Akrobatik jimnastik

Kadınlar üçlüsü
Birlik	Uluslararası Jimnastik Federasyonu
İlk oynanış	Sovyetler Birliği, 1930'lar
Özellikleri
Temas	Rakiplerle temas yok
Kategori	Jimnastik sporu

Kadınlar çifti

Erkekler dörtlüsü

Tek kol bayrak pozisyonunda karma çift

Akrobatik jimnastik, jimnastik sporunun rekabetçi bir disiplinidir. Bu branşta, jimnastikçilerden oluşan ikili veya daha büyük gruplar birlikte çalışarak, akrobatik hareketler, dans ve tumbling unsurlarını birleştiren, müzik eşliğinde seriler gerçekleştirir. Spor, Uluslararası Jimnastik Federasyonu (FIG) tarafından yönetilmektedir. Üç tür seri vardır: güç, denge ve esnekliğe odaklanan denge serisi; fırlatma, takla ve yakalamaları içeren dinamik seri; her iki seriden de unsurlar barındıran kombine seri.

Akrobatik jimnastikler, beş birimden birinde yarışır: çiftler (aynı cinsiyetten veya karma) ya da aynı cinsiyetten gruplar (kadınlarda üçlü, erkeklerde dörtlü). Her ortaklıkta, jimnastikçilerin farklı boyut ve yetenekleri, karmaşık hareketleri gerçekleştirmek için birbirini tamamlayacak şekilde dengelenir. Bazıları ağırlıklı olarak destek ve fırlatma görevlerini üstlenir; bunlara base (taban) denir. Bunlar genellikle daha küçük ve çevik jimnastikçilerle dengelenir; bu jimnastikçilere top (üst) denir. Erkekler ve kadınlar gruplarında ayrıca bir veya iki middle (orta) bulunur. Orta, genellikle üstü desteklerken tabanın üzerinde denge sağlayan başka bir taban görevi görür.

Yarışmalarda ortaklıklar, genellikle onlar için özel olarak hazırlanmış müzik eşliğinde bir seri gerçekleştirir. Jimnastikçiler, akrobatik hareketlerini müzikle uyumlu ve tarzına uygun dans figürleriyle birleştirir. Ortaklıklar; artistik/dans, hareketlerin icrası ve hareketlerin zorluk derecesi açısından değerlendirilir, puanlamada ise icraya daha fazla önem verilir.

Sporun kuralları, Puanlama Kodu (Code of Points) olarak bilinir ve FIG tarafından yönetilir. Bu kurallar, jimnastiğin diğer branşlarında olduğu gibi Olimpiyat döngüsü ile uyumlu şekilde her dört yılda bir değiştirilebilir.

Tarihçe

Akrobasi binlerce yıl öncesine uzanan uzun bir geçmişe sahiptir ve dünyanın farklı bölgelerinde festivallerde, erken dönem sirklerde ve daha sonra vodevil gösterilerinde eğlence amacıyla yer almıştır. Akrobasi, belirli bir spor dalı olarak ilk kez 1930'larda Sovyetler Birliği'nde kullanılmış, ancak gelişimi II. Dünya Savaşı ile kesintiye uğramıştır. İlk yarışma, yalnızca erkekler kategorisinde olmak üzere 1939 yılında düzenlenmiş, ertesi yıl kadınlar kategorisi eklenmiştir.

1957'de, Sovyetler Birliği, Polonya, Bulgaristan ve Doğu Almanya arasında ilk uluslararası yarışma düzenlenmiştir. 1973'te Uluslararası Spor Akrobasisi Federasyonu kurulmuş, ilk dünya şampiyonası ise 1974'te yapılmıştır. Federasyon 1998'de feshedilmiş ve akrobatik jimnastik bundan sonra FIG tarafından yönetilmeye başlanmıştır. Spor, başlangıçta spor akrobasisi olarak adlandırılırken 2007 yılından beri akrobatik jimnastik adıyla bilinmektedir.

Mevcut beş kategoriye ek olarak, 1999 Dünya Şampiyonası'na kadar erkekler ve kadınlar için olmak üzere iki ayrı tumbling kategorisi de bulunmaktaydı; bazı gruplar hâlen tumbling etkinliklerini içermektedir.

Yarışmalar

Akrobatik jimnastik, Dünya Oyunları'nın bir parçasıdır ve ayrıca Avrupa Oyunları'nda da yer alır. Çift yıllarda düzenlenen Akrobatik Jimnastik Dünya Şampiyonası'na (2006 öncesinde Dünya Spor Akrobasisi Şampiyonası olarak bilinmekteydi) ek olarak, tek yıllarda kıta veya bölge şampiyonaları yapılır. Örneğin, 2017 Akrobatik Jimnastik Avrupa Şampiyonası Ekim 2017'de Rzeszów, Polonya’da düzenlenmiştir.

Her ülkede çok sayıda ulusal, eyalet ve bölgesel yarışma da yapılır. Yerel ve bölgesel yarışmalar, genellikle ulusal şampiyonalara katılım için gereken eleme aşamalarını oluşturur. FIG, sporcuların uluslararası yarışmalara katılabilmeleri için kendi ulusal şampiyonalarından geçmiş olmalarını şart koşmaz; ancak yerel federasyonlar, millî takımlarını genellikle ulusal yarışmalardaki performanslara göre belirler.

Londra 2012 Olimpiyatları’nda, akrobatik jimnastik çiftleri Olimpiyat jimnastik yarışmaları öncesinde ve açılış ile kapanış törenlerinde performans sergilemiştir.

Altın, gümüş ve bronz madalyalar genellikle olağan şekilde verilir, ancak bazı yarışmalarda madalya kazanabilmek için asgari bir puan barajını aşmak gerekir.

FIG, yarışmalar için dört yaş kategorisi tanımlar; küçük yaş kategorilerindeki sporcular, daha büyük yaş grubundakilere kıyasla daha sınırlı seriler sergiler:

• Ön-Yıldız (11–16 yaş) – FIG bu kategoride yarışma düzenlemez, ancak kıta veya ulusal jimnastik kuruluşları, akrobatik jimnastiğin gelişimini teşvik etmek amacıyla düzenleyebilir.
• Yıldızlar (12–18 yaş)
• Gençler (13–19 yaş)
• Büyükler (15 yaş ve üzeri)

Sporcular, bir yarışmada yalnızca bir seviyede ve bir birimde (çift veya grup) yer alabilir.

Seriler

Bir yarışmada yapılması gereken seri sayısı, sporcuların yarıştığı seviyeye bağlıdır. Gençler ve büyükler kategorilerinde aşağıda belirtilen üç serinin tamamı zorunludur. Daha küçük yaş kategorilerinde ise yalnızca tek, daha basit bir seri gereklidir. Her seri türü farklı bir vurguya sahip olsa da, hepsi tumbling ve dans unsurlarını içerir. Seri türleri şunlardır:

1. Denge (önceki adıyla Statik) – Denge serisinde belirli duruşların veya “denge” pozisyonlarının belirli bir süre boyunca sabit şekilde tutulması gerekir. Bu hareketler güç, duruş hâkimiyeti, zarafet ve esneklik gerektirir. Jimnastikçiler kuleler veya piramitler oluşturur ve üst pozisyondaki sporcu tabanların üzerinde belirli bir pozisyonda dengede durur. Geleneksel olarak denge serileri daha yavaş tempolu müziklerle icra edilse de bu zorunlu değildir. Denge serileri yaklaşık 2 dakika 40 saniye sürer.
2. Dinamik (önceki adıyla Tempo) – Bu seriler, sıçrama, uçuş, dönüş ve iniş aşamalarını içeren akrobatik hareketlerle güç, kuvvet ve zarafeti sergiler. Genellikle taban(lar), üst sporcuyu havaya fırlatır ve üst, bir dizi takla veya dönüş yapar. İnişte genellikle taban(lar) tarafından yakalanır veya desteklenir. Dinamik seriler yaklaşık 2 dakika sürer.
3. Kombine – Daha üst seviye yarışmalarda (11–19 yaş ve büyükler kategorileri) hem denge hem de dinamik hareketleri birleştiren üçüncü bir seri yapılmalıdır. Bu seride ayrıca tumbling ve dans unsurları da bulunur (büyükler kategorisinde tumbling zorunlu değildir). Genellikle final serisi olarak icra edilir ve seviyeye bağlı olarak süresi yaklaşık 2 dakika 30 saniyedir.

Artistik jimnastikte olduğu gibi, geçmişte zorunlu seriler (önceden belirlenmiş hareket dizisinden oluşan) ile opsiyonel seriler (sporcular ve antrenörleri tarafından seçilen hareketlerden oluşan) yapılması gerekiyordu; ancak bu, sporun en üst seviyesinde artık uygulanmamaktadır.

Puanlama

Puanlama Kodu

Bir serinin nihai puanı, zorluk, icra ve artistik puanlarının toplamından, varsa ek cezaların çıkarılmasıyla elde edilir. Büyükler kategorisinde zorluk puanı açık uçludur, yani üst sınır yoktur; icra ve artistik puanlar ise 10 puan üzerinden başlar ve sporcuların yaptığı belirli hatalara göre düşürülür. Nihai puanda ağırlık icra puanına verilir; bu puan ikiyle çarpılarak hesaba katılır.

Zorluk

Zorluk puanı, sporcuların bir seri sırasında gerçekleştirdiği her hareket için verilen zorluk değerlerinin toplamıdır. Büyükler kategorisinde zorluk puanına üst sınır konulmaz. Sporcular, yarışma öncesinde planladıkları hareketleri içeren bir “tarife formu” (tariff sheet) sunar.

İcra

İcra puanı, sporcuların bir hareketi estetik ve teknik açıdan kusursuz şekilde gerçekleştirme derecesini ölçer. İcra kesintileri, 10 puanlık başlangıç puanından düşülür ve sıçrama yüksekliği, vücut pozisyonunun doğruluğu ve kontrollü iniş gibi unsurları kapsar. Küçük hatalar (örneğin amut pozisyonunda belin hafif bükülmesi) için 0,1 puan; büyük hatalar için 0,5 puan kesilir. Üst pozisyondaki sporcunun partneri tarafından yakalanmaması durumunda 1 puan kesilir.

Artistik

Artistik puan, sporcuların birbirleriyle ve müzikle olan uyumunu, serinin koreografisini ve seride sergilenen çeşitliliği değerlendirir. Koreografi tüm sahayı kullanmalı, bir hareketten diğerine mantıklı bir akış sağlamalıdır. Sporcular, performans boyunca duygu yansıtmalı, birbirleriyle uyumlu şekilde hareket etmeli ve koreografi yaratıcılık ile özgün hareketler içermelidir.

Cezalar

Cezalar nihai puandan düşülür. Cezalar; çiftlerde iki sporcu arasında veya gruplarda herhangi bir sporcu ile ondan uzun olan bir sonraki sporcu arasında 30 santimetre (12 in) veya daha fazla boy farkı bulunması, sporcuların saha sınırlarının dışına çıkması veya seri süresinin aşılması, denge hareketlerinin yeterince uzun tutulmaması ya da hareketlerin beyan edilen sıranın dışında yapılması gibi durumları kapsar.

Puanlama kodunun tarihçesi

1978 yılında her hareket, Grup 1 veya Grup 2 unsuru olarak değerlendirilirdi; Grup 1 unsurlarının zorluk değeri 0,4, Grup 2 unsurlarının ise 0,2 puandı. Bir seride en az beş hareket bulunması zorunluydu ve bunların en az üçü Grup 2'den olmalıydı. Asgari zorluk seviyesi bir seriyi 9,0 puandan başlatırken, en yüksek puan 10,0 idi.

2025–2028 puanlama kodunda, çeşitliliği teşvik etmek ve denge ile dinamik unsurların karışık serilerde kullanılmasına izin vermek amacıyla değişiklikler yapılmış, ancak sporun hâlen gelişmekte olduğu ülkeler için kod görece istikrarlı tutulmuştur.

Hakemlik

Akrobatik jimnastikteki hakem kurulları, diğer jimnastik disiplinlerindekine benzer şekilde çalışır; farklı hakem panelleri bir başhakem tarafından denetlenir ve her panelin çalışmalarını denetleyen bir “Hakem Kurulu Başkanı” (CJP) bulunur. Akrobatik jimnastikte ayrıca yalnızca serilerdeki hareketlerin zorluk derecesini değerlendiren zorluk hakemleri (DJ), yalnızca performansın ve serinin sanatsal değerlerini değerlendiren artistik hakemler (AJ) ve yalnızca hareketlerin kusurlu icrasına göre puan kesen icra hakemleri (EJ) görev yapar.

Güvenlik

Jimnastikçiler yeni hareketleri, bol miktarda güvenlik minderi ve spotting belt olarak da adlandırılan güvenlik kemerleri ile çalışırlar. Jimnastik salonlarının, piramitlerin en üstündeki sporcuların veya havaya fırlatılan sporcuların tavana çarpmaması için yüksek tavanlı olması gerekir. Baş bölgesinden tutuş sağlamak için taban pozisyonundaki sporcular genellikle saçlarını kısa kestirir veya üst sporcu tarafından tutulan bölgeyi tıraş eder ve tutuşu kolaylaştırmak için magnezyum karbonat kullanabilir.

Akrobatik jimnastikte yaralanmaların çoğu alt ekstremitelerde, örneğin diz ve ayak bileğinde meydana gelir; bilek yaralanmaları da nispeten sık görülür. Bağ yaralanmaları yaygındır; ancak bir araştırma, kadın sporcuların en çok bağ yaralanması, erkek sporcuların ise en çok tendon yaralanması yaşadığını ortaya koymuştur. Taban pozisyonundaki sporcular, üst pozisyondakilere kıyasla daha sık yaralanır; üstler ise kırık veya burkulma gibi ani yaralanmalara, tabanlar ise aşırı kullanım yaralanmalarına daha yatkındır.

Diğer jimnastik disiplinlerinde olduğu gibi, yeme bozukluğu riski akrobatik jimnastikte de bir endişe konusudur; ancak bu alanda özel olarak yapılmış çalışmalar sınırlıdır. Bir araştırmada, FIG Dünya Kupası etkinliğine katılan 10–19 yaş arası kadın jimnastikçiler yeme bozukluğu belirtileri açısından incelenmiş; daha ileri yaştaki sporcuların, taban pozisyonunda yarışanların ve Doğu Avrupa'dan gelen sporcuların yeme bozukluğu davranışları açısından daha yüksek risk taşıdığı bulunmuştur.

Ayrıca bakınız

• Akrobasi
• Akroyoga

Dış bağlantılar

• FIG sitesinde akrobasi
• ABD Jimnastik Federasyonu sitesinde Akrobatik Jimnastik 2 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İngiltere Jimnastik Federasyonu sitesinde Akrobatik Jimnastik
• Club Flic Flac İspanyol Takımı
• Japon Akrobatik Jimnastik Federasyonu sitesinde Akrobatik Jimnastik