Ali Ekber Tufan
| Ali Ekber Tufan | |
|---|---|
| |
| Iğdır Milli Cumhuriyeti Başkanı Iğdır İcra Komitesi Başkanı | |
| Görev süresi 4 Nisan 1916 - 12 Kasım 1920 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 14 Ocak 1870 Iğdır, Rusya İmp.
|
| Ölüm | 13 Kasım 1970 (100 yaşında) Iğdır, Türkiye
|
| Defin yeri | Melekli Çaybaşı Mezarlığı |
| Milliyeti | Azeri |
| Partisi | Müsavat Partisi Difai Partisi |
| Evlilik(ler) | Ziver Hanım |
| Çocuk(lar) | Talat Tufan |
| Bitirdiği okul | Erivan Gimnazyumu |
| Takma adı | Hacı Ekber Ramazanov |
Ali Ekber Tufan (14 Ocak 1870 - 13 Kasım 1970, Melekli), Türk siyasetçi.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölgede, "Ramazanoğlu" (Melekli) olarak bilinen geniş bir aileye mensuptur. Erivan Rus Gymnasium mezunudur.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Cemiyet-i Hayriye'nin Iğdır temsilcisi olarak Balkan Savaşı'nda, 93 Harbi'nde düzenli orduya Kafkasya üzerinden para yardımı toplanmasını düzenlemiş ve yürütmüştür.[1]
Wilson İlkeleri adına bölgeye gelen Amerika Genelkurmay Başkanı General James Harbord, Ali Ekber Tufan ile birlikte bölgeyi gezerek İtilaf Devletleri'ne; "Büyük Ermenistan denilen yerde Ermeni göremedim" raporunu iletmiştir. Bu durum, Lozan Barış Antlaşması sürecinde Iğdır'ın Türkiye sınırlarında kalması için büyük önem arz eder.[2][3]
Savaş günlerinde çeşitli sebeplerden dolayı babası, annesi ve kızını kaybeden Ali Ekber Tufan, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra başlatılan "nüfûs mübâdelesi" ile Sürmeli bölgesinin Türk Ocağı başkanlığını üstlenerek Iğdır'a göç eden halk ile ilgilenmiş, belediyecilik alanında çalışmalara yön vermiş ve birçok siyasi partinin kurulmasına öncülük etmiştir.[4]
13 Kasım 1970 tarihinde ölen Ali Ekber Tufan bugünkü Melekli-Çaybaşı aile kabristanındaki anıt mezarına[5] defnedilmiştir.[6]
Siyasi kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ali Ekber Tufan 1910 senesinde Difai Partisi'nin[7] ve "İttihad-i İslam Türk Birliği Cemiyeti"nin Iğdır temsilciliğini, daha sonra ise Müsavat Partisi Erivan temsilciliği görevlerini yürütmüştür.[8]
Rus Çarlığı'nın dağılmasının ardından doğan otorite boşluğundan dolayı, doğum yeri olan Iğdır'a dönerek Mehmed Emin Resulzade ile birlikte eş zamanlı çalışmalara başlamış[9] ve Türk ordusunun Iğdır'a ulaşabilmesi için Iğdır'da müslüman halkı örgütleyerek Iğdır İcrâ Komitesi'ni kurmuştur.[10]
Ermeniler'in de katıldığı, başkanı Türk olmak şartı ile 5 Türk ile 5 Ermeni'den oluşan komitenin başkanlığını üstlendi. Ermeniler'in Bakü'ye saldırmasının ardından Iğdırlı Ermeniler yönetimden istifa etmiş, ardından Iğdır merkezinde bulunan hükûmet konağı 4000 nüfuslu Melekli'ye taşınarak, Iğdır Milli Cumhuriyeti; Iğdır, Tuzluca, Aralık, Şerur, Doğu Beyazıt, Vedibasar, Serdarabad'ı kapsayan ve başkenti Melekli şeklinde ilân edilmiştir.[11] Başkanlığına Ali Ekber Tufan'ın seçildiği bu cumhuriyet,Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti Parlamentosu tarafından tanınmıştır.[12][13]
Kafkasya'da Türk halkını silahlandırmak adına yapılan gizli Tiflis Türk Kurultayı'na katılan Ali Ekber Tufan, Iğdır Milli Hükûmet Birliklerini bu sayede Taşnak çetelerine karşı savunacak hâle getiren silah teminini Mehmed Emin Resulzade'nin yardımlarıyla elde etmiştir.[14][15]
Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) lideri, Erivan Gimnazyumu'ndan ve Iğdır'dan çocukluk arkadaşı general Drastamat Kanayan "General Dro" ile, savaşan iki toplumun liderleri olarak karşı karşıya geldiler. Melekli-Kireler Savaşı'nda General Dro, Ali Ekber Tufan'a karşı mağlup oldu.[13][16]
Ali Ekber Tufan, millî mücadele sürecinde bölgede kurulan Aras Türk Cumhuriyeti,[17] Güneybatı Kafkas Geçici Hükûmeti, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti kurucuları arasında yer almış, Cenubi Garb-i Kafkasya Hükûmetini dağıtmak için bölgeye gelen Anzak Birlikleri'yle çatışarak onları bölgeden uzaklaştırmış, Malta Sürgünü'nden kurtulmuştur.[14]
1920 yılının Haziran ayında şiddetlenen Ermeni Saldırılarına karşı Erhacı Bölgesine çekilme kararı alan Ali Ekber Tufan, "12 Kasım 1920 Iğdır'ın Kurtuluşu Günü" bölgeye ulaşan Kâzım Karabekir komutasındaki Türk Ordusuna, 10 bini aşkın milis gücü desteği sağlayarak, Aras Nehri boyunca mevzilenen Ermeni Kuvvetlerine karşı taarruz etmiştir.[4][8][10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Nahçıvan Milli Şura Başkanı Kelbi Ali Han,Yüzbaşı Halil Bey Anıları Anıları
- ^ General James Harbord Raporları
- ^ Hacı Ali Ekber Tufan'ın Anıları, Nizamettin Onk
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ "Iğdır Sevdası 2'nci Cilt" (PDF). igdirsevdasi. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ a b "Kafkasya'dan Anadolu'ya Iğdır tarihi". books.google.com.tr. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013.
- ^ a b Nizamettin Onk Kafkasya'dan Anadoluya Iğdır Tarihi
- ^ Iğdır Tarihi Nizamettin Onk
- ^ Michigan State Üniversitesi
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2013.
- ^ a b Ali Ekber Tufan Anıları
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013.
- ^ Mücahit Özden Hun Iğdır Tarihi
- ^ http://www.siyasalbirikim.com.tr/haber.php?haber_id=9063 [ölü/kırık bağlantı]
- [1]10 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [2]
- [3]3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [4]4 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [5]22 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [6]
- [7]28 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [8]
- [9]19 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [10]3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [11]3 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [12][ölü/kırık bağlantı]
- [13]4 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.