) ankiloz | |
| Uzmanlık | Romatoloji |
| Belirtiler | Eklem sertliği, hareket kısıtlılığı |
| Nedenleri | Yaralanma, enflamasyon, cerrahi (artrodez) |
| Tedavi | Fizik tedavi, ilaç, cerrahi (eklem replasmanı) |
Ankiloz (Yunanca ἀγκύλος (ankulos) 'bükük, eğri'), eklem kemiklerinin anormal yapışması ve rijiditesi (sertleşmesi) sonucu eklem hareketliliğinin azalması veya tamamen kaybolması durumudur. Bu durum bir yaralanma veya hastalık sonucu ortaya çıkabilir.
Sertlik tam veya kısmi olabilir; eklem dışındaki tendon veya kas yapılarının ya da eklem dokularının kendisinin enflamasyonuna bağlı gelişebilir.[1]
Eklem dışı yapılar etkilendiğinde, hastalık eklem içinde olduğunda kullanılan "gerçek ankiloz" teriminin aksine "yalancı ankiloz" terimi kullanılır. Enflamasyon kemiklerin eklem uçlarının birbirine kaynaşmasına neden olduğunda, ankiloz osseöz (kemiksel) veya tam olarak adlandırılır ve bu bir sinostoz örneğidir. Tamamen ankiloze olmuş bir omuz veya dirseğin eksizyonu (çıkarılması), uzvun serbest hareketini ve kullanışlılığını geri kazandırabilir. "Ankiloz" aynı zamanda anatomik bir terim olarak da kullanılır; başlangıçta ayrı olan kemiklerin birleşmesi veya aralarında hiçbir hareket olmayacak şekilde bir araya gelmesi durumunda kemiklerin "ankiloze olduğu" söylenir.[1]
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankiloz, eklem travmasından ileri gelebileceği gibi, süreğen bir eklem hastalığı sonucunda da ortaya çıkabilir. Başlıca nedenler şunlardır:
- Ankilozan spondilit: Omurga eklemlerinde uzun süreli enflamasyonun olduğu bir artrit türüdür.[2]
- Diğer artrit formları: Romatoid artrit ve reaktif artrit de dahil olmak üzere diğer artrit türleri bazen ankiloza yol açabilir.
- Osteoartrit: Genellikle osteofit oluşumuna neden olur ve bu durum zamanla eklemler arasında kaynaşmaya yol açabilir. Osteoartritin, eklem üzerindeki mekanik stres ve düşük dereceli enflamatuar süreçlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.[3]
- Artrodez: Bir eklemde cerrahi müdahale ile kasıtlı olarak ankiloz oluşturulması işlemidir.
- Noma: Sahara Çölü sınırlarında yaşayan yetersiz beslenen çocuklar arasında hala yaygın olan kangrenöz bir hastalıktır; maksilla ve mandibulada (çene kemikleri) ankiloza neden olarak konuşma ve yeme yeteneğini bozabilir.[4]
- Fibrodysplasia ossificans progressiva: Kas, tendon ve bağların kemiğe dönüştüğü nadir bir kemik hastalığıdır. Bu durum, neredeyse tüm eklemlerin ilerleyici ankilozuna yol açar.[5]
Klinik Değerlendirme ve Tedavi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankiloz, oluştuğu pozisyona (iyi veya kötü pozisyon) göre hastada çeşitli derecelerde fonksiyonel kayba yol açar. Sonuç, ankilozun oluştuğu açı ile de yakından ilişkilidir. Örneğin, 180 derecelik (tam açık) durumda ankiloz olmuş bir dirsek eklemi, 90 derecelik (bükük) bir pozisyonda donmuş dirseğe göre hastanın günlük yaşam aktivitelerini daha fazla kısıtlar.
Tedavi yaklaşımları şunları içerir:
- Fizik tedavi: Eklemin hareket açıklığını korumak veya artırmak için uygulanır.
- İlaç tedavisi: Enflamasyonu ve ağrıyı yönetmek için kullanılır.
- Cerrahi girişimler: İleri durumlarda kalça protezi, diz protezi gibi eklem replasmanları veya düzeltici osteotomiler uygulanabilir.
Fosil Kayıtları
[değiştir | kaynağı değiştir]Fosil kayıtlarında bulunan ankiloz kanıtları, eski hastalık ve yaralanmalar konusunda uzmanlaşmış paleopatologlar tarafından incelenmektedir. Allosaurus fragilis, Becklespinax altispinax, Poekilopleuron bucklandii ve Tyrannosaurus rex (Stan örneği dahil) gibi çeşitli dinozor türlerinin fosillerinde ankiloz bildirilmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Ankylosis". Encyclopædia Britannica. 2 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 58.
- ^ "Questions and Answers about Ankylosing Spondylitis". NIAMS. June 2016. 28 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2016.
- ^ Berenbaum F (January 2013). "Osteoarthritis as an inflammatory disease (osteoarthritis is not osteoarthrosis!)". Osteoarthritis and Cartilage. 21 (1). ss. 16-21. Bibcode:2013OsCar..21...16B. doi:10.1016/j.joca.2012.11.012
. PMID 23194896.
- ^ Deeb GR, Yih WY, Merrill RG, Lundeen RC (November 1999). "Noma: report of a case resulting in bony ankylosis of the maxilla and mandible". Dento Maxillo Facial Radiology. 28 (6). ss. 378-382. doi:10.1038/sj.dmfr.4600475. PMID 10578195..
- ^ Pignolo RJ, Shore EM, Kaplan FS (December 2011). "Fibrodysplasia ossificans progressiva: clinical and genetic aspects". Orphanet Journal of Rare Diseases. 6 (1). s. 80. doi:10.1186/1750-1172-6-80 . PMC 3253727 . PMID 22133093.
- ^ Molnar RD (2001). "Theropod paleopathology: a literature survey". Tanke DH, Carpenter K (Ed.). Mesozoic Vertebrate Life. Indiana University Press. ss. 337-363. ISBN 978-0-253-33907-2.
| Sınıflandırma |
|---|
